Wilfried Hellemans over Sint-Cornelis (Korneel) en zijn begankenis :xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

“Ook deze heilige is geen parochiepatroon maar al sinds halfweg de negentiende eeuw is hem in Leest de opmerkelijkste verering toebedeeld. Hij kreeg er een beeld, een begankenis op Tweede Paasdag en een altaar in de zuidelijke zijbeuk.

Sint-Cornelis of Korneel (°?, +253), bisschop en eenentwintigste paus (251-253), stierf in ballingschap te Civita Vecchia (Italië).

Zoals elders werd (en wordt) hij in Leest aanroepen tegen de ‘stuipen, de vallende ziekte, de lammigheden en geraaktheden’ of tegen de ‘stuipen, jichtigheden en  vallende ziekten’.

In een anoniem negentiende-eeuws brochuurtje wordt zijn litanie zo aangekondigd : ‘Litanie ter eere van den Heiligen Paus en Martelaar Cornelius. Bijzonderen Patroon tegen de Stuipen, Jichtigheden en vallende ziekten; wiens H. Relikwieën met grooten toeloop en devotie geëerd worden, en wiens bijstand vuriglijk aanroepen wordt in de parochiale kerk van den H. Nicolaus te Leest.’

Zijn in Leest vereerde beeld, gemaakt door de Mechelse beeldhouwer P.J.Tambuyser en gepolychromeerd door Loos, werd aangekocht in 1840. De heilige draagt boven zijn albe een cingel, een stool en koormantel; hij wordt voorgesteld als paus met staf in de rechterhand en een tiara op het hoofd. In zijn linkerhand houdt hij een hoorn.

Het broederschap van de heilige kwam er twintig jaar later onder pastoor A. Joris.

Tien jaar later, in 1870, werd het nieuwe altaar geplaatst. Op deze creatie van de gebroeders Vijt uit Niel staan fragmenten uit het leven van de heilige en ook de zegening met de relikwie wordt er voorgesteld zoals die in Leest nog steeds gebeurt. Dat dit altaar er dat van St-Niklaas ‘verstootte’ zegt veel.

Zijn jaarlijkse begankenis op Tweede Paasdag begon een honderdvijftig jaar geleden. In 1855 bestond ze zeker : op 13 juni 1855 verleent aartsbisschop Engelbertus kardinaal Sterckx ’40 dagen Aflaat aan alle Christen Geloovigen, die met devotie zullen lezen de (…) Litanie ter eere van den voorschreven Heiligen Cornelius’. Dat staat te lezen in het eerder genoemde brochuurtje.

Ca. 1900 en mogelijk al eerder waren de ‘goddelijke diensten’ op paasmaandag te 6, 7, 8 en 9 uur. De ‘plechtige Hoogmis’ was om 10 uur en het lof om 15 uur. ‘Na de Goddelijke diensten vereering der kostbare relikwie van den H. Cornelius.’

Is er sedertdien veel veranderd ? Wel, al meer dan een halve eeuw verloopt de begankenis –naar eigen getuigenis- als volgt.

Van paasmaandag tot Beloken Pasen staat het met bloemen en kaarsen versierde beeld van de heilige net voor het midden van het kerkschip binnen een stevige houten afsluiting (met deurtje) op zijn voetstuk. Op paasmaandag zelf ordende tot voor twintig jaar een houten, hoog en doorzichtig staketsel voor de kerkpoort het vlot binnen-en buitengaan van de kerk.

Nog steeds wonen een respectabel aantal bedevaarders de eucharistie bij. Onder pastoor F. Beuckelaers (1911-1946) waren die te 6, 7, 8, 9 en 10 uur; onder zijn opvolger J.B. Coosemans (1946-1966) om 6, 7, 8, 9 en 10 uur plus de hoogmis om 11 uur. Veel jaren werd die laatste opgedragen door Leestenaar pater K. Emmeregs, alias Sinjoorke. Een plechtig lof met kinderzegen was er op paasmaandag en op Beloken Pasen om 15 uur. Dat alles stond én in de krant én in zwarte en rode inkt op witte affiches. Later verminderde natuurlijk het aantal vieringen : in 1985 bv. vonden ze plaats om 8, 9, 10 en 11 uur en in 2001 nog om 9, 10 en 11 uur en in 2007 om 10 en 11 uur. Voor de plechtige en muzikaal goed verzorgde eucharistieviering om 10 uur zat (en zit) de kerk goed vol. Een plechtig ‘lof met kinderzegen’ bleef behouden op Tweede paasdag om 15 uur.

Voor en na de eucharistie en het lof staan de bedevaarders omheen de afsluiting, kussen de relikwie die de rondgaande priester hun aanbiedt en gooien offergeld op de vloer binnen de omheining. Daarna kan men driemaal biddend rond het beeld en/of rond de kerk stappen. Wat een beperkte groep bedevaarders nog altijd doet.

Blijkbaar ‘beeweegden’ sommige mensen af en toe ook in de loop van het jaar. Ze ‘gaan op de pastorij vragen welke boete ze moeten onderhouden. Er wordt dan een boete opgelegd naargelang ieders devotie.’

Maar ze zijn nog meer blijken van verering.

Zo liet pastoor Beuckelaers door E. Steyaert in 1924 een glasraam plaatsen op het koor met deze voor Leest belangrijke heilige. Het werd aangebracht langs de epistelkant tegenover dat van Sint-Niklaas.

Behalve affiches (minstens twee verschillende) bestaan er ook drie soorten medailles, geslagen op last van de broederschap en/of de kerkfabriek : de kleinste is een zilveren en de twee andere zijn in nikkel.

Eénmalig werd een prentje uitgegeven : ‘Een steentje voor het Parochiehuis van Leest’ met vooraan het beeld van de heilige. Achteraan stond een gebed en informatie over het broederschap. Het was gedrukt in bruine inkt en kostte vijf frank.

Het Davidsfonds gaf in 1975 een sepiakleurig vaantje uit, het eerste en tot nog toe enige. Voor 20 frank ontving men een unieke lino van kunstenaar G. Herregods.

Vijftien jaar later kon men witte kaarsen kopen met een Korneeltekening erop van weer G. Herregods met de tekst : ‘150 j./Begankenis/ h. Cornelius/ 1840 – Leest 1990’.

Dat het Davidsfonds in 1990 een Korneelbier en het ‘Posse-Leest-Comité in 2001 een witte vaan met een voorstelling van de heilige verkocht, mag aanvullend vermeld worden : het bewijst de populariteit van de heilige in het dorp.

Wat in dit boek uiteraard niet besproken wordt is het kermis- en jaarmarktgebeuren. Vooral dit laatste is, onder impuls van de VZW ‘Posse Leest’, uitgegroeid tot een fenomeen waar een massa volk op afkomt. Waar de jaarmarkt tot 1990 rond 13.00 uur afgelopen was en op sterven na dood was, duurt ze sinds 1992 een volle dag en bestrijkt het hele centrum. Op paasmaandagen met zonnig en warm weer kwamen de jongste jaren vijfentwintig à dertigduizend mensen –in 2007 sprak men van veertigduizend- naar Leest-Dorp. ‘Posse Leest’ haalt dan ook jaarlijks de media, tot en met het regionale T.V.-station voor Mechelen-Turnhout (RTV).

Het broederschap van de heilige Cornelius (1860)

Oprichter was pastoor Joris (1854-1864). In het parochiearchief berust een dun schoolschrift waarop geschreven staat ‘Broederschap van den Heiligen Cornelius in de Parochiale Kerk van den H. Nocolaus te Leest’. De eerste persoon werd erin genoteerd in 1860. Tot voor kort liet nog haast jaarlijks een enkel iemand zich inschrijven in het broederschap.

Uiterst zelden werd dit broederschap door de deken opgeschreven en voor het eerst na meer dan vijftig jaar (1913). Van dan af (tot 1931) wel meer en geregeld met het ledenaantal. Zo telde het in 1918 vijfhonderddertig leden, aantal dat zachtjes steeg tot vijfhonderdvierennegentig (in 1927).

Op het prentje (zie afbeelding) met het Leestse Corneliusbeeld, verkocht (in 1950) om de bouw te steunen van de Leestse parochiezaal, staat :  ‘Inschrijving in de Broederschap van de sakristij. Jaarlijkse bijdrage 5 fr. Talrijke Missen worden opgedragen tot de inzichten van de leden’. En nog een verwijzing naar de concrete verering van de heilige in Leest.”

(‘De Sint-Niklaasparochie in Leest’, 2009, Wilfried Hellemans) 

Afbeeldingen :

-De Gotische kevie waarin dieren werden geofferd.

-Het prentje uit 1950.