1984 – Zaterdag 15 september : Kruisboogschieting te Leest (foto onderaan)

Alle kruisboogliefhebbers, oud-leden van de vroegere Mechelse kruisbooggilden of hun vroegere erfgenamen en alle geïnteresseerden werden uitgenodigd voor de kruisboogschieting in ’t Seel te Leest op zaterdag 15 september.

Daar had een kruisboogschieting, georganiseerd onder auspiciën van de ‘Conventie der Schuttersgilden’ op de 6 en de 20 meterstand, plaats.

Op de zes meter werd geschoten met  de kleine salonkolfkruisboog en op de twintig meter met de balansboog.

Er werden prijzen voorzien voor gildes en voor individuele schutters.

Elke schutter kreeg als aandenken een linosnede van de Oude Mechelse  Voetbooggilde, die door  Tony Baarendse, de voorzitter van de culturele kring ’t Seel, speciaal was gemaakt.   

De opkomst was, gezien het een eerste schuchtere stap was, buiten alle verwachtingen. Er verschenen gildes op het appél uit heel het land, Frans-Vlaanderen en Nederland.

(‘DB’, september 84 en DMW)

V.z.W. ’t Seel Leest herontdekt brok Mechelse folklore

Nieuwe start voor zes eeuwen oude schuttersgilde.

“Sedert 1312 had Mechelen z’n voetbooggilde, een soort burgermilitie die met hun kruisbogen instond voor de verdediging van de stad tegen aanvallen van buitenaf. Onder Frans Jozef werden alle gilden ontbonden. De Voetbooggilde verloor haar oorspronkelijk doel, maar werd een volkssport, een hobby voor de leden. Pas in de jaren ’50-56’stierf de gilde een stille dood.

De Culturele Kring ’t Seel VZW uit Leest wil de draad terug opnemen. Een viertal mensen rond Tony Baarendse lopen met het plan de Mechelse schutters te verzamelen om samen met aspirant-schutters de oude gilde opnieuw op te richten. Een eerste stap werd reeds gezet door onder auspiciën van de Confederatie der Schuttersgilden een schieting te organiseren op de Juniorslaan Leest, waar ’t Seel de zetel heeft. Kruisbooggildes uit heel het land werden uitgenodigd om naar Leest te komen voor een wedstrijd op zes meter met de kleine salonkolfkruisboog en een wedstrijd op twintig meter met de balansboog. Er werden prijzen voorzien voor gildes en voor de individuele schutters. Elke schutter kreeg als aandenken een linosnede van de Oude Mechelse Voetbooggilde, die door Baarendse speciaal voor de gelegenheid was gemaakt.
De opkomst was –gezien het een eerste schuchtere stap was- buiten alle verwachtingen.
Er verschenen gildes op het appél uit heel het land, Frans-Vlaanderen en Nederland. De organiserende gilde, de Mechelse, was er slechts in naam. De eigenlijke nieuwe start moet nog komen. In nauwe samenwerking  met de secretaris van de Antwerpse Confederatie van Schuttersgilden, Mark De Schrijver, wordt nu contact gezocht met mensen die zelf schutter zijn of waren of zij die het wensen te worden.

Iedereen uit het Mechelse die zich van ver of dichtbij aangetrokken voelt tot de kruisboog hoopt men te bereiken. Volgens Baarendse moet een groot deel van de kruisbogen van de vroegere gilde in privéhanden zijn. Men is er niet op uit om die bogen te verzamelen, maar wel om ze te laten gebruiken door de bezitters. Men wil opnieuw tot een folkloristische vereniging komen zoals er talloze in het land bestaan, waar het schieten met de kruisboog als sport en hobby wordt beoefend. Hierbij wil men zich sterk richten op de authenticiteit. Men denkt eraan de gilde opnieuw in het uniform te steken zoals het volgens een schilderij uit het Antwerpse Museum voor Schone Kunsten door de Mechelse Voetbooggilde werd gedragen.

In die zin hoopt men in de toekomst ook een steentje te kunnen bijdragen tot de Mechelse folklore.

Problemen zijn er voorlopig genoeg. Eerst en vooral wil men mensen vinden die hun ervaring ten dienste van de gilde kunnen stellen om de jonge mensen die zich aangetrokken voelen op te vangen. Een ander probleem is de boog zelf. De voetboog zoals door de gilde gebruikt, wordt niet industrieel gemaakt, maar is eigen werk van de schutters. Een onderkomen is er reeds. In de schuur van ’t Seel, een vroegere boerderij staat reeds een 6 meter schietstand ter beschikking van de schutters. Op het erf is er plaats voor een 20-meter-stand. Nu reeds staat de schietstand elke dinsdagavond vanaf 20 u. ter beschikking van elke geïnteresseerde.
In ’t Seel is een kruisboog voorhanden voor wie deze volkssport totaal nieuw is. Baarendse hoopt op deze manier in contact te komen met Mechelaars die zich aangetrokken voelen tot de hernieuwde gilde. Samen met hen wordt dan de definitieve start genomen van de nieuwe ‘Oude Voetbooggilde’.

Alle geïnteresseerden worden dringend verzocht contact op te nemen met de VZW ’t Seel, Juniorslaan 144 (rechts net achter de nieuwe viaduct over de spoorweg) in Leest.

Telefoon : 015/71.10.21 na 20u.”

(Joris Van Roy in HLN van 20/9/84)

                                         De ‘Gulde’ van Sinte Sebastiaen

In 1928 vond mevrouw Voet op haar zolder een bestofte perkamenten rol : het was het reglement uit 1735, bestaande uit 37 artikelen van de “gulde vanden Handbogheschutters binnen den dorpe van Leest”. Deze rol wordt thans bewaard op de pastorij.

Het onderschrift van deze uit 37 artikelen bestaande “rolle” luidde :“Dese voorschreven

Rolle ende Ordonnantie is bij mij onderges. als Hooftman van de Gulde van den Eedelen hantboghe binnen der stadt van Mechelen naeralle oude Costuijmen ende Usantiën alsoo vernieuwt ende aen die van Leest verleent, op heden den 21 Mey 1735.

                       P t P Roose, Baron van Leeuw”.

In het Rijksarchief te Antwerpen is echter nog een ouder afschrift van dit reglement te vinden, door J. Bouvekercke ‘Hooftman van de gulde’ ondertekend, op de ‘dach van Sinte-Sebastiaen in den jaere 1647 den 20 january’.

Deze ‘Gulde’ schijnt één van de oudste verenigingen van Leest geweest te zijn, want ook deze rol verwees naar een vroeger reglement, ze deed ‘te niete alle voorgaande ordonnantiën ende statuyten eertyts der selver gulde verleent ende uytgegeven’. 

In 1650 bestond het bestuur uit hoofdman  Jonkeer Jan Jeronimo De Clercq, heere  van Bouvekerke, “coninck” Gillis Moldermans en dekens van de gilde  Nicolaus  Coeckelbercks en Niclaes Loocx. Hun lokaal lag “tegens het kerckhoff” en werd bewoond door Jan Verlinden. (Gijs-Thys,reg. Nr.72 f°13)

Als aansluitingsgeld betaalde men 15 stuiver en men legde bij die gelegenheid ook ‘den Eedt’ af. Wilde iemand de gilde vaarwel zeggen, dan kostte hem dat 6 gulden (art. 18).

De schuttersgilde was trouwens enkel voor welstellenden, want wie ‘van den arme genoot’, werd niet aanvaard (art.32). Dit artikel werd echter later uit de statuten verwijderd.

Eenmaal per jaar was het ‘koningsschieting’, dan hing de Hoofdman ‘naer oude costuymen’ de ‘breucke’  om de hals van de koning. Deze ‘breucke’ ging elk jaar naar een ander. Ze werd door de koning gedragen bij alle officiële  omstandigheden zoals het teerfeest, processies, enz. Op de dag van de koningsschieting betaalde elke gildebroeder 6 stuiver, of hij schoot of niet, ‘ten profijte vanden coninck die alsdan den papegaey afgeschoten sal hebben, waar voren den coninck gehouden zal wesen te geven een tonne goet bier’  (art.20).

De gildeleden stapten op in de processie van ‘Sinte-Nicolaes’ op de ommegangsdag, ‘met gespannen boech ende pijl’ (art. 11).

Ze gingen ook mee, op straf van 12 stuiver boete, in de processie van Leest (art.10), van Hombeek en van Heffen.

Was iemand van de schutters gestorven, dan waren het de zes dichtstbijwonende gildebroeders, die hun makker naar de kerk en naar het graf droegen. Daarvoor kregen ze achteraf een ‘pot goet bier’ (art.30).

20 januari, feestdag van Sint-Sebastiaen, was de jaarlijkse ‘Teerdag’. Men begon met eerst ‘eerelycke ter kercke te gane ende de misse te hooren ende te offeren de silveren penninck’ (art. 12). Na de mis werd eens goed gegeten, gedronken en gedanst. Oudere dorpsgenoten weten nog te vertellen hoe die dag ook de vrouwen van de partij waren : zij schoten op de hoge wip die voor de gelegenheid midden in het dorp was geplaatst. Wie ‘koningin’ schoot, moest de koffie betalen. Daarna volgde de koningsschieting van de mannen, dit alles werd opgeluisterd door een harmoniemuzikant en trommelaars.

De laatste staande wip stond op de Tisseltbaan, achter het ‘Wiphuis’. Daar werd nog geregeld geschoten tot aan de Eerste Wereldoorlog. Nadien werd de Schuttersgilde opgedoekt. De ‘breucke’ werd verkocht aan een antiquair uit Brussel. Pogingen om die terug te bekomen liepen op een sisser uit.

(‘LG’, blz. 163,164)

Het reglement van 1647 :

“Ordonnantie vander gulde vanden Handboghe Schutters binnen den dorpe van Leest ...opden Sinte Sebastiaen inden Jaer 1647 den 20 january.

Om goede ende broederlycke liefde te stellen over de gulde van den Handboghe  binnen den dorpe van Leest ende boghen gesellen ende guldebroeders van deser  soo syn byden Heere hooftman onderhooftman gesworen dekens andermans vandegroote gulde van den edelen handboghe binnen Mechelen naer oude costumen gestatuert de poincten ende artikelen hier naer volgende om die inder serlver gulden ende by alle die ghene inden Eedt van dyer syn elck in syn regard als voordaen achter volgt ende onderhouden te worden tot dat by den voorscreven heere hooftman anders hier inne sal geordonneert wesen reserverende den selven hooftman syn hondert ende macht om dese selve poincten ende artikelen te mogen

interpreteren minderen meerderen ende veranderen altyt als het hen goetduncken  sal amuserende ende doende te niet alle voorgaende ordonnantien ende statuyten eertyts der selver gulde verleent ende uytgegeven...”

                                          Den Eedt

Onder dit mennelyck geselschap eendrachtig begere ick vreetsamentlyck te verheeren de catholycke kercke warachtich belove ick trouwe, oock de eere weert alder eeren der stadt mechelen sal ick vermeeren, geoorsaem onsen coninck heere hooftman joeckens mede, Schot ende loten sal ick genen sonder verseeren gelyck myne medebroeders naer ander seden discort sal ick verjaghen ende houden vreede den edelen handboghe in syn staende pese sal ick eenen in dorpen en steden op dat ick niet en verwowe goedts toren zoo helpe my sinte sebastiaen syn vriendt vercoren...

           Ondertekend door J. Bouvekercke “Hooftman van de gulde”

            (Rijksarchief Antwerpen)

Albert Huysmans publiceerde in De Band van juli 1979 een lijst met  locaties en   jaartallen  alwaar de schutters zich konden uitleven: vaste staande wip : 1785 Tisseltbaan, liggende wip : 1889 Sint Sebastiaen, 1919 In den Boerenhandel, 1930 Belle Vue. Op doelen : 1839 Het Knippershol, 1845 Winkelstraat, 1850 Zennebrug en 1854 Huis ten Halven.

Sint Sebastiaen bezat ook nog een bollebaan onder een rieten afdak, met in de lemen vloer aan beide uiteinden een pollepel holte, waarin een halve bol met een  cirkel  van 15 cm pastte. Twee groepen trachtten met een rollende of schuivende buiging het grootst aantal halve bollen bij de tegenstrevers te scoren.

Na W.O.I werd te Leest enkel nog geschoten op de liggende wip en op doelen.

Schuttersverenigingen waren nog : “Ons Vermaak”, met lokaal bij Huybrechts in  de Dorpsstraat (zaal Sint-Cecilia) en “De Vrijschutters”, in de zaal Boerenhandel bij Petrus (Pirreke) Van den Eede. Beide verenigingen overleefden de tweede wereldoorlog niet.

Zuster Melanie (Christine De Laet) in De Band – december 1957 :       

“...Leest had eens een wip ! Op sommige zondagnamiddagen was het daar een vrolijke wemeling. Dan kwamen behalve onze eigen mannen, de scherpschutters af van de omliggende dorpen : Londerzeel, Breendonk, enz..

Geen bleke slungels maar stoere joviale kerels...

De schutters spanden de pezen op hun boog. In trui of hemdsmouwen met leren            armbekleedsel, schaarden ze zich in gelid onder de wip.

Zie nu even naar die schutters, bekijk er zo eentje terwijl hij mikt : de lippen zijn dun en toegenaaid van wilskracht. Zijn open oog is als een patrijspoort gebrakeerd op de gaai.Zijn flamingohals rekt zich, mede de kin agressief scherp de hoogte in spiedend, energie voor drie, en zo vol inwendig vuur dat het is of zijn wezen zelf vonken schiet. Er spannen zich levende, trillende draden van hem naar de hoogvogel... De pijlen snorren door het gekruif en gestreuvel van de vederweelde daarboven, stevig vastgespitst op het takkenrif van wat we

(in de vlastijd zaliger) de “strijp” noemden. Daar prijkte, schitterend plechtig, soeverein, de koningsvogel, de heerlijke reuzengaai, links en rechts onderaan            geflankeerd door fiere vleugeladjudanten : de zijvogels, en dezen zelf door twee kadetten : de wuivende kallen ; en deze laatste dan geëscorteerd door heel het  kakelbont gehummel van de kleine vogeltjes.

Pijlrapers zwermden lustig toe op het lokaas van een cent of een solleken, de  behendigsten vingen zelfs de pijlen rechtstreeks op in hun vlucht : heerlijk !

Gekneusde koppen en neuzen belandden bij ons. Moeder gaf hun elk een warm badje, en plakte er een pleistertje op en...klaar was kees voor nieuwe decoraties...

O ! Daar gaat plots een juichkreet op. Iemand heeft, in een supreem koningsschot,  de gaai afgeschoten ! Een kostelijk topmoment ! Eerst nadat de geestdrift wat geluwd is, gaat het spel voort naar de andere spijlen, tot zijvogels, kallen, klein grut, tot alles kaal en eraf is.

En dan worden de helden van de dag gevierd. De koning wordt in de hoogte gestoken en onder zoveel triomf en tralala rondgedragen, dat zelfs een boogscheut verder, de kikvorsen op het vijversvlak komen aandansen, hun wijde bruine kaken opensperren en kwakwakend mee kermissen op hun manier, want nu wordt het een gonzend gezellige verbroederingsavond, waarop de wip, en de  blauw-stralende hemel erboven, blij neerblikken...”

Foto’s :

-De Mechelse schepen Renard 6^de van links, mocht het ereschot geven in de gildeschieting in ’t Seel te Leest. Acher de schepen Tony Baarendse.

-1935 : Alfons Hellemans schoot zich ‘Keizer’ op de liggende wip. Na de eerste wereldoorlog werd enkel nog geschoten op de liggende wip en op doelen. Deze schuttersvereniging droeg de naam ‘Ons Vermaak’ en had haar lokaal bij Huybrechts (zaal ‘St.-Cecilia) in de Dorpsstraat. In de zaal ‘Boerenhandel’ bij Pierreke op de Juniorslaan was nog een andere liggende-wipmaatschappij, onder de naam ‘De Vrijschutters’. Beide verenigingen overleefden de tweede wereldoorlog niet. (‘LG’, blz. 165)