1985 – Vervolg – Luc Plasqui 20 jaar Koster.

In ‘De Band” beschreef Georges Herregods de geschiedenis van het Kostershuis.

                                                 Het KOSTERHUIS

“Op de plaats waar thans het gemeentehuis met aangebouwd schoolhuis staat, stond vroeger het ‘kosterhuis’. Het werd gebouwd in 1638 op een stuk grond van 64 roeden, behorende voor de helft aan de kerk en voor de helft aan de H. Geesttafel (het werk van de armen, na de Franse revolutie werd dat het Weldadigheidsbureau, de toenmalige Openbare Onderstand).

…”item nog heeft de kerk samen met de H. Geest een huys met hofken tot Leest aen de Plaetse, wordt bij den koster bewoont en bij promissie hem gegund, mits zijnen dienst weldoende is…” zo lezen wij in de rekeningen van de kerkfabriek en van de H. Geesttafel uit 1639, 1640.

Wat het bouwen van dat huis gekost heeft, vinden we terug in de rekeningen van 1636 en 1642 : 304 gulden 16 stuyver in totaal : 222 gulden aan de kerk en 82 gulden aan de H. Geest. Het Kostershuis behoorde dus voor de helft aan de kerk en voor de helft aan de armen.

“Cette maison appartient donc à l’église et aux pauvres”, schrijft pastoor Hermans op 19 juli 1834 in een brief aan de aartsbisschop Engelbertus, “et le clerc l’a occupée après comme avant la révolution francaise” (de koster heeft er in gewoond zowel voor als na de Franse revolutie). Diezelfde brief vermeldt ook dat dit huis in 1829 in twee werd verdeeld, het ene gedeelte liet men aan de koster, het andere deel werd gebruikt als gemeentehuis, omdat men toen dacht, schrijft de pastoor, dat het gemeentegoed was. Men heeft zelfs in 1829 een school gezet op datzelfde terrein, en ook die school heeft men in twee delen gesplitst : een deel dat dienst deed als schoolgebouw, het ander deel doet dienst als wachtlokaal met politiekamer voor de militairen.

Vermits de koster terzelvertijd ook schoolmeester was, deed de woning van de koster bijgevolg ook dienst als huis van de schoolmeester. (Voor het schoolgebouw er stond gaf de koster schoolonderricht in het kostershuis zelf.)

Om later moeilijkheden te vermijden wijst pastoor Hermans de gemeenteraad, aan de hand van de rekeningen van de kerkfabriek, op de ware eigenaars van deze grond, en hij komt met hen tot een overeenkomst “ à l’amiable” . Zo wordt op 23 maart 1846 de grond waar het gemeentehuis op staat en school (1 a 14 ca) overgegeven aan de gemeente. De gemeente van haar kant zal jaarlijks een eeuwigdurende rente van 15 frank betalen, de helft aan de kerkfabriek en de helft aan het bureau van weldadigheid. Dit wordt ondertekend door notaris Premie, burgemeester Carolus Wouters, de schepenen J.P. De Keersmaecker en Carolus Coeckelbergh, Gabriel Hermans pastoor, Engel Verschueren kerkmeester, August Premiesen, J. Steenam en B. Dierckx administrateurs van het bureau van weldadigheid. Petrus Demaeyer kerkmeester, met als getuigen Johan Selleslagh, herbergier en landbouwer, en Adriaen De Wit veldwachter. Koster Martinus Moortgat mag het kostershuis blijven bewonen, op conditie dat hij “de kinderen van de ouders staende op den arme gratis zal onderwijzen.”

In 1879 hebben we de schoolstrijd. Meester Dumont komt naar Leest als onderwijzer van de gemeenteschool.

In 1882 komt er een nieuw gemeentehuis met schoolhuis, dat in ’t vervolg door de gemeenteschoolmeester zal worden bewoond : meester Dumont, na hem meester Moons en meester De Leers.

De nieuwe koster Petrus Jozef Hellemans, die terzelfdertijd onderwijzer werd in de Parochieschool, nam zijn intrek in het huis op de Dorpsplaats, waar Fons Hellemans nog vertoeft.(Noot : meester Alfons Hellemans)

Koster Louis Hellemans woonde eveneens op de Dorpsplaats, in het huis van Victoria Teughels dochter van Jan Baptist, met wie hij getrouwd was. Toen dit huis, na beider dood, in 1919 verkocht werd aan de kerk, zou het nog een tijdje een kostersfamilie herbergen : het gezin van Jef Rheinard.

In 1978 werd dit huis door de kerk verkocht aan Jos De Smedt.”

Op 21 juni 1913 verzocht het gemeentebestuur een Mr Potums, verzekeringsagent uit Kapelle-op-den-Bos voor de maatschappij P.R., een nieuwe polis op te maken voor het gemeentehuis en het schoolhuis. Dit in vervanging van een vorige polis uit 1882.

Het schoolhuis werd verzekerd voor 10.000 fr. op de waarde van het gebouw “met stagie, dienden en gebruikt als onderwijzerswoning bevattende beneden op gelijkvloers 2 plaatsen, op het verdiep slaapkamers, zolder, trap medebegrepen, aanpalende aan het gemeentehuis.

Dit gebouw is in steen, gedekt met schalien…

Het gemeentehuis en onderwijzerswoning zijn verlicht door petrol.”

Zoals gezegd was Jan Dumont de eerste bewoner van het ‘schoolhuis’, na hem volgden zijn collega’s-Hoofdonderwijzers Constant Moons en Jan-Baptist De Leers (tot 1958). Hun opvolgers hadden intussen een eigen huis waarin ze bleven wonen. Wel werd het nog meerdere jaren bewoond door de familie August Nuytkens-Van Erp, waarna het deels een openbare functie kreeg als post en bibliotheek.

Foto’s :

-Het gemeentehuis met aanpalend het schoolhuis en rechts nog een deel van de oude jongensschool.

-Het ‘Pensenstraatje’ met rechts de woning van de familie Hellemans.