WIJZIGINGEN en AANVULLINGEN KRONIEKEN VAN LEEST

Ongeveer vijf jaar geleden heb ik voor het eerst gegevens gepost op de blog “Kronieken van Leest”.
Intussen zijn er een pak bijgekomen.
Inlichtingen en foto’s die me bezorgd werden door Leestenaars, kranten die hun archief hebben openbaar gemaakt, bijkomende opzoekingen in het Stadsarchief en notarisakten, de uitgaven van Guido en Wilfried Hellemans over Rust Roest en de Sint-Niklaasparochie en nog vele andere nieuw aangeboorde bronnen.
Uit mijn eerste kennismaking met alle nummers van het Leestse heimatblad “De Band” puurde ik een massa gegevens waarvan de meeste een plaatsje kregen in deze blog.
Veel informatie heb ik toen echter onaangeroerd gelaten, zoals brieven van de Leestse missionarissen en kloosterzusters, van de miliciens vanuit hun kazernes.
Zoals het verhaal van pater René De Laet over zijn ervaringen in 1964 in Kongo tijdens de opstand van de Simba’s en de reisbelevenissen van Karel Duysburgh “Leest-Gety en terug”, over zijn bezoek aan Zaïre en dezelfde pater De Laet.
Gedetailleerde verslagen van vergaderingen en activiteiten van Leestse verenigingen.
Sportverslagen van de Leestse voetbalclubs en de Leestse wielrenners.
Kortom een massa gegevens heb ik bovengespit, overgetypt en meestal chronologisch geplaatst al dan niet voorzien van achtergrondinformatie en afbeeldingen.
Het eerste item dat bewerkt werd is Steynemolen en de aanpalende molen.
Veel leesgenot,
       Marcel.

1347 – Eerste bekende vermelding van Steinemolen.
“...ad V bonaria prati te Steinemolene inter Sigerum de Steinenmolene et Nycol. De Molendino.” (GM)

“STEYNEMOLEN”

De huidige boerderij aan de Kapellebaan dateert van 1781. Het vroegere domein van Steynemolen stond echter niet op de huidige plaats, maar wel aan de overkant van de aardeweg.
Op de kaart van 1723 van Jan Van Acoleyn staat het aangegeven als een “pachthof en speelhuys met vijver en wallen” (zie onderaan).

Op een andere kaart, uit 1785, is de toen pasgebouwde huidige boerderij reeds te zien.
Van het oude Steynemolen bleef enkel nog een buitengoed over : “het Speelgoed van den heere Spangen”. De resten daarvan werden afgebroken in 1928. (afbeelding onderaan)

Steynemolen heeft een lange geschiedenis.
Misschien is daar zelfs de oudste nederzetting van Leest te zoeken.
De Kapellebaan maakte immers deel uit van de vroegere Romeinse heirbaan die Utrecht verbond met Bavay in Noord-Frankrijk en die liep over Breda, Mechelen, Merchtem, Asse...
Diverse opgravingen aldaar versterken deze stelling. In 1939 door de Mechelaar J. Uytterhoeven en in 1983 en 84 door de Archeologische Vereniging Oud- Mechelen.
“Aan de heer J. Uytterhoeven uit Mechelen was een overlevering bekend over een “kasteel” dat verzonken lag in een weide te Leest, daar waar de huidige steenweg Hombeek-Kapellen onder de spoorbaan doorloopt. In de volksmond heette het dat dit kasteel in de grond verzonken was als een straf van God omdat de kasteelheer zwart goed zou hebben gekocht.
Bij ondervraging van de mensen aldaar, bleek dat het vertelsel van het “verzonken kasteel” nog door sommigen gekend was, doch ook een andere versie werd vernomen :er zou aldaar een villa gestaan hebben en de bewoner dezer villa kon geen voet verzetten zonder dat de maalder van de Steinemolen (een 200 meter daarvandaan) zijn bewegingen had afgeloerd. De villaheer werd deze toestand te sterk : hij brak de villa af en daar liggen nu nog de stenen “rond te rijden” “. (J.D.D. in DB 1957)

Op 60 cm diepte vond amateur archeoloog J. Uytterhoeven in een tarweveld aan Steynemolen de vloer van een Romeinse woning. Hij veronderstelde dat het om een “mutatio”, een wisselplaats voor paarden en muilezels, ging. De gedachte aan een “mutattio” steunde hij op de aanwezigheid van een heirbaan, het vinden van tal van kleine hoefijzers bij het graven van een vijver in de onmiddellijke omgeving en de afwezigheid van weeldetekens in het gevondene.
Latere opgravingen gedaan door de archeologische vereniging “Oud Mechelen” in 1983 en 84, herriepen deze veronderstelling. Deze vereniging kwam tot de vaststelling dat J. Uytterhoeven op een graanschuur was gestoten.
Naast deze schuur werd de opgraving van de eigenlijke bewoning aangevat en kwamen er brokstukken te voorschijn van diverse muurschilderingen, alsook fragmenten van hypocausttegels (verwarmingsinstallatie) en honderden scherven van imbrex en tegula (dakpannen) wat wees op een woning van weelderige herkomst, een villa.
Grondpeilingen wezen op het bestaan van verschillende gebouwen in de onmiddellijke omgeving. Uit de fundering aan de zijkant van het gebouw bleek dat de villa zelfs een badplaats bezat en in een waterput werden vele voorwerpen, daterend van de derde eeuw na Chr., teruggevonden. Het badgebouw dat te Leest werd blootgelegd was in twee verdeeld : een koud- en een warmwaterbad. Uit dit alles concludeerden de archeologen dat deze Romeinse villa destijds werd bewoond door een belangrijke familie.
De opgravingen wezen ook uit dat er ooit een felle brand op de hoeve plaatshad.
De villa werd bewoond tijdens de 2de -3de eeuw en verdween naar alle waarschijnlijkheid in de Middeleeuwen.
Tijdens deze opgravingswerken werden er ook resten teruggevonden van een houtbouw daterend uit de 1ste eeuw. Het belangrijkste was hierbij de vondst van een zeer goed bewaard gebleven waterput. Ook heel wat gebruiksvoorwerpen werden gevonden : aardewerk, groen vensterglas en het belangrijkste (door de zeldzaamheid) was een deel (beenstuk) van een Romeinse sandaal.

Vervolgt.

Foto’s, afbeeldingen :
-Fragment uit het 8ste Kaartboek van Jan Van Acoleyn uit 1723.
Boven : de huidige Kapellebaan lopende van Mechelen naar Kapelle-op-den-Bos, met de bocht die de baan maakt aan Steynemolen. De spoorweg staat er natuurlijk nog niet op.
Zoals men zien kan, was het “speelgoed” met de hoeve toen volledig omwald en lag het ongeveer op de plaats waar later de familie Frans Slachmuylders woonde, aan de overzijde dus van de kleine Kapellebaan (de aardeweg lopende van de steenweg naar de Biest).
Later werd met potlood op de kaart “Kasteel van Spangen” bijgeschreven.

- Steynemolen in 1785 naar een figuratieve kaart van Bodumont.
Hier ziet men de Capellebaan onderaan, met de windmolen op grondgebied Hombeek.
Rechts van de veldweg “Capellebaan” het Speelgoed of kasteeltje behorende aan Van Spangen. De vroegere boerderij en de wallen zijn verdwenen. Aan de overkant van de aardeweg staat thans de nieuwe hoeve, gebouwd in 1881 (het woonhuis had kennelijk oorspronkelijk een andere gevel).
Deze boerderij behoorde toen waarschijnlijk eveneens aan Van Spangen maar werd uitgebaat door Guilliam Keyenberg.

- Steynemolen rond 1850 volgens de kadasterkaart van Popp.
Onderaan de Capellebaan met de IJzerenweg en de windmolen op Hombeek. Het kasteeltje is verdwenen. Het werd afgebroken in 1825. Links van de aardeweg Capellebaan, de boerderij met de huidige gebouwen. Rechts van deze veldweg ziet men het wagenhuis van de boerderij (onder nr. 185a), dat er gezet werd kort na de hoeve. Dit wagenhuis werd later als woonhuis gerestaureerd door Vic Casteels die het kocht van weduwnaar Ceuppens. Het werd door dezze laatste als woonst gebruikt.

-De boerderij van Steinemolen, tekeningen van de Kapellenaar Jacqui Van Laer.