Wijzigingen/aanvullingen Kronieken van Leest.

Vervolg : LEEST – GETY en TERUG…

Zaterdag 14 juli 1973 :

Terwijl René op de missie blijft rijden wij met de jonge Pater Michel naar Boga, 53 km ver.Het is een groot dorp dat ook behoort tot de parochie.
Spijtig dat er steeds fijne nevel hangt, eigen aan het droog seizoen, anders konden wij gemakkelijk de besneeuwde toppen van de Ruwenzori zien.
Onderweg stoppen wij in Bukringi, daar is Michel een kerk aan het bouwen.
De grondvesten zijn gegoten.
Een dertigtal mannen komen met zware rotsstenen op het hoofd op een rijtje afgelopen, van enkele honderden meters verder waar ze de stenen gaan zoeken zijn.
Enkele anderen zijn door mekaar de voorgevel aan het metsen, die staat al 1 meter hoog.
De catechist is de werkopzichter. Veel zijn ze niet gevorderd sinds het laatste bezoek van Michel en hij laat het hen dan ook horen.
Toch is het een zware onderneming voor de katholieke gemeenschap die maar klein is in die streek, de meesten zijn protestant.
Ja, zegt Michel, zij moeten hun eigen verantwoordelijkheid nemen.
Ze willen een kerk, goed, dat ze er dan zelf een bouwen.
Wij betalen de materialen maar zij moeten er zelf voor werken.
Wij geven hen zoveel mogelijk verantwoordelijkheid.
Onze parochie is langs de ene kant 80 km ver (van Leest tot in Luik) en langs de andere kant 55 km (tot in Gent).
Met René ga ik beurtelings de brousse in voor één week lang, dan één week op de Missie, dan weer één week in de brousse.
Wij gaan van dorp tot dorp, dikwijls ook te voet omdat we er met de auto niet bij kunnen.
Wij lezen er dan mis, horen biecht, bespreken het werk met de catechist, bezoeken de zieken en de school, eten en slapen bij de negers.
Bij het naderen van Boga wordt het drukker langs de baan : het is marktdag en iedereen is op weg.
Hier woont een ander ras : groter en fijner. Het zijn geen landbouwers, maar herders, koeienboeren. Een schoon volk, dat wisten de blanken vroeger ook want ginds gingen ze, ze halen.
Michel neemt een oude man mee in de wagen. Hij zal gans de tijd met ons blijven.
Hij poogt van Michel wat geld te krijgen maar Michel weigert.
De tijd dat de blanken alles konden en alles gaven is voorbij, ze moeten zelf hun plan leren trekken.
Als wij in Boga bij de markt uitstappen loopt er een arrogante kerel te paraderen : mooi gekleed, brede cowboyhoed, zonnebril. Hij is de nieuwe landbouwambtenaar van het gebied.
Op de markt is het bonte wemeling van kleuren van de panjes van de vrouwen.
Op de grond zitten ze bij hun waren : de meest vreemde vruchten en fruitsoorten.
Ook koude schijfjes boter in bladeren verpakt en nieren tot brij gekookt.
Onder een boom is een koe geslacht, het vlees wordt aan de takken omhoog getrokken.
De centen worden in een hoek van de panje vastgeknoopt.
’s Middags gaan wij eten bij de catechist van Boga.
In zijn hut hangt een foto van Mobutu en van Paus Johannes.
Voor wij gaan eten moeten wij onze handen wassen in een kom, ze afspoelen mag echter niet in de kom want het water moet proper blijven voor de volgende.
Dan maar met de ene hand wat water scheppen uit de kom en zo het over de andere hand gieten, het geeft niets dat daarbij de grond nat wordt. Zo is immers het gebruik.
Wij krijgen kip en uit een andere kom rijst.
De oude man die ons overal gevolgd is, eet mee.
Een stukje evangelie.
Reeds 38 jaar geeft de catechist onderwijs.
Hij heeft 9 jongens en 1 meisje. Die is kloosterzuster geworden. “Die heb ik aan de kerk gegeven,” zegt hij. Voor hem hebben deze woorden de volle betekenis.
De familie van het meisje dat huwt krijgt immers 7 koeien van de familie van de jongen.
Een dochter is immers een werkkracht die door haar huwelijk de familie verlaat en dit moet vergoed worden door een bruidsschat.
Drie zonen van onze catechist zijn reeds getrouwd : daarvoor heeft hij telkens 7 koeien moeten geven. Dat zal ook het geval zijn voor zijn volgende zonen.
Daarom koopt hij kalveren die hij zelf dan groot brengt.
Zijn enige dochter, waarvoor hij zelf koeien had kunnen krijgen heeft hij echter aan de kerk gegeven.
Wanneer wij in de valavond op de Missie terugkeren gaat René een kat dragen naar een hut waar ’s nachts de vingeren van de kleine kinderen door ratten zijn aangevreten.

Zondag 15 juli 1973 :

We worden wakker van het klokkengelui.
Lang op voorhand worden de mensen opgeroepen uit de brousse naar de zondagsmis.
Wij zetten ons tussen de kerkgangers op heel kleine bankjes.
Mama Alexandra, een van de nonnen, komt er ons weghalen en doet teken dat wij op een gewone kerkstoel moeten zitten.
De mama’s zingen voor. Enkele jongens slaan op de tam-tam.
Na de mis blijft iedereen nog wat praten. We kennen reeds heel wat volk.
De onderwijzeres draagt een rok met in grote letters “Liberté” opgedrukt.
Onze sergeant is er ook.
Een moeder komt met haar twee dochters bij Frans, de gepensioneerde Hollandse pater.
Frans heeft van zijn zwager in Nederland, die tandarts was, ooit eens een stel tangen gekregen. Die bewaart hij, nu beroest, in een doos.
Daar trekt hij tanden mee en zijn faam is ver over de heuvelen bekend.
Van einde en verre komen ze tot hem : 700 tanden heeft hij vorig jaar getrokken.
En steeds met hetzelfde ritueel. Buiten schuift hij de lijdende een stoel onder het achterwerk (van Frans mag geen neger binnenkomen op de missie), die wijst met zijn vinger de zieke tand aan, Frans heeft het gauw gezien, grabbelt in zijn doos de juiste tang weg, trekt met een snok, de neger kreunt, de tand vliegt op de grond, de neger bukt zich om die op te rapen en Frans is direct terug binnen met de stoel en zijn tangen.
Zo trekt men tanden in de brousse : zonder verdoving, zonder ontsmetting. “De zon ontsmet hier alles” zegt Frans.
Michel heeft eens drie dagen met razende tandpijn rondgelopen, de vierde dag zei hij “Hé Frans, trek hem !”
Marie-Louise is op haar zondags gekleed.
In de week kapt ze met een lange machete het hout voor de missie.
Ze is nog jong maar heeft het toch klaar gespeeld drie kinderen te hebben.
Ze is ook in het bezit van een helder stemgeluid waarvan ze veelvuldig gebruik maakt.
De bok die we van de hoofdonderwijzer meegekregen hebben, heeft ze meegebracht als bewijs dat hij nog welvarend is. Georges had immers gisteren in schoon Leestes en met de nodige gebaren gevraagd of ze hem nog niet opgegeten had.
René had het dan moeten vertalen. Gelegenheid dus om een foto te maken van Marie-Louise, Georges en de bok samen.

Wij rijden nog eens naar Gety-Etat. Daar heeft Michel mis gelezen.
De mis is uit en de vrouwelijke jeugd profiteert van het samenzijn om rond twee tamtams wild zingend in een ronde te dansen. Levensvreugde waar wij, westerlingen, vreemd staan op te kijken.
Ondertussen palaberen de mannen met René en Michel hoe ze de voorgevel van de kerk, die gevaarlijke barsten vertoont, zullen herstellen.
Op de middag een feestmenu. Ik verjaar vandaag. Ik heb me dat in de loop van de week eens laten ontvallen en onze gastheren zijn het niet vergeten.
Ze hebben zowaar een doosje met zalm, dat we meegebracht hebben, opengemaakt en we eten tomaten met zalm. Na het eten brengt onze zwarte kok met blauwe voorschoot en naïef lachend gezicht de taart met vier grote kerkkaarsen en een klein kaarsje.
Na het middageten siësta.
Een gewoonte waar ik me nog niet aan aangepast heb.
Het weder is lichtjes overtrokken en er valt een zacht licht als bij ons in de maand september.
Ik zit op de barza in een zetel een boek te lezen. De anderen zijn ingedommeld.
Het is stil. Een mens wordt er weemoedig bij.
Frans is eerst wakker. Hij sloft wat rond en komt zich bij mij zetten.
Veertig jaar is hij reeds in Afrika. Gewijd in Algerië.
Hij vertelt ons over de tijd van “Belgisch Kongo”. Hoe ze op jacht gingen.
Hoe de blanken toen alles voor mekaar deden.
Hoe hij ook moeten vluchten is voor de Simba’s : een dag, een nacht en een dag te voet door de bergen en de vlakte om in Oeganda aan te komen; daar heeft hij dan drie maanden bij Hinde’s gewoond.
Er verandert veel in Afrika zegt Frans.
Plots wordt er op de deur geklopt. Een kindje is deze voormiddag gestorven en men vraagt de Pater om het te begraven.
Als wij buitenkomen is de begrafenisstoet reeds bij de kerk.
De moeder draagt het dode kindje op haar arm onder haar panje.
Vrouwen volgen wenend en luid jammerend. Mannen zijn er niet.
René doet de dienst in de kerk en gaat dan mee naar het kerkhof.
Daar hebben de mannen reeds een kuil gegraven.
De zwarte catechist spreekt en het zingend jammeren van de vrouwen houdt op.
Er wordt gebeden. Het dode kindje wordt in een rieten matje gerold en zo in het graf gelegd. Weeklagend gaan de vrouwen terug. Als vreemden bij dit leed staan wij wat op zij.
Wij gaan zwijgend naar de missie terug.
Op de missie heeft Frans zijn oude grammofoon uit de kast gehaald : eerst met de hand opwinden en dan speelt hij oude deuntjes van Kees Pruis : “Ik hou van Holland”, “Breng eens een zonnetje”.
René maakt onze koffers klaar.
Morgen vertrekken wij immers voor twee dagen te voet door de brousse met dragers.
Tent, kookvuur, lantaar, proviand worden gereed gezet.
’s Avonds worden de filmen afgedraaid die wij meegebracht hebben.
En zoals altijd sluiten wij de dag met het gezamenlijk invullen van ons dagboek.

Vervolgt.

Foto’s :
-De markt van Boga.
-Nog beelden van de marktdag : resten van een ter plaatse geslachte koe worden aan de takken van een boom opgetrokken.
-Kleurrijke panjes. Een marktdag is ook een modeshow.
-De cathechist van Boga.
-Bang toekijken hoe pater Frans tanden trekt.
-Georges met Marie-Louise, de “kosteres” bewaakster van de gekregen bok…