Stel je voor dat je een probleempje hebt, niet te ernstig – een lekke band, een verstopte afvoer, een onbenullig meningsverschil met een vriend, je partner of je kind, etc. In plaats van te komen tot een acceptabele oplossing, raakt je geest een beetje in paniek. Je begint je ongemakkelijk te voelen, wat je waarschijnlijk voelt in je maag of in je borst. Gevoelens van angst verergeren je ongemak en rusteloosheid. Vervolgens word je bozer en bozer – totdat je zo woedend bent dat je erdoor overspoeld raakt – ook al realiseer je je dat je reactie overdreven is. In de minuten of zelfs uren die daarop volgen steken andere negatieve sensaties de kop op – compleet met herinneringen aan eerdere pijnlijke momenten – totdat je zo’n beetje elke nare emotie voelt die een mens maar kan voelen.

Je voelt je gevangen en kwetsbaar. Je psychologische verdedigingsmechanismen worden overspoeld door onverdraaglijke emotionele pijn. Je voelt je gedeprimeerd. Je merkt dat je de situatie niet meer meester bent; je geest en lichaam zijn nu compleet in paniek. Je raakt je zicht op de werkelijkheid kwijt – je trekt kromme conclusies in een vergeefse poging om te kunnen begrijpen wat er gebeurt. Terwijl de pijn steeds erger wordt zorgt je zenuwstelsel voor vreemde sensaties zoals leegheid, verdoofdheid en het gevoel buiten de realiteit te staan. Je bent niet meer in staat om rationeel te denken naarmate de paniek erger en erger wordt.

Je geest probeert nu wanhopig een uitweg te vinden uit de pijn, en zoekt naar oplossingen. Het herinnert zich eerdere handelingen die ervoor zorgden dat je je toen beter ging voelen. Als er eenmaal een methode is gevonden, dwingt je op hol geslagen geest je om diezelfde methode weer toe te passen, op het destructieve af, totdat er een ‘biochemische redding’ komt: in je hersenen komen chemische stoffen vrij die ervoor zorgen dat de pijn ophoudt, en dat je je weer ‘normaal’ voelt.

Maar hoe kan je je ooit weer normaal voelen als je weet dat een dergelijke afschuwelijke ervaring zo weer terug kan komen? Hoe kun je je weer normaal voelen als je zelfvernietigende en onbehoorlijke gedragingen zijn opgemerkt door familie, vrienden, werkgever en/of collega’s? Hoe kun je je weer normaal voelen als die gedragingen leiden tot financiële, intermenselijke, lichamelijke of justitiële problemen?

Voor degenen die niet lijden aan de borderline persoonlijkheidsstoornis is dit een nachtmerrie die ze hopelijk nooit zullen meemaken. Borderliners maken dit echter steeds weer mee – vooral in periodes van stress. Verschillende borderliners ervaren de symptomen soms verschillend, maar de afschuwelijke gevoelens die genoemd worden in de eerste paragraaf (samengevat onder de noemer ‘dysforie’) komen regelmatig in hun leven terug.

Borderliners zullen bijna alles doen om de dysforie te laten verdwijnen. Impulsiviteit en zelfvernietigingsdrang zijn meestal pogingen om dysforie te verminderen. Sommige borderliners, vooral degenen die lijden aan een ernstige vorm, beschadigen hun lichaam in zo’n toestand van dysforie door zichzelf verwondingen toe te brengen (snijden). Deze automutilatie hoeft niet persé pijnlijk te zijn (het snijden wordt soms niet eens gevoeld) maar de handeling op zich verlicht de dysforie al.

Naast het bovenstaande lijden borderliners ook aan intense, terugkerende en onvoorspelbare stemmingswisselingen, die ook weer dysforie kunnen veroorzaken – zelfs als er geen sprake is van stress. De stemmingswisselingen beletten de borderliners om het gelukkige, succesvolle leven te leiden dat ze zo wanhopig nastreven. Borderliners zijn het slachtoffer van een ongelooflijk pijnlijke ziekte…

Net als lijders aan epilepsie, spierdystrofie of neurofibromatose (de ziekte van de ‘Elephant Man’) hebben borderliners nooit gevraagd om hun ziekte, laat staan dat ze hem verdiend of zelf veroorzaakt hebben. De symptomen kunnen echter zo onprettig zijn voor de omgeving dat het moeilijk is – en soms zelfs onmogelijk – om medeleven of begrip op te brengen. Borderliners zoeken wanhopig naar liefde, maar hun ziekte zorgt ervoor dat het soms moeilijk is om van ze te houden. Ze zijn doodsbang dat ze in de steek gelaten zullen worden, en toch zijn ze niet in staat te voorkomen dat hun ziekte relaties verwoest.

Dit is de borderline ervaring.