Staden is als kleine entiteit - en voor zo ver ons bekend - ontstaan rond de jaren 1100 aan de Loobeek (of Luikebeek). Het was een zeer bosrijk gebied en in het leenroerig tijdperk hing het af van de Zale van Ieper en voor een klein gedeelte (richting Stroveldkruis) van het Brugse Vrije. De Heren van Staden bekleedden in de streek een belangrijke functie in het bestuur binnen de Zale van Ieper, en zij hadden als rechter het hoog-, middel- en laagrecht. Ze installeerden in Staden ook een schepenbank.xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Het kasteelleven kende sinds de middeleeuwen veel hoogtepunten, maar ook perioden van zwaar verval. Het kasteel van Staden werd op 13 juli 1917 door Engels geschut vernietigd. In 1916 werd het kasteel nog gebruikt als opperbevel voor het Duitse leger in Vlaanderen, oa. veldmaarschalk von Hindenburg verbleef er een tijdje. Thans blijft er enkel nog een gedeelte van de wal over en  een rustbank gemaakt uit de oude stenen van het kasteel.

Door Staden heen liep de heirbaan Ieper-Brugge, en over de heuvelkam liep een oude heirbaan van Menen naar Oudenburg. Deze wegen hebben waarschijnlijk in de oude tijden de eerste missionarissen, later de forestiers van de graven, en nog later de cultuurbeschaving van de middeleeuwen naar onze streken geleid. In de loop der tijden werd het gebied praktisch geheel ontbost en in landbouwcultuur gebracht. De land- en tuinbouw, samen met para-agrarische bedrijven (olieslagerijen, molens, slachthuis), vormden de hoofdmoot van de economische bedrijvigheid. In de 20-ste eeuw kwamen er allerlei andere aktiviteiten bij (houtbewerking, metaalnijverheid, constructie, bouwondernemigen, veevoederbedrijven, diepvriesbedrijven, enzovoort).

Rond de Sint-Jansput (gelegen achter het kerkhof) ontstond de eerste nederzetting. Later kwam er een echte parochiekerk, gewijd aan Sint Jan de Doper. In de 16e en 17e eeuw werd deze kerk door geuzen en brand verwoest. Ook in de beide wereldoorlogen werd de kerk zwaar getroffen door bombardementen en brand. Ze werd altijd opnieuw weer heropgetrokken.

De schrijfwijze en betekenis van de naam : 1115 Staten, 1127 Stathan, 1149 Stades, 1185 Staden. Staden betekent wellicht "nederzetting" of "woonplaats".
(info:toerisme Oostnieuwkerke-Staden)