C
Cache geheugen
Dit is een snel
geheugen wat dient als buffer tussen de processor en het gewone geheugen. Cache
werkt zeer prestatie bevorderend. Het is ook duur, en daarom doorgaans in een
kleine hoeveelheid aanwezig.
Cachen
Het woord 'cachen' is een
toverwoord in het hedendaagse computergebruik. Eigenlijk betekent het gewoon
'bij de hand houden'. Zie het als een boek waarvan - voor het slapen gaan -
steeds een paar pagina's leest. Dan laat u zo'n boek op het nachtkastje liggen.
Dat is wel zo makkelijk, want anders blijft u maar naar de boekenkast - elders -
heen en weer lopen.
Carrier select
Dienst die verschillende
telecombedrijven aanbieden, waarmee consumenten en bedrijven geld kunnen
besparen op de telefoonkosten. Deze bedrijven werken als ‘tussenhandelaars’
tussen u en de KPN. Carrier select is niet te gebruiken bij een
Belbudget-abonnement van KPN en alleen voordelig voor het bellen naar
interlokale, internationale en mobiele nummers. Het is niet mogelijk om via
carrier select naar buzzers en service nummers te bellen.
Cartridge
Onder een 'cartridge'
verstaan we de verpakking van inkt, toner, enzovoort. Na gebruik wordt een
cartridge weggegooid of - wat steeds vaker gebeurt - gerecycled.
CCD
Charge coupled device. Chip die
het opvallend licht vertaalt naar numerieke waarden, die gebruikt worden voor
digitale opslag. Het CCD vervangt bij digitale camera de film. Omdat de chip is
ingebouwd in de camera, vervalt dus ook de mogelijkheid van
filmkeuze.
CD-brander
Een CD-brander (ook wel een
CD-writer of CD-schrijver genoemd) is een apparaat waarmee CD-Recordables en
soms ook CD-ReWritables kunnen worden beschreven. Op CD-Recordables kunt u
gegevensbestanden opnemen die op een CD-ROM-speler kunnen worden gelezen. Ook
kunt u audio-CD's maken die ook op audio-CD-spelers kunnen worden afgespeeld.
CD-ReWritables kunnen meerdere keren worden gebruikt, echter deze kunnen vaak
niet op gewone audio-CD-spelers worden afgespeeld.
CD-drivers
Stuurprogramma4s die nodig zijn
voor het aansturen van een CD-ROM-speler.
CD-i
CD-interactive. Een CD-i kan
alleen op een CD-i-speler afgespeeld worden. Wat CD-i speciaal maakt, is het
feit dat deze naast geluid ook bewegende beelden kan bevatten. De CD-i stelt de
gebruiker in staat om de op het schijfje vastgelegde informatie naar eigen keuze
op de televisie te krijgen (vandaar interactief). Door als het ware de laser
naar behoeven de CD af te laten speuren, kan de gebruiker precies bepalen wat er
op het scherm verschijnt of door de luidsprekers klinkt.
CD-Recordable
Afgekort CD-R: een
CD-formaat, even groot als de CD-ROM, dat eenmalig beschreven kan
worden.
CD-recorder
Een CD-brander (ook wel een
CD-writer of CD-schrijver genoemd) is een apparaat waarmee CD-Recordables
en soms ook CD-ReWritables kunnen worden beschreven. Op CD-Recordables
kunt u gegevensbestanden opnemen die op een CD-ROM-speler kunnen worden gelezen.
Ook kunt u audio-CD's maken die ook op audio-CD-spelers kunnen worden
afgespeeld. CD-ReWritables kunnen meerdere keren worden gebruikt, echter deze
kunnen vaak niet op gewone audio-CD-spelers worden afgespeeld.
CD-Rewritable
Afgekort CD-RW: een
CD-formaat, even groot als de CD-ROM, dat meerdere malen beschreven kan
worden
CD-ROM
Met de audio-CD zijn we
allemaal bekend, niet? Welnu, een CD-ROM is feitelijk hetzelfde alleen zijn de
gegevens die op het zilveren plaatje staan geschikt gemaakt voor
computergebruik. Anders gezegd: een CD-ROM is een harde schijf waar ruim 600 MB
data op past, maar die niet opnieuw is te beschrijven. Het is dus een 'read
only'- oftewel een 'alleen lezen'-medium.
CD-ROM-drive
Een CD-ROM-drive is
een apparaat waarin u steeds een ander CD-ROM-plaatje (CD-ROM) kunt steken. CD
staat voor 'Compact Disc' en ROM voor ‘Read Only Memory’. Een CD-ROM bevat dus
digitale gegevens die alleen te lezen c.q. op te vragen zijn. Op een enkele
CD-ROM past al gauw een dikke 600 MB (!) gegevens en dat is natuurlijk reuze
interessant voor de distributie van software. Immers, anders zouden we 600 /
1,44 = 416 diskettes nodig hebben om datzelfde te kunnen bereiken.
CD-ROM-speler
Zie CD-ROM
drive
CD-RW
Een CD-formaat, even groot
als de CD-ROM, dat meerdere malen beschreven kan worden. De CD-RW spelers zijn
net op de markt, en lijden nog aan kinderziektes.
CDRW-recorder
Een CD-recorder die ook
CD-RW’s kan lezen.
CD-Writer
Een CD-brander (ook wel een CD-writer of CD-schrijver genoemd) is een
apparaat waarmee CD-Recordables en soms ook CD-ReWritables kunnen worden
beschreven. Op CD-Recordables kunt u gegevensbestanden opnemen die op een
CD-ROM-speler kunnen worden gelezen. Ook kunt u audio-CD's maken die ook op
audio-CD-spelers kunnen worden afgespeeld. CD-ReWritables kunnen meerdere keren
worden gebruikt, echter deze kunnen vaak niet op gewone audio-CD-spelers worden
afgespeeld.
CD-ROMs branden
CD-ROMs kun je
ook zelf maken. Dat heet branden, omdat het met een laserstraal gebeurt. Nodig
hiervoor is een CD-writer. Ze kosten nu rond de zevenhonderd gulden. Een
beschrijfbare CD kost ongeveer zes gulden.
Celeron
Een goedkopere variant van de
Pentium, als antwoord op de concurrerentie: de AMD K6-processor. Celeron en
Pentium zijn allebei van Intel.
Chat mode
Vergelijkbaar met de console
mode, als u de chat mode (praatmodus) activeert (vaak door een bepaalde letter
in te drukken, meestal ‘t’), kunt u tekst intikken, hetgeen dan door andere
spelers on-line gelezen wordt. De chat mode kan ook gebruikt worden om cheats te
activeren.
Chatten
Live communiceren
via Internet. Chatten werkt als een babbelbox waarvoor een PC met modem,
beeldscherm en toetsenbord nodig zijn. Iedereen kan een regen intypen en alle
chatters in die 'babbelbox' kunnen lezen wat de ander heeft geschreven. Chatten
kan met meerdere mensen tegelijkertijd, maar ook privi, met z4n
tweekn.
Cheat
Trucje van de makers dat in het spel
verstopt zit en dat vaak, door ergens in het spel een woord in te voeren, wordt
geactiveerd. Een cheat wordt vaak gebruikt om de speler oneindige levens en
munitie mee te geven. Ook kunnen ze verborgen grapjes van de makers tevoorschijn
toveren.
Cilinder
Maakt deel uit van de
traditionele aanduiding van de indeling van harde schijven. Track, Head, Sector
(THS). Een schijf heeft de gegevens opgeslagen in sporen (tracks). Hetzelfde
spoor op meer (zijden van) schijven vormen samen een cilinder.
Client
Engelse term voor
software op uw computer die via een netwerkverbinding maakt met een
server. De client kan daarna om een bepaalde dienst verzoeken.
ClipArt
Allerlei afbeeldingen die
op CD-ROM zijn opgeslagen.
CMYK
CMYK staat voor de kleuren
cyaan, magenta, geel en zwart. Dit zijn de kleuren die in de drukkerswereld
worden gebruikt om tijdschriften te maken.
Coax
Dit is een ronde afgeschermde
kabel met een 'hart' en een 'mantel'. Deze kabel wordt onder andere gebruikt
voor televisie- en Ethernet-verbindingen.
CompactFlash-kaart
Veel gebruikt
opslagmedium voor digitale foto’s. Het zijn kleine kaartjes, die gemakkelijk te
verwisselen zijn. De CompactFlash-kaart is compatibel met de PC-kaart (vaak nog
PCMCIA-kaart genoemd), maar wel een stuk kleiner. Er zijn adapters beschikbaar
waarmee een CF-kaartje kan worden gelezen in een PC-kaartslot, zodat de foto’s
gemakkelijk op de PC kunnen worden ingelezen. Een CompactFlash-kaartje bezit een
eigen controller en is steviger dan een SmartMedia-kaart, de belangrijkste
concurrerende technologie. CF-kaartjes zijn dan ook duidelijk duurder dan
SmartMedia-kaartjes. De meest gebruikte opslagcapaciteiten zijn 4 en 8 MB, maar
ook 15 MB-kaartjes zijn beschikbaar.
Compatibel
Als software of
hardware werkt met de PC of met Windows 95 praten we over 'compatibel'. Werkt
het niet? Dan is het 'niet compatibel' of 'incompatibel'. En hoe kom je te weten
of iets wel of niet compatibel is? In de eerste plaats door de vakbladen te
lezen en door - vssr aankoop - de verpakking te bestuderen. Komt een kreet als
"Windows 95 Compatible" niet voor en is er geen sprake van systeemeisen? Dan is
het verstandiger om even verder te zoeken.
COM-poort
Zie ook
serikle poort.
Een apparaat met een 25-polige
of 9-polige stekker waarmee vanuit de computer communicatie met externe
apparaten kan worden uitgevoerd. COM staat hier dus voor communicatie. De meeste
PC4s hebben iin of twee COM-poorten (COM1 en COM2). Meestal wordt hier een modem
of soms een printer op aangesloten. Een COM-poort wordt ook wel seriele poort
genoemd. Een computer heeft meestal ook nog een parallelle poort, waarmee
parellelle communicatie kan worden gepleegd. Deze wordt vaak gebruikt voor het
aansluiten van een printer of bijvoorbeeld een scanner en heet in de volksmond
de printerpoort. Het verschil tussen serikle en parallelle communicatie is dat
bij serikle communicatie de informatie per bit wordt, verstuurd terwijl bij
parallelle communicatie de informatie met 8 bits tegelijk (dus parallel) wordt
verstuurd.
Compressie
Het verkleinen van de
bestandsgrootte door het anders beschrijven van gegevens. Indien alle gegevens
daarbij bewaard blijven, spreken we van verliesloze (lossless) compressie. Is
dat niet het geval, zoals bij JPEG-compressie, dan treedt verlies aan gegevens
op, waardoor de kwaliteit van het beeld vermindert. Geringe compressie is met
het blote oog niet of nauwelijks waarneembaar, maar sterke compressie resulteert
in een duidelijk merkbare kwaliteitsvermindering. Uiteraard geldt, dat hoe
groter de compressie is, hoe kleiner het bestand wordt.
Comprimeren
Het kleiner maken van
digitale bestanden door ze samen te persen, zeg maar: de lucht eruit te
halen.
Config.sys
Een speciaal
systeembestand dat tijdens het opstarten van de PC wordt aangesproken om wat
huishoudelijke zaken te regelen. Denk aan de instellingen voor het land, aan het
starten van de CD-ROM-driver, enzovoort. Sinds de komst van Windows 9x is de rol
van Config.sys op de achtergrond geraakt en dient het eigenlijk alleen nog maar
voor (oude) DOS-toepassingen. Windows 9x namelijk, kan zijn zaakjes – middels
System.ini en het register – zelf wel regelen.
Configuratie
De inrichting van uw
computer, uit welke onderdelen bestaat deze? De soort en de kwaliteit van de
onderdelen bepaalt hoe goed de computer presteert.
Configureren
Softwarematig aan
passen aan de hardware.
Connector
Stekkertje of aansluitpunt
voor van alles en nog wat. Voor audio gebruikt u een tulp-connector, voor
computerbeelden een VGA-connector, noem ze allemaal maar op.
Console (1)
Een scherm waar alle gegevens
van het spel worden bijgehouden en dat u ook kunt openen. Het scherm opent u
vaak door tijdens het spel op ‘~’ te drukken. Deze toets bevindt zich negen van
de tien keer recht onder de ‘Esc’-knop en anders boven de ‘0 ’-knop (graad).
Console (2)
Consoles of
videoconsoles zijn niets anders dan spelcomputers. De populairste consoles zijn
de PlayStation van Sony en de nieuwe Nintendo 64.
De Sony-console is
gebaseerd op de 32-bits-techniek en Nintendo 64 maakt gebruik van de nieuwste
64-bits-techniek. Hier geldt: hoe meer bits, des te sneller de data kan worden
verwerkt. Dit leidt ertoe dat er bijvoorbeeld meer kleuren en scherpere beelden
kunnen worden gerealiseerd. Daarnaast gebruikt PlayStation zwarte CD's en
Nintendo spelcassettes. Het voordeel van dit laatste is dat je een spelcassette
in de Nintendo 64 stopt, het ding aanzet en er direct mee kunt spelen. De
PlayStation moet veel laadwerk verrichten, maar er kan wel twintig keer meer
data op dan bij een Nintendo-cassette. Een Nintendo-spel zal dan ook zelden
gebruik maken van echte videobeelden, want dat vereist veel
geheugenruimte.
Console-prompt
Plek waar u zich op dat
moment in het console-scherm bevindt en waar u tekst kunt intypen.
Controller
Besturingsapparaat. We
onderscheiden bijvoorbeeld de IDE-controller, waarop in de meeste computers de
harde schijf en CD-ROM speler zijn aangesloten en de SCSI-controller, die
hoofdzakelijk in zwang is bij de professionelere gebruikers.
Conventioneel
geheugen
Conventioneel geheugen is het 'lage geheugen' oftewel de
eerste 640 KB van het werkgeheugen van de PC. Dit dateert nog uit de begintijd
van de PC toen 640 KB het maximum was. Later kreeg men behoefte aan zwaardere
processors en meer geheugen, maar om het DOS-besturingssysteem 'terugwaarts
compatibel' te laten blijven, worden we nog altijd geconfronteerd met de 640
KB-grens.
Cookie
Een cookie is een klein
tekstbestand dat door sommige sites op uw harde schijf wordt geschreven. Het
bevat door uzelf opgegeven informatie, zoals uw voorkeuren of E-mailadres. Als u
de site later weer bezoekt, hoeft u dus niet weer dezelfde vragen te
beantwoorden. Een cookie kan in pricipe alleen gelezen worden door de site die
het heeft aangemaakt. U kunt uw browser ook zo instellen dat hij uw toestemming
vraagt alvorens een cookie te accepteren, of zelfs zo dat alle cookies geweigerd
worden. Dat laatste kan problemen opleveren bij sites waarvoor u met een naam
en/of wachtwoord moet inloggen. Bij deze procedure wordt wel eens van cookies
gebruik gemaakt.
Co-processor
Een in de CPU
geontegreerde hulpprocessor, die alle berekeningen doet met getallen achter de
komma. Dit soort berekeningen komt op een PC weinig voor.
Copyshop
In (kleuren)kopikren en
scannen gespecialiseerde winkels. Vooral in grote steden te vinden.
Corps
Lettergrootte
CPU-cooler
CPU? Jawel: Central Processing
Unit: uw processor! Die wordt warm als ‘ie aan het werk is en heeft verkoeling
nodig. Van een ventilator bijvoorbeeld.
Crashen
Als uw PC vastloopt en
bevriest. Een crash kan door allerlei problemen in de software veroorzaakt
worden. Als uw PC crasht, is de enige manier om hieruit te komen door uw
computer uit te zetten of te resetten door middel van Ctrl+Alt+Del tegelijk in
te drukken. U zult alles kwijt zijn wat u hebt ingetikt na de laatste keer dat u
het bewaard hebt.
Cross-STP
Een kruiskabel wil zeggen dat
ingaande signalen worden verbonden met uitgaande aan het ander einde en vice
versa natuurlijk. STP staat voor 4Shielded Twisted Pair4 dit is een kabelsoort
die wel is afgeschermd, dat wil zeggen dat er een metalen mantel is die het
binnendringen van storingen van buiten tegengaat. Dit is dus in tegenstelling
tot de UTP kabel die deze afscherming niet heeft.
Cursor
Het knipperende symbooltje
dat in documenten op het computerscherm aangeeft waar tekst wordt
ingevoegd.
D
DA-convertor
Een DA-convertor is een stukje
elektronica (meestal op iin chip) dat als specialiteit het omzetten van digitale
waarden naar analoge spanningen heeft. De kwaliteit van een DA-convertor is
afhankelijk van de resolutie (hoeveel ‘bits’?) en de snelheid (hoeveel Hz?). Hoe
meer bits een DA-convertor gebruikt, hoe nauwkeuriger een zekere analoge
spanning benaderd kan worden. De snelheid van de DA-convertor bepaalt de
maximale frequentie die het chipje kan genereren.
DAO
Disk At Once, een term die
gebruikt wordt bij het schrijven van een CD-R. Hiermee wordt bedoeld dat een CD
in iin keer ononderbroken wordt volgeschreven. Dit in tegenstelling tot de
'Track At Once' (TAO) schrijfwijze, waarbij de tracks afzonderlijk op de CD
worden geschreven.
Database
Databases kunt u vergelijken met
de hangmappenarchieven van vroeger. In databases kan een grote hoeveelheid
computerdata overzichtelijk worden opgeslagen en weer snel worden
opgeroepen.
Datacompressie
Het samenpersen
van digitale gegevens. Hierdoor worden bestanden kleiner, dus sneller te
versturen.
DAT
De ouderwetse cassettebandjes zijn
echt passi. De nieuwe standaard is DAT, wat staat voor Digital Audio Tape. Op de
tape wordt het digitale signaal opgeslagen. Omdat het signaal digitaal is,
treedt er geen kwaliteitsverlies op, ook niet na herhaaldelijk
afspelen.
DC
DC staat voor Direct Current. Dit is de
tegenhanger van AC, en dus gaat het hier over een gelijkstroom. Het voltage van
de bron is constant en varieert niet. Een voorbeeld van een DC-bron is een
auto-accu of een ordinaire batterij.
DCC
Philips kon natuurlijk niet
achterblijven en zoals gewoonlijk bestond het antwoord uit een geheel nieuwe,
niet uitwisselbare standaard, te weten DCC of voluit Digital Compact Cassette.
Het fysieke formaat van de cassettes is echter zo gemaakt, dat de ouderwetse
cassettebandjes ook nog afgespeeld kunnen worden, digitaal weliswaar.
DCS1800
Vanwege de enorme groei
van het telefoonnet is de opvolger van de GSM ook alweer in aantocht. DCS1800
maakt gebruik van een hogere zendfrequentie (u raadt het al: 1800 Megahertz) dan
GSM. Dit heeft tot gevolg dat de celgrootte veel kleiner is. Dit vereist op zijn
beurt weer meer BTSsen, maar heeft als voordeel dat er meer mensen
tegelijkertijd van het systeem gebruik kunnen maken. Daarom is DCS1800 bij
uitstek geschikt voor dichtbevolkte gebieden. Het duurt zeker nog een jaar
voordat dit systeem geheel is ingevoerd.
DDL-bestand
Dynamic Link Library,
een programmabibliotheek die tijdens de uitvoering van een programma daar
automatisch aan wordt gekopppeld.
Deathmatch
Met zijn allen tegen
elkaar spelen (vechten) waarbij de spelers met diverse wapens de tegenstanders
moeten neerschieten. Hoe vaker de speler iemand neerschiet, hoe meer punten hij
krijgt, na het maximale aantal haalbare punten te hebben gescoord, begint het
spel opnieuw in een andere ‘map’. Deathmatch kan alleen (tegen bots) of in
teamverband (tegen andere mensen) gespeeld worde
Defragmentatie / Defragmenteren
Ook
wel het ‘aanstampen’ van de harde schijf genoemd. Tijdens het gebruik van de
computer raken bestanden gefragmenteerd, dat wil zeggen dat iin bestand over
verschillende plaatsen van de schijf is verdeeld. Door het gebruik van het
Defragmentatie- programma worden alle bestanden weer netjes aaneengesloten op de
schijf geplaatst en komt er meer ongebruikte ruimte vrij. Windows 98 plaatst
belangrijke programma’s zoals het besturingssysteem zelfs op het snelste
gedeelte van de harde schijf (waar ze meestal al stonden, maar goed).
Demagnetiseren
Als er kleuronzuiverheid is
ontstaan in het beeld, bijvoorbeeld doordat een luidspreker (magneet) te
dichtbij heeft gestaan, dient de beeldbuis gedemagnetiseerd te worden. Dit wordt
degauss genoemd. Een moderne monitor heeft hiervoor een speciaal knopje, of een
keuzemogelijkheid in het on screen display.
Desktop
De 'desktop' van Windows
95 noemen we ook wel het 'bureaublad'. Het gaat hier om het beeldscherm dat u
ziet zodra Windows 95 is opgestart, het beeldscherm waarop u onder andere
'Start' en de 'Prullenbak' ziet staan. Deze desktop is als het ware de
controlekamer van Windows 95 en als zodanig het meest gebruikte
onderdeel!
Dialoogvenster
Een klein venster dat in
Windows wordt getoond. Vaak wordt het gebruikt om een boodschap weer te geven,
soms is het een waarschuwing van het programma aan de gebruiker. Aan de
onderkant van het venster zitten knoppen: ‘OK’ en ‘Annuleren’ zijn twee
standaardknoppen.
Digitaal
Gegevens voorstellend in
discrete, niet-vloeiende vorm. Tussen twee digitale gegevens is slechts een
beperkt aantal waarden mogelijk. Digitaal is niet beter of sneller dan analoog,
maar wel minder gevoelig voor storing. Daarnaast is digitaal werkende apparatuur
eenvoudiger en compacter ((dus goedkoper) te produceren.
Digitale zoom
Zie Zoom.
DIN-formaat
Deutsche Industrie Norm: een
standaard stekkervorm.
Diode
Een elektrische component
die analoge signalen naar digitale omzet.
Direct 3D
Microsoft heeft een
poging ondernomen om 3D-effecten te realiseren in spellen, onafhankelijk van
welke chipset u op uw 3D-kaart heeft. Zij hebben een set instructies bedacht,
Direct 3D genaamd (D3D in het kort), die alle makers van 3D-chipsets inmiddels
in hun chips hebben opgenomen. Spelletjesprogrammeurs kunnen bij het
programmeren gebruik maken van deze instructieset, zodat hun spel daarmee
D3D-compatible is. Hierdoor kan zo'n spel met alle 3D-kaarten worden gespeeld
zonder dat er extra programmeerwerk aan te pas komt. Helaas is de
D3D-instructieset nog niet geheel feilloos en zijn er nog regelmatig patches
nodig om alles werkende te krijgen. Bovendien benut D3D alleen de meest algemene
functies van een 3D-videokaart en de icht mooie functies van de betere
3D-kaarten blijven erdoor onbenut.
Directory
Map, folder, waar u
bestanden geordend kunt bewaren (of door programma’s kunt laten bewaren), en
waar u; in uw programma’s; ze ook weer terug kunnen vinden
DirectX
DirectX is speciaal
door Microsoft ontwikkeld om de multi-media-programmeur (lees: de kopers van
spelletjes) tegemoet te komen. De standaard video-aansturings-programmatuur van
Microsoft is gewoon te traag voor applicaties die een snelle beeldafhandeling
vereisen. Vandaar dus DirectX.
Disk At Once
Afgekort DAO is een term die
gebruikt wordt bij het schrijven van een CD-R. Hiermee wordt bedoeld dat een CD
in iin keer ononderbroken wordt volgeschreven. Dit in tegenstelling tot de
'Track At Once' (TAO) schrijfwijze, waarbij de tracks afzonderlijk op de CD
worden geschreven.
Diskdrive
Het allereerste contact
tussen de PC en het besturingssysteem wordt altijd gelegd door de diskdrive of
zo u wilt de 'floppy drive'. Hoe 'dom' een computer ook is, de floppy drive
wordt altijd wel gevonden. Staat er op de ingestoken diskette software waar de
PC mee wegweet, dan wordt er een simpel besturingssysteem (meestal DOS)
opgestart. Meteen hierna, kunt u verder gaan met het opstarten of installeren
van andere programma’s.
Disc-at-Once
Afgekort DAO is de
aanduiding die gebruikt wordt bij het schrijven van een CD-Recordable namelijk
voor het schrijven van de hele schijf in iin keer. Dit in tegenstelling tot
'Track At Once' waarbij tracks los geschreven worden.
Distributie
In Linuxtermen: naast
de kern van Linux zelf een brede sortering randprogramma4s. Iedere distributie
heeft zijn eigen karakter en moeilijkheidsgraad.
DMA-kanaal
DMA staat voor 'Direct
Memory Access' ofwel 'Directe geheugentoegang'. Een apparaat in de PC zoals
bijvoorbeeld een geluidskaart krijgt dan rechtstreekse toegang tot het geheugen
van de computer. Hierdoor is snellere gegevensoverdracht mogelijk.
DNS-server
DNS-servers zetten
adressen op Internet - die feitelijk uit lange rijen nummers bestaan - om in
'woordelijke' adressen als bijvoorbeeld:
DOD
Department Of Defence. Het
Amerikaanse ministerie van defensie. Een bron van normen op het gebied van
beveiliging van informatie.
Domeinnaam
De naam van een
internetsite. Zoals bijvoorbeeld www.volkskrant.nl, www.vnu.com en
www.i-land.nl. Domeinnamen zijn gekoppeld aan zogenaamde IP-nummers. Die nummers
vormen de echte namen van internetsites, maar ze zijn erg lang en in de praktijk
moeilijk bruikbaar. De domeinnamen zijn daarentegen makkelijk te onthouden en
vormen dus een soort masker om vervelende nummers aan uw zicht te
onttrekken.
Doorvoersnelheid
Voor
Internetgebruik is een 14k4-modem (14.400 bps = bits per seconde) het minimum,
beter is een 28k8- of een 33k6-model. Nog beter is 56k of ISDN. Helemaal luxe is
Internet via de kabel.
Doorzichtzoeker
Bij compactcamera's
wordt, in tegenstelling tot bij spiegelreflexcamera's (zie aldaar), gebruik
gemaakt van een optische zoeker ofwel doorzichtzoeker, waarbij een boven en/of
naast het objectief geplaatste lens een beeld projecteert op een matglas. Dit
beeld komt dus niet exact overeen met het te fotograferen beeld (parallax), maar
wijkt (met name bij bijvoorbeeld dichtbijfotografie) daar door de afwijkende
plaatsing van beide lenzensystemen min of meer van af.
DOS
Afkorting van Disk Operating
System. Het is een besturingssysteem dat in functionaliteit niet afwijkt van
Windows 3.x of 9x, maar zich alleen anders en minder begrijpelijk (voor leken)
laat bedienen dan voorgenoemde Windows-versies, namelijk door getypte
commando’s.
DOS-box
De zogeheten 'DOS-box' is
een soort van virtuele machine. Binnen Windows 95 is het mogelijk om een venster
te starten dat zich precies zo gedraagt als onze oude DOS-PC. En het leuke is:
we kunnen meerdere van die DOS-boxen tegelijkertijd laten draaien. Probeer
maar!
DOS-driver
Een klein
besturingsprogrammaatje, in dit geval voor gebruik in de DOS-modus, om apparaten
zoals bijvoorbeeld CD-ROM-spelers of printers aan te sturen.
Downloaden
Een programma van een op
Internet aangesloten computer kopikren naar de eigen PC. U maakt dus een kopie
van een bestand dat ergens op Internet staat. Meestal gaat het downloaden door
middel van het aanklikken van een woord of icoontje op de webpagina.
Draadmodelvenster
De huidige
generatie pc’s is nog niet in staat om ingewikkelde ruimtelijke voorstellingen
te berekenen terwijl ze nog worden bewerkt. Objecten worden daarom meestal als
draadmodel weergegeven. Hierbij zijn alleen de randen zichtbaar en geen
oppervlakken, materialen en dergelijke. Het weergeven van een draadmodel kost
minder rekenkracht zodat een animatie eerst op deze manier kan worden bekeken om
hem pas daarna in volle glorie te laten renderen.
Draaitabel
Een interactieve tabel
waarin gegevens uit bestaande lijsten en tabellen kunnen worden samengevoegd en
gegroepeerd.
Driver
Engels voor stuurprogramma, klein
programmaatje dat gebruikt wordt om specifieke onderdelen van de computer aan te
sturen, zoals bijvoorbeeld de videokaart of CD-spelers.
DSTN
Double-layer Supertwist
Nematic. Dit is een speciale variant op de oudere LCD technieken. In plaat van
iin laagje met LCD-elementen bevinden zich in een DSTN-scherm twee laagjes. Deze
techniek wordt toegepast om de kleurechtheid te verbeteren.
DTP
'Desk Top Publishing'. Dat
betekent zoveel als het maken van folders, tijdschriften en boekjes vanuit de
eigen huiskamer. En eerlijk is eerlijk: dat kan met de hedendaagse
computers!
Dual band
Dual Band betekent dat uw
toestel op twee verschillende GSM-netwerken kan bellen. Op dit moment hebben we
in Nederland twee GSM 900-netwerken:die van Libertel en KPN. De nieuwe
aanbieders Telfort, Dutchtone en Ben hebben een DCS 1800-netwerk. Het principe
van het netwerk is hetzelfde, maar het werkt op een andere frequentie. Met de
meeste oudere toestellen kunt u alleen maar op het 900-netwerk bellen. Er zijn
ook (nieuwe) single band-toestellen die het alleen maar op het 1800-netwerk
doen. Dual band-telefoons kunnen wel op beide netwerken bellen. Zij kunnen zelfs
overschakelen van het ene netwerk op het andere, zonder dat u daar zelf iets van
merkt.
DVD / DVD-Speler
Staat voor
Digital Versatile Disc. De DVD speler stelt
u in staat om DVD's af te spelen. Het is de
opvolger van de CD-ROM, en kan meer dan tien keer zo veel informatie bevatten.
Geschikt voor speelfilms. Een DVD RAM kan ook beschreven worden, een DVD ROM
niet.
DVD-Audio
Een standaard voor muziek
op DVD, die een betere geluidskwaliteit mogelijk moet maken dan de traditionele
CD. De standaard is op dit moment nog niet vastgelegd.
DVD-ROM-speler
Staat voor Digital
Versatile Disc. De DVD speler stelt u in staat om DVD's af te spelen. Het is de
opvolger van de CD-ROM, en kan meer dan tien keer zo veel informatie bevatten.
Geschikt voor speelfilms. Een DVD RAM kan ook beschreven worden, een DVD ROM
niet.
DVD-Video
Een standaard om
videobeelden vast te leggen op een DVD-schijfje. Hiermee is een beduidend betere
beeld- in geluidskwaliteit mogelijk dan met bijvoorbeeld een
videorecorder.
DX, SX of DX2
Verschillende 486
processoren. De SX is een 486 zonder mathematische coprocessor (hulpprocessor,
die vooral door reken- en tekenprogramma’s gebruikt wordt). De DX is de
standaard en in de DX2 is de kloksnelheid verdubbeld.
E
E-commerce
Electronic commerce.
Het verrichten van transacties via Internet, meestal met inbegrip van de
mogelijkheid van elektronisch betalen.
ECP
Extended Capability Port. Dit is
een ten opzichte van EPP weer verbeterd protocol waarmee sneller
tweerichtingsverkeer mogelijk is tussen apparaten aangesloten aan de parallelle
printerpoort.
ECP Test
De ECP test is een
erkende hardware test. Hij meet de prestaties van alle computeronderdelen
afzonderlijk, en bepaald aan de hand daarvan een totaalscore.
Editors
Editors zijn kleine,
maar soms vernuftige programmaatjes die door hobbyisten zijn geschreven en
waarmee het originele spel kan worden veranderd. In het geval van bijvoorbeeld
Grand Prix 2 gaat het vooral om editors waarmee het uiterlijk van het spel kan
worden aangepast. Zo kunt u zelf cockpits, circuits en wagens
ontwerpen.
EIDE
'Enhanced'
IDE. Dit is de verbeterde versie van de (IDE)-standaard waarmee schijven en
CD-Romspelers worden aangesloten aan de computer.
E-mail
Afkorting van ‘Electronic Mail’
ofwel elektronische post. E-mail bestaat uit brieven of kattenbelletjes die met
een computer zijn geschreven en via interne netwerken (bijvoorbeeld binnen
bedrijven) of via Internet naar de ontvanger gestuurd worden. Die ontvanger kan
het berichtje op zijn beeldscherm lezen of printen. Een E-mailadres is de
elektronische brievenbus waarin E-mailberichten worden opgeslagen.
E-mailen
Het – via Internet – versturen
van elektronische post. Ofwel u tikt een berichtje in met uw E-mail-programma,
stuurt het naar het E-mailadres van de ontvanger en deze kan het bericht met
zijn E-mail-programma weer lezen op zijn PC.
Encryptie
Het versleutelen van
bestandsinformatie heet encryptie. Door dit proces kan bepaalde software uw
bestanden omvormen tot geheimtaal die pas leesbaar wordt nadat het bestand weer
gedecodeerd is met de passende softwaresleutel. Op deze manier kunt u uw
bestanden afschermen voor vreemde en misschien kwaadwillende ogen.
EPP
Enhanced Parallel
Port:Verbeterde Parallelle Poort. Met deze instelling van de parallelle
printerpoort, krijgt deze meer mogelijkheden om met apparaten op deze poort
aangesloten te communiceren.
Ergonomie
Dit zegt iets over hoe
goed een apparaat geschikt is om mee te werken, levert hij geen rugklachten op,
werkt het lekker? De ergonomische geschiktheid van een computer is met name
afhankelijk van de kwaliteit van de monitor, het toetsenbord en de
muis.
Ethernet
Dit is de meest populaire
netwerk-uitvoering, waarbij kan worden gekozen voor een aantal
kabel-oplossingen. Tot voor kort was Coax het meest gebruikte kabeltype,
waardoor Ethernet relatief goedkoop aan te leggen was (is). De snelheid van
Ethernet is 10 Mbit/seconde, maar er is ook fast-Ethernet verkrijgbaar dat wel
100 Mbit/seconde aankan.
Extensie
Een extensie is (in deze
betekenis) een klein stukje software dat extra faciliteiten toevoegt aan een
Apple Macintosh computer, zoals de iMac of de G3.
Extern opslagmedium
Iedere
data-opslag buiten de harde schijf: diskettes, CD-ROMs, Zip-disks, Jaz-disks,
tapestreamers, enzovoort.
Extra ingang: (monitor)
Sommige
monitoren bieden naast de standaard VGA ingang nog een andere aansluiting.
Hierbij kan het gaan om een RGB ingang (voor de aansluiting van computer zonder
VGA uitgang) of een USB hub.
Extrusie-object
Tweedimensionale
vorm die loodrecht op zijn eigen vlak wordt uitgerekt om een driedimensionaal
voorwerp te maken.
F
FAT32 bestandssysteem
'FAT' staat voor
'File Allocation Table': het mechanisme waarmee het bestandssysteem op orde
wordt gehouden. Voor Windows 9x bestaan er twee FAT-systemen: een 16-bits en een
32-bits FAT. U hoeft alleen te onthouden dat een 32-bits FAT beter geschikt is
voor grote harddisk-partities; dus vanaf 512 MB. FAT32 is beter dan voorganger
FAT16 in staat om de harddiskruimte optimaal te benutten.
Faxen via de PC
Faxen zonder
papier, dus. Digitale documenten kunnen door een fax-apparaat prima op papier
worden uitgedraaid (een fax is tenslotte een soort printer), en papieren faxen
kunnen door een PC prima worden ontvangen en op het beeldscherm
getoond.
FDISK
Het standaard bij Windows geleverde
programma waarmee op een tamelijk ondoorzichtige wijze het partitioneren kan
worden uitgevoerd.
Fine-tunen
Het fijn regelen van
de instellingen op een computer, teneinde de prestaties op te schroeven.
Firmware
De besturingssoftware in
een apparaat. Deze zorgt bij GSM-toestellen voor de omzetting van uw spraak naar
digitale signalen en voor het bijhouden van een ingebouwde
telefoonnummerlijst.
FlashPath
Een adapter ter groote van
een normale 3= inch diskette, waaraan een SmartMediakaartje kan worden gestopt.
Op een SmartMedia-kaartje opgeslagen foto’s kunnen op die manier uiterst
eenvoudig in een computer worden ingelezen.
FlashPix
Een heel modern en
veelbelovend bitmap-formaat, dat met meerdere resoluties werkt.
Flat-cable
Platte kabel: wat
anders?
Focussering
Met de focussering
bedoelen we de instelling van een lens (van bijvoorbeeld een LCD-projector).
Voor een scherp beeld moet de lens namelijk nauwkeurig worden
ingesteld.
Formatteren
Formatteren is het
beschrijfbaar en leesbaar maken van een schijf voor een bepaald type
besturingssysteem. Een diskette kunnen we met FORMAT zodanig formatteren dat we
met behulp van een UNFORMAT de originele gegevens weer terug kunnen halen. Dat
werkt echter niet altijd! Om te beginnen moet er voldoende ruimte op de diskette
over zijn om de UNFORMAT-informatie op weg te kunnen schrijven en daarnaast mag
u niet van de switch '/U' gebruik maken, want dan wordt er sowieso
onherroepelijk geformatteerd!
FOR-NEXT lusjes
Een constructie uit
een BASIC- programma waarmee hetzelfde stukje programmacode meerdere keren
uitgevoerd kan worden, maar dan met andere waarden. Bij ons hackprogramma
gebruiken we een FOR-NEXT-lusje om alle mogelijke codes in te
stellen.
Foutcorrectie
Systeem om
storingen op de telefoonlijn op te sporen en de invloed ervan op digitale
gegevens weg te werken.
Frames
Frames per seconde is beelden per
seconde. We hebben het hier over de beeldverversingsfrequentie die bepaalt hoe
vloeiend bewegend beeld kan verlopen.
Freeware
Volwaardige software die
gratis – op Internet of op CD-ROM – verspreid wordt.
FTP-site
FTP staat voor File Transfer
Protocol. FTP-sites bieden software en andere ‘downloadables’ aan.
Full-duplex opname/afspelen
Dit
is een speciale optie van de betere geluidskaart. Met name de mensen die op
Internet audio-chatten (lees: een hcht telefoongesprek voeren), willen
natuurlijk direct kunnen luisteren en praten. Immers, dat maakt het wel zo echt.
Welnu, om dit te kunnen heb je een geluidskaart nodig die deze twee dingen
tegelijkertijd doet. En dat heet full-duplex.
Fuzzy
‘Fuzzy logic’ is een methode
om beslisprocessen tegelijk sneller en beter te laten verlopen. Als u op uw
boodschappenlijstje ‘broemkool’ ziet staan, raakt u niet in de war, en een fuzzy
(zoek)programma leest op dezelfde manier over schrijf- en spelfouten in de
zoekterm heen.
G
Gamepad
Om een spel te kunnen
besturen kunt u het toetsenbord gebruiken, een muis, een joystick, een racestuur
of een gamepad. Zo'n gamepad is een soort joystick waarbij de knuppel is
vervangen door een platte toets die in acht richtingen kan worden gedrukt. Een
digitale gamepad heeft maar twee opties: naar links of niet, maar niet een klein
beetje naar links. Met een analoge gamepad kunt u wel traploos sturen. Omdat
deze zo uitgebreid is wordt het een controller genoemd.
Gameplay
Algehele
speelbaarheid.
Gamma-correctie
De mogelijkheid
om via het hulpprogramma van de videokaart de kleuren op het beeldscherm bij te
stellen.
GB
Zie gigabyte
Gecomprimeerde schijf
Bij Windows
95 bestaat de mogelijkheid gebruik te maken van 'schijfcompressie'. Alle
bestanden worden dan automatisch gecomprimeerd bij opslag en gedecomprimeerd bij
gebruik. Hiermee kan opslagruimte worden bespaard. Omdat dit comprimeren en
decomprimeren tijd kost en de tegenwoordige harde schijven meestal groot genoeg
zijn, wordt het gebruik van gecomprimeerde schijven meestal
afgeraden.
Geheugen
Een computer heeft
geheugen, maar is zeer 'short van memory'. Als we de PC uitzetten, dan is'ie
alles weer vergeten. Het geheugen van de PC wordt gebruikt om programma's te
laten draaien en de programma's - op hun beurt - hebben het geheugen nodig om
zichzelf aan u te kunnen presenteren.
Geheugenbanken
De SIMMs en de
DIMMs worden op het moederbord altijd in zogeheten ‘geheugenbanken’ geplaatst.
Dergelijke insteekplekken zijn altijd duidelijk te herkennen en u ziet ze vaak
in paren. Thans is het gebruikelijk om een moederbord te voorzien van twee
168-pins en vier 72-pins
geheugenbanken.
Geheugenmodule/DIMM
RAM-geheugen krijgt u in
geheugenmodules, zogenaamde SIMMs of DIMMs. 72-pins bestaat nog, maar 168-pins
is moderner. 1 MB-SIMMs kosten vroeger een vermogen, maar tegenwoordig bestaat
de 256 MB-DIMM al (nog erg duur).
Geheugenruimte
Ook wel RAM =
Random Access Memory = intern geheugen, het werkgeheugen van de computer. Elke
computer heeft RAM nodig om programma’s en data `in te laden’. Pas als de
gegevens – bijvoorbeeld vanaf de harde schijf – in het RAM-geheugen zitten, kan
de PC ermee werken. Hoe meer megabyte RAM, hoe beter.
Geluidskaart
Niet iedereen weet het, maar
de PC heeft standaard een speakertje aan boord. Helaas klinkt het geluid als
Donald Duck die klemzit in de zwanenhals van de gootsteen. Vandaar ook dat alle
multimedia-PC's zijn voorzien van een extra geluidskaart die maakt dat geluid
wél natuurgetrouw klinkt. En dat niet alleen: je kunt ook de joystick op de
geluidskaart aansluiten, alsmede een microfoon én de stereo-installatie! Wat
doen geluidskaarten? Ze spelen opgenomen 'samples' (digitaal opgenomen geluid)
af.
GIF of JPG
