Obama sluit teleurstellende deal op klimaattop

DM update  Na een lange dag wachten kwam dan toch het bericht dat de Amerikaanse president Barack Obama een klimaatdeal bereikt heeft met de leiders van China, India en Zuid-Afrika. Geen enkel land lijkt tevreden met de deal, maar de onderhandelaars spreken van een betekenisvol akkoord. Zoals verwacht lijkt de deal er vooral te komen om geen gezichtsverlies te lijden. Afspraken over reducties worden uitgesteld naar januari en van een bindend akkoord is geen sprake.

Obama had eerder op de dag al laten verstaan dat een minder goede deal beter is dan met lege handen te moeten terugkeren. En dat is eigenlijk ook wat we gekregen hebben. Veel details zijn nog niet bekend, maar de deal is in elk geval niet bindend. Waar Obama spreekt over een positief signaal, vinden veel andere landen (waaronder de Britten) dat er nog veel werk te doen is. Wel doet het de hoop groeien dat er meer mogelijk is. Maar dat was aanvankelijk niet de bedoeling van de klimaattop in Kopenhagen.

VS-China
De hele dag lagen verschillen tussen de VS en China aan de basis van de problemen. In de voormiddag was zelfs even sprake van een uitstel naar de volgende klimaattop in Mexico. Obama ging een paar keer met de Chinese premier praten, want die vond het beledigend dat Obama een controlemechanisme in de deal wou. China voelde zich daardoor geviseerd omdat het als groeiende economie steeds meer CO2 uitstoot.

De hele week waren er bovendien ook onenigheden tussen de rijke landen en de ontwikkelingslanden. Het blijft dan ook de vraag wat er met landen als Bolivia gebeurt in de deal van Obama. Ook Brazilië keurde de deal goed, die buiten de andere deelnemers aan de top om lijkt te zijn gesloten. Opvallende afwezigen op de meeting waren de landen van de Europese Unie.

Verder lijkt de doelstelling om tegen 2050 tot 50 procent minder broeikasgassen uit te stoten uit de deal verdwenen. Nochtans stond die voorwaarde wel in de vele teksten die de hele dag op de conferentie circuleerden. Ook van het piekmoment in 2020, waarna de uitstoot overal moet ombuigen, is geen sprake meer. Dat moet volgens de deal gewoon "zo snel mogelijk" gebeuren.

Twee deals
Op het eerste gezicht komt het er op neer dat Obama een deal in twee delen ziet. Nu wordt een eerste stap gezet die de weg moet vrijmaken om later een bindend akkoord op te stellen. "Er is nog veel werk nodig tussen rijke landen en ontwikkelingslanden om een bindend contract te bereiken. Maar als we gewacht hadden, was het er waarschijnlijk nooit van gekomen", zegt Obama. De Amerikaanse president legde ook de nadruk op het feit dat de wetenschap stelt dat we moeten handelen. "Alleen zo kunnen we een betere wereld creëren voor onze kinderen en kleinkinderen", aldus Obama. Die wetenschap stelt dat een opwarming van meer dan twee graden dramatisch zou zijn. "Met de tijd zullen er meer akkoorden moeten komen", zegt Obama.

Beter iets dan niets, is zo de noot waarmee we deze klimaattop afsluiten. Uiteindelijk kan niemand tevreden zijn en is de hele top eigenlijk een teleurstelling. Als de temperatuur stijgt, kunnen veel landen in de problemen komen door het stijgende zeeniveau. Bangladesh en de eilanden in de Stille Oceaan zijn het meest kwetsbaar.

Financiële steun
Over de financiële steun werd wel een akkoord bereikt. Alle landen tekenden een plan om tegen 2020 jaarlijks 100 miljard dollar vrij te maken voor ontwikkelingslanden die zich moeten aanpassen aan de gevolgen van de klimaatverandering. De komende drie jaar wordt al 30 miljard verzameld. Er zal een soort secretariaat worden opgericht dat onder toezicht van het VN-klimaatbureau moet gaan kijken of de klimaatgelden op de juiste plek terechtkomen. Ook hierover was nochtans veel onenigheid. Zo wilden de Amerikanen een systeem waarin bestaande systemen zoals de Wereldbank het geld zouden controleren. Maar ontwikkelingslanden eisten een nieuw orgaan. Dit secretariaat lijkt een compromis tussen de twee.

Bonn
De conclusie van deze klimaattop is dat een akkoord vanaf de eerste dag niet mogelijk bleek. Het huidige plan is de enige manier voor wereldleiders om hun gezicht te redden. Aan de andere kant blijft de discussie wel in leven. Maar het zal niet voldoende zijn om de klimaatverandering te redden. Dat geven de onderhandelaars zelf toe. Volgende maand zullen de landen mogelijk meer afspraken maken over een beperking van hun uitstoot. En over zes maanden wordt er nog meer vergaderd op een nieuwe top in het Duitse Bonn.

Europa?
Het is ook nog niet duidelijk wat Europa, dat zichzelf als leider in het klimaatdebat zag, van het plan van Obama vindt. Nicolas Sarkozy liet verstaan dat het een ontgoocheling is en dat er in januari hoe dan ook afspraken moeten komen over een beperking van de CO2-uitstoot. Als positief melden de Europeanen dat het mandaat wordt verlengd van de werkgroepen rond de voortzetting van het protocol van Kyoto en rond de inspanningen die de andere landen kunnen leveren op het vlak van uitstootreductie. Dat wordt een zware dobber voor het Belgische EU-voorzitterschap met het oog op de volgende klimaatconferentie eind volgend jaar in Mexico.

Barack Obama stapte na zijn persconferentie weer in het vliegtuig. Door een sneeuwstorm in Washington kon hij niet eerder vertrekken. En zo verlaat iedereen straks 'Hopenhagen', maar meer dan hoop is er niet.

Günther Brants
in Kopenhagen