De auteurs van de studie - klimatologen, archeologen en geschiedkundigen - zien die paar jaar als een kantelpunt in de overgang van de Antieke (Romeinse) wereld naar het Vroeg-Middeleeuws tijdperk van sociale achteruitgang en turbulentie.

"De twee uitbarstingen samengenomen zijn waarschijnlijk de meest krachtige vulkaanerupties die de voorbije 1.500 jaar het klimaat in de noordelijke halfrond het meest hebben aangetast", zei Matthew Toohey van het Centrum voor Oceanografisch Onderzoek GEOMAR Helmholtz in het Duitse Kiel.

De bruuske temperatuursdaling die op de erupties volgde, veroorzaakte een grote hongersnood in het leeuwendeel van Europa. In 541 werd Europa geteisterd door een pestepidemie, maar het is volgens Toohey en co niet duidelijk of de klimatologische winter daar een hand in had.

IJspegels

Over die aardbevingen en de "mysterieuze wolk" in de hemel in 536 schreef onder andere de geleerde Procopius van Caesarea. Hij had het over de "zon die het hele jaar door een licht zonder gloed afgeeft, zoals de maan". De historicus uit de tijd van de Byzantijnse keizer Justinianus vergeleek het fenomeen met een "duurzame eclips". In de historische teksten wordt ook over een verwoestende hongersnood en het instorten van sociale structuren in het noorden van Europa in de jaren nadien geschreven.

Het bewijs voor die vulkaanuitbarstingen vonden wetenschappers pas recent op Groenland en de Noordpool. Daar werden ijspegels gevonden die deeltjes uit de atmosfeer bevatten en de vorsers aldus in staat stelden figuurlijk in de tijd terug te keren. (br.hln)

Vinceti's onderzoek doet hem geloven dat het kunstwerk een samensmelting is van twee modellen: de vrouw van een rijke handelaar uit Firenze, Lisa Gherardini enerzijds en Da Vinci's leerling Gian Giacomo Caprotti anderzijds. Die laatste kreeg van de kunstenaar de bijnaam Salai of 'kleine duivel' en was vermoedelijk zijn homominnaar.

Gelijkenissen
"De Mona Lisa is androgyn, half man en half vrouw", verklaart Vinceti in The Telegraph. Vincenti onderzocht andere schilderijen waarvoor Salai poseerde en vond opmerkelijke gelijkenissen. "Vooral aan de neus, het voorhoofd en de glimlach van de Mona Lisa kan je het zien. We hebben daarmee een antwoord gevonden op een vraag die geleerden al jarenlang verdeelt: op wie is de Mona Lisa gebaseerd?".

Aangenomen wordt dat Salai amper tien was toen hij voor da Vinci begon te werken ging inwonen bij de kunstenaar en zijn gezin. Dat deed hij de komende twintig jaar.

Vincenti is al vier jaar bezig met de opgraving van een klooster in Firenze waar hij het graf van Gherardini hoopt te vinden.

Twijfel
Zoals altijd het geval is bij kunsttheorieën, wordt ook deze in twijfel getrokken. Martin Kemp, expert inzake da Vinci en professor emeritus kunstgeschiedenis van de universiteit van Oxford noemt de stelling van Vinceti "een samenraapsel van bekende zaken, halfbekende zaken en complete fantasie".

"De infraroodbeelden dragen niets bij aan de idee dat Leonardo een samensmelting van Gherardini en Salai schilderde", stelt Kemp. Hij voegt er aan toe dat er te weinig bekend is over hoe Salai eruitzag. "Giorgio Vasari, een tijdgenoot van da Vinci en chroniceur van renaissanceartiesten, omschrijft Salai als een mooie jongen met krullend haar, maar dat was in die tijd een standaard type. Dat type kwam al in da Vinci's werk voor toen Salai nog niet opgedoken was".

De theorieën over de Mona Lisa zijn haast niet te tellen. Kunstliefhebbers stellen graag dat een verloren gegaan origineel een naakt was, anderen menen dat het portret ooit wenkbrauwen en wimpers had, nog anderen zijn ervan overtuigd dat da Vinci meerdere versies van het portret maakte. (br.hln)