De steentijd begint toen de mensen verschenen. In het begin van de prehistorie woonden alleen dieren op de wereld. Pas veel later kwamen er mensen. Omdat de steentijd heel lang duurde, meer dan een miljoen jaar, hebben we deze tijd in drie stukken verdeeld: de oude steentijd, de midden steentijd en de nieuwe steentijd.
In de oude steentijd kon het in onze streken ijskoud zijn. Soms was ons land zelfs bedekt met ijs. We noemen dat een ijstijd. Er leefden hier mammoeten en rendieren. Om aan voedsel te komen waren deze dieren verplicht lange tochten te maken van soms wel duizenden kilometer. Ook de mensen maakten lange tochten naar plekken waar deze dieren langskwamen. Toen het na de ijstijd warmer werd, groeide ons land vol met bossen. De rendieren trokken weg naar koudere streken en andere dieren kwamen in de plaats. In de bossen was allerlei voedsel te vinden dat de mensen verzamelden. Deze periode noemen we de midden steentijd. Op een dag kwamen er vanuit het zuiden boeren in ons land wonen. In plaats van op dieren te jagen, hadden zij dieren getemd. Zo hadden ze vlees, huiden en melk altijd bij de hand. De boeren gingen op een vaste plek wonen, in grote huizen. Dit is de nieuwe steentijd. De informatie die je hieronder vindt, gaat vooral over het einde van de midden steentijd en over de nieuwe steentijd.
Jagers en verzamelaars In ons land zijn vaak bij riviertjes resten houtskool gevonden en ook voorwerpen van steen en botten. We weten daarom dat op zulke plaatsen mensen hebben gewoond. Waarschijnlijk verbleven deze jagers in tenten of hutten. Ze leefden in familiegroepen van soms 10 tot 30 volwassenen en kinderen. Eenmaal in het jaar kwamen deze kleine groepen bij elkaar. Samen konden dat soms wel 300 mensen zijn. Ze hoorden bij dezelfde stam. Ze spraken allemaal dezelfde taal. Als er eten nodig was, gingen de mannen op jacht, maar de vrouwen en kinderen zorgden voor het meeste eten. Zij gingen iedere dag op zoek naar voedsel in de bossen. In de herfst zochten ze wilde vruchten en in het voorjaar bladgroenten en knollen.
Kinderen De belangrijkste taak van de kinderen bestond erin om samen met de vrouwen voedsel te verzamelen. Daarbuiten was er natuurlijk ook tijd om te spelen. Er zijn kleine pijlen en boogjes gevonden, die archeologen doen vermoeden dat de kinderen hiermee jachttaferelen naspeelden. Misschien hebben ze ook wel met steentjes gespeeld, of andere spelletjes.
Gereedschap en wapens De mensen gebruikten vuursteen, hout, dierenbotten en huiden om werktuigen te maken. In het begin zag het gereedschap er eenvoudig uit. Later is men botten en steen heel precies gaan bewerken en slaagden men erin om fijne speerpunten te maken. Ze gingen naalden maken om lappen leer aan elkaar te naaien en men ontdekte in die tijd de pijl en boog.
Een vuurplaats Vuur speelde een zeer belangrijke rol in het leven van de mensen. De vuurplaats was dan ook de belangrijkste plek bij elke hut. 's Avonds kwamen de mensen uit de groep daar bijeen om te eten. 's Nachts zorgde het vuur ervoor dat de dieren op afstand bleven. Het was er veilig, de mensen konden zich lekker warmen en ze luisterden naar de verhalen die ze elkaar vertelden.
Tovenaars De meeste stammen hadden een wijze man of vrouw. Dit was een soort priester of tovenaar. We noemen hem of haar een 'sjamaan'. Deze sjamaan kende alle verhalen. Hij wist hoe je met de geesten om moest gaan: voor welke geesten je moest oppassen en welke je hielpen. Voor de jacht moesten de geesten die in de dieren woonden vriendelijk gestemd worden. Hij hielp de mensen ook als er iemand plechtig begraven moest worden. En wat heel belangrijk was: de sjamaan had vaak veel verstand van kruiden tegen ziekte of pijn.
Landbouwers Ongeveer 7000 jaar geleden kwamen vanuit het Midden-Oosten de eerste boeren in onze streken wonen. Zo'n boerenbedrijf was een geweldige uitvinding. Men was niet langer afhankelijk van wat er in de natuur te vinden was. De boeren konden zelf in hun onderhoud voorzien. Ze hadden ontdekt dat je zelf graan kon zaaien en dat je dieren kon temmen. Ze hoefden geen lange tochten meer te maken of op jacht te gaan. Ze hielden de dieren aan huis en namen de natuur in bezit: het werd hun grond, hun gewas en hun vee. De mensen bleven voortaan op één plek wonen.
Boerderijen Omdat de boeren nu op één plaats blijven wonen bouwen ze boerderijen. De wanden van de boerderijen worden gemaakt van planken of een vlechtwerk van takken besmeerd met klei en stro. De daken worden bedekt met stro. Binnenin bestaat de boerderij uit één groot vertrek. Daarin konden ze ook voorraden voedsel voor de winter bewaren. Ze gingen ook met grotere groepen samenleven. Hierdoor waren er steeds meer huizen nodig en ontstonden de eerste kleine dorpen.
Nieuwe uitvindingen De landbouwers vonden veel nieuwe dingen uit, zoals bijlen om bomen mee om te hakken en potten om voedsel in te bewaren. Ze gingen ook hun eigen kleding weven. De jagers die hier woonden zijn natuurlijk doorgegaan met jagen. Maar langzaam gingen zij hun manier van leven toch veranderen. Behalve het jagen op dieren, begonnen ze de dieren ook te gebruiken. Ze gingen nog steeds op zoek naar planten en naar knollen die in het wild groeiden, maar ze leerden van de boeren ook dat je bijvoorbeeld graankorrels in potten kon bewaren en zelf kon zaaien. Zo werden jagers stapje voor stapje boeren.
Levensverwachtingen De mensen werden minder oud dan nu, maar hun volwassen leven begon ook eerder. Meisjes van 14 jaar vond men oud genoeg om met een partner te leven en kinderen te krijgen. Jongens, als ze eenmaal de baard in de keel kregen, werden als volwassen man gezien. Ze moesten dat wel bewijzen. Onder leiding van de sjamaan voerden ze moeilijke opdrachten uit. Ze leerden bijvoorbeeld hoe het was om een paar dagen en nachten alleen in het bos te blijven en daar voor zich zelf te zorgen.
Bron: Teleacnot
Websites over dit onderwerp
-
ZOEK HET EENS OP
http://users.skynet.be/zoekheteensop
Mammoet
Mammoeten leefden in een periode die zo'n 1,65 miljoen jaar geleden begon en 12.000 jaar geleden ophield. Het klimaat op aarde wisselde toen heel sterk. Soms was het kouder dan nu, maar soms ook wel warmer. In de koude perioden, ijstijden, was het in onze streken extreem koud. De ijzige wind joeg sneeuwstormen over heel Noord-Europa en Noord-Amerika. Grote gebieden waaronder ook België en Nederland waren soms met ijskappen bedekt. Vanuit de bergen strekten gletsjers zich ver uit over het landschap. Dan brak er weer een warmere periode aan. Het ijs smolt en de plantengroei keerde terug.
Drie soorten
Er hebben drie soorten mammoeten bestaan: de zuidelijke mammoet, de steppen mammoet en de wolharige mammoet. Het hele lichaam van de wolharige mammoet was uitgerust om de echte ijstijden te doorstaan. Hij had een dikke vacht waarvan de haren soms tot aan de grond reikten. De oren waren klein en ook bedekt met haren. De twee andere mammoeten waren lang niet zo dik behaard. Omdat veel van het water op aarde bevroren was, waren sommige zeeën drooggevallen. Daardoor kon de wolharige mammoet zich verspreiden over grote delen van de wereld. Hij kwam voor in Noord-Amerika, Europa en Azië.
Enorme slagtanden
Alle mammoeten hadden grote slagtanden, veel groter dan die van de olifanten van tegenwoordig. Mammoeten waren net als de olifanten planteneters. Om het grote lichaam te onderhouden, moesten ze veel eten. Van al dat malen van het voedsel sleten de kiezen.
Uitgestorven
Zo'n 12.000 jaar geleden stierf de mammoet uit. Hoe dat komt is niet met zekerheid geweten. Misschien omdat het warmer werd op aarde. Het ijs begon te smelten, dus de zeespiegel steeg. Daardoor kwamen grote stukken land onder water te staan. De plantengroei veranderde in snel tempo, waardoor het eten van de mammoet verdween. En dan waren er ook de mammoetjagers. Ze jaagden met speren. Ze aten het vlees en van de huid werden tenten gemaakt. Uit de ivoren slagtanden werden beeldjes gesneden en veel botten werden gebruikt als brandstof. Veel hout was er namelijk niet te vinden op de droge toendra. Botten werden ook gebruikt om hutten te bouwen. Er zijn hutten gevonden die zijn opgetrokken uit de beenderen van wel meer dan 60 mammoeten.
ZOEK HET EENS OP
http://users.skynet.be/zoekheteensop
Feiten: Wolharige mammoet 135,000-11,000 miljoen jaar geleden
Uitspraak:
MAM-oet
Latijnse naam:
Mammuthus primigenius
Betekenis:
Van het oude Russische woord "mammoet" voor deze dieren - betekent mogelijk "aardmol", aangezien men geloofde dat de dieren ondergronds leefden en stierven zodra ze met licht in aanraking kwamen (hetgeen verklaarde waarom ze altijd dood of halfbegraven gevonden werden).
Eetgewoonten:
Herbivoor - grassen en zeggen, soms zachte twijgen.
Afmeting:
Mannetjes 3 m hoog, vrouwtjes 2,75 m hoog
*Het commentaar in de videoclip is Engels gesproken
Gevonden fossielen:
De wolharige mammoet, Mammuthus primigenius, is bekend van botten en bevroren karkassen die zijn gevonden in een groot gebied van Ierland tot de oostkust van Noord-Amerika. De best bewaard gebleven karkassen komen uit Siberië.
Details:
Honderden jaren lang werden mammoetbeenderen beschouwd als de overblijfselen van reuzen. Zo´n 300 jaar geleden werd vastgesteld dat ze tot de olifantenfamilie behoorden, hetgeen tot nog meer verwarring leidde - wat deden ze in zo´n koud klimaat? Uiteindelijk bedacht de beroemde anatoom Georges Cuvier dat de mammoetbeenderen toebehoorden aan een uitgestorven olifantsoort. Ze zijn vrij gemakkelijk te reconstrueren aan de hand van de goed bewaard gebleven overblijfselen en hun DNA.
In 1857 werd in het Duitse plaatsje Neanderthal het skelet teruggevonden van de Homo sapiens. Men noemde hem de Neanderthaler naar de vindplaats van het eerste skelet. Ook in ons land, in de grotten van Spy bij Namen, zijn Neanderthalers teruggevonden.
De Neanderthaler was de volgende stap in de evolutie naar de moderne mens. In Europa raakte de Neanderthaler afgesloten van de rest van de wereld. Een enorme ijskap had Centraal Europa bedekt. Hij was de eerste mens die moest overleven in een bar en winters klimaat.
Leven in de ijstijd
Wat is een ijstijd ?
Vanaf 1,6 miljoen jaar geleden kende de aarde afwisselend warme en koude perioden. Zo'n koude periode noemt men ijstijd. Het land wordt dan volledig bedekt met een ijskap. De laatste ijstijd begon zo'n 120 000 jaar geleden. In Europa waren de Scandinavische landen, Schotland en de Alpen volledig bedekt met ijs. Door de daling van het zeewater was Engeland verbonden met het vasteland. Nederland en België waren één grote steppe waar rendieren, neushoorns, mammoeten, beren en muskusossen leefden.
Wonen in de ijstijd.
De Neanderthaler was een nomade. Dit wil zeggen dat hij geen vaste woonplaats had. Hij was steeds op zoek naar voedsel en daarom moest hij zwerven.
De woning van de Neanderthaler moest dus gemakkelijk verplaatsbaar zijn. Hij woonde in een tent gemaakt van een geraamte van takken of mammoetbeenderen waarover dierenhuiden gespannen werden. Soms plaatste men de tent voor de ingang van een grot die dan extra bescherming bood tegen de gure wind.
Kleden in de ijstijd.
De Neanderthaler had niet meer de dichte lichaamsbeharing die zijn voorgangers hadden. Om zich te beschermen tegen de koude was hij verplicht kleren te dragen. Deze werden gemaakt van dierenhuiden, bont en plantenmateriaal. De huid werd ontdaan van vet. Daarna werd ze gelooid met urine om ze soepel te houden. Tot slot werd ze met pezen of dierenharen aan elkaar genaaid.
Eten in de ijstijd.
Met graafstokken zocht hij naar eetbare wortels, planten en vruchten. Er werd gevist en gejaagd op hert, rendier, bizon of holenbeer. De jacht gebeurde steeds in groep. Men lokte de prooi in een hinderlaag om ze te doden met speren en stenen.
In vergelijking met hun voorgangers hadden ze een uitgebreid assortiment van werktuigen: speren met stenen punten, hakbijlen. Sommige werktuigen waren van been.
Hoe zag de Neanderthaler eruit ?
De Neanderthaler was iets kleiner dan de huidige mens en had een gedrongen lichaamsbouw. De armen en benen waren twee maal zo dik als deze van de moderne mens. Hieruit leren we dat hij zeer sterk moet geweest zijn.
Opvallend is de langgerekte schedel met een inhoud van 1400 à 1500 cm³ en de zware wenkbrauwogen. Het vooraanzicht is plat en de schedel naar achter gericht.
De Neanderthaler begroef zijn doden.
In verschillende grotten die als verblijfplaats van de Neanderthaler dienst hebben gedaan zijn overblijfselen van graven teruggevonden. De Neanderthaler is de eerste mens die zijn doden begraaft. Het graf was een kuil in de grond waarin de dode gelegd werd. De overledene werd bestrooid met 'magisch' poeder en werd samen met wat sierraden en werktuigen begraven.
Om nog onbekende redenen ontwikkelde de Neanderthaler zich niet verder tot een hogere mensensoort maar hij stierf uit. Wel is bekend dat op datzelfde ogenblik een andere mens, de Homo sapiens sapiens, is aangekomen.
ZOEK HET EENS OP
http://users.skynet.be/zoekheteensop
De vuistbijl
De eerste mens werkte uitsluitend met de handen. Al snel ontdekte hij dat het makkelijker was met een stok vruchten te pletten of het vlees van een bot te schrapen. Omdat stokken niet zo stevig waren vervaardigde hij een stevig werktuig uit steen: de vuistbijl.
Bewerken van stenen
De natuurlijke vorm van een steen is meestal afgerond. Zo'n afgeronde vorm is onbruikbaar als werktuig. Om stenen als werktuigen te kunnen gebruiken was het noodzakelijk deze te bewerken tot ze de gewenste vorm hadden. De stenen dienden scherp gemaakt te worden. De mens deed dit door er stukken af te slaan. Aan één kant of aan meerdere kanten. Hoe meer een steen bewerkt was, hoe meer de mens ermee kon aanvangen. Men gebruikte vooral silex. Deze steensoort had het voordeel erg hard te zijn en je kon er makkelijk stukken afslaan. De eerste vuistbijlen werden vooral gebruikt om dieren te doden, vlees in brokken te snijden, botten te breken, wortels op te graven, ...
Werktuigen en wapens
Meer en meer evolueerde de mens van een planten- naar een vleeseter. Hij maakte vooral jacht op rendieren. Die lieten zich niet zomaar vangen met stokken of vuistbijlen. Daarom vond de mens de speer en de hakbijl uit. De speer Op een bepaald ogenblik moet de mens ontdekt hebben dat een stok met een scherp uiteinde een doeltreffend wapen was. Door op een onbuigzaam stuk dierenbeen een klein en scherp stukje vuursteen te plaatsen maakte hij een nieuw en handig wapen: de speer. Dit wapen maakte de mens ook minder kwetsbaar want nu kon hij doden van op afstand. De hakbijl Met een vuursteen in de hand verrichtte de mens heel wat werk. Later ontdekte hij dat er heel wat meer kracht kon ontwikkeld worden wanneer een vuistbijl aan een stuk rendiergewei werd vastgemaakt. Zo ontstond de hakbijl.
Enkele data
500 000 v. Chr.
Eerste bewerkte vuurstenen
100 000 v. Chr.
De eerste speerpunten
Websites over dit onderwerp
-
ZOEK HET EENS OP
http://users.skynet.be/zoekheteensop
Zelf vuur maken
In het begin wist de prehistorische mens niet hoe hij vuur moest maken, dus stal hij het van vuren van de natuur zelf. Als hij van de ene plaats naar de andere trok moest hij de gloeiende stukken zorgvuldig vervoeren. Doofde het vuur dan moest hij wachten tot de natuur hem nieuw vuur gaf.
Vuur maken door te slaan.
Niemand weet wanneer de mens zelf begon met vuur maken maar alle geleerden zijn het erover eens dat dit al zeer vroeg moet geweest zijn. De makers van werktuigen moet het zijn opgevallen dat er vonken rondvlogen als zij met stenen tegen elkaar sloegen. Nadat ze dit hadden waargenomen, begonnen ze waarschijnlijk die stenen uit te kiezen waarvan bij het bewerken vonken afvlogen (ijzerhoudende pyriet en vuurstenen).
Vuur maken door te wrijven.
De vuurboor Hierbij gebruikte men een blok hout met een gat dat er gedeeltelijk in was uitgesneden. Een stok met een rond uiteinde werd in dit gat dat met houtpulvertjes gevuld was, gestoken en snel rondgedraaid. Hierdoor werd het hout heel warm en maakte de houtpulvertjes aan het gloeien. Dit ronddraaien gebeurde op verschillende manieren. Soms draaide men de stok tussen de handen en soms gebruikte men een gedraaid touw om het stokje te draaien.
De vuurzaag De vuurzaag bestond uit een getand blok hout. Een tweede stuk hout werd snel over de tanden heen en weer bewogen.
Waarvoor werd het vuur eerst gebruikt ?
Verwarming Omdat de mens geen natuurlijke beschermende vacht heeft, was het vuur zeer nuttig in de lange, koude winternachten. Als het vuur werd aangelegd onder een overhangende rots of in een grot, verspreidde het een aangename warmte.
Licht Vuur geeft ook licht zodat men in het donker ook kon zien. Waarschijnlijk hebben de eerste kunstenaars in de grotten bij het licht van vuur prachtige rotsschilderingen aangebracht op de wanden van grotten. Dit licht stelde de vrouwen ook in staat om kleren te maken terwijl de mannen er wapens mee konden vervaardigen.
Bescherming Alle dieren, of ze nu groot zijn of klein, zijn bang voor vuur. Zo was het vuur vast en zeker het eerste verdedigingswapen tegen wilde dieren.
Koken Het heeft heel lang geduurd voor de primitieve mens het vuur ging gebruiken om te koken. Dit zal ook weer heel toevallig gebeurd zijn doordat een stukje rauw vlees in het vuur viel of misschien vonden jagers na een bosbrand een verbrand dier.
De ontdekking van het vuur leidt tot techniek en industrie
Twee ontdekkingen die zeer vroeg gebeurd moeten zijn waren het bakken van klei en het smelten van metaal.
Pottenbakkerij De primitieve mens stapelde stenen rond zijn vuur, net zoals wij dat nu ook doen als we gaan kamperen. Om deze stenen op hun plaats te houden gebruikte hij klei. Groot moet zijn verbazing geweest zijn toen hij ontdekte dat na verhitting deze klei hard was geworden. Zo ontstond de pottenbakkerij, want de mens zag al gauw in dat hij de zachte klei met zijn handen een bepaalde vorm kon geven en er gebruiksvoorwerpen kon van maken.
Metalen smelten Mogelijk heeft de hitte van het vuur in die zelfde tijd ook de metaalertsen in sommige van de stenen doen smelten. Zo zag de primitieve mens hoe er gesmolten metaal in straaltjes uit de gloeiende hete stenen liep. Hij zag ook dat deze straaltjes hard werden na afkoeling. Het eerste metaal dat door de prehistorische mens werd gebruikt was koper. Koper was zeer gemakkelijk te smelten en kon zonder veel moeite een bepaalde vorm gegeven worden. Vele duizenden jaren later leerde hij ook andere <A href="h
