GELOOF JE IN BIJGELOOF?

Ooit leerden we op school dat Jezus over het water kon lopen en dat geloofden we. Omdat we het niet konden uitleggen – tenzij met precies verborgen Genesarethstenen – was dat een mirakel. Maar als een heks over water loopt, is dat gewoon bijgeloof. Is er een verschil tussen geloof en bijgeloof? Diegenen die deze verhalen vroeger opschreven of vertelden, geloofden waarschijnlijk beide soorten verhalen. Geloof is vertrouwen in de waarheid van iemands woorden, maar het is altijd met een zeker risico – omdat we nooit hélemaal zeker zijn – aanvaarden als waar en het dan de moeite vinden om erachter te gaan staan. Als we spreken van  geloven dan hebben we het over geloof dat op gods-dienst is gebaseerd, of het nu om het christelijk, islamitisch of ander godsgeloven gaat. Of je nu gelooft in God, in Allah, in Krishna, in Wodan, in Zeus, in natuurgeesten, in spoken, in mediums, in sjamanen, in gebedsgenezers of in mensen die kunnen toveren... het zijn allemaal vormen van geloof. En niemand kan objectief uitmaken wat het ware geloof is.

Wie aan bijgeloof denkt zal meteen voorbeelden paraat hebben zoals het ongeluksgetal 13, een hoefijzer boven de deur, een klavertje vier, een gebroken spiegel en een zwarte kat. Voorbeelden genoeg dus, maar ook heel wat minder gekende, zoals die rond de paraplu. Een paraplu binnenshuis uitklappen brengt ongeluk en hem laten vallen leidt onmiddellijk tot verstand- en geheugenverlies. Een gevallen plu raap je best zelf niet op en een dame die dit doet dreigt een oude vrijster te worden. Geef je een regenscherm cadeau en open je hem als de zon schijnt, dan krijg je gegarandeerd miserie. Sommige voetballers trekken heel bewust eerst de rechterschoen aan en dan pas de linker, of andersom. Anderen strelen het gras even als ze op het veld komen of kussen de doelpalen. Meer en meer eisen ze speciale rugnummers op en het is wel héél speciaal om altijd dezelfde onderbroek aan te trekken.

Dieren spelen soms een rolletje in bijgeloof. Vleermuizen schijnen met vampiers, heksen en boze geesten om te gaan, maar als je er eentje – in pre-Gaiatijden -levend vastnagelde op een staldeur naast een hoefijzer, dan zweren zij het kwaad af. De leilinde, zoals in mijn tuin, werd bij de Germanen als een heilige boom aangezien en beschermde huizen, bronnen en kerken. Een tak van een lindeboom helpt tegen tandpijn en in amuletvorm beschermt hij tegen heksen en ander ongedierte.

Het getal 13 heeft zo’n slechte naam omdat het 12 + 1 is. Twaalf is het getal van ‘perfectie’ (12 apostelen in het Nieuw Testament). Meer dan perfect, dat kan natuurlijk niet, dus het getal dat volgt op twaalf, dertien, brengt ongeluk. Het geloof is zo sterk dat in veel hotels er geen 13e kamer is en soms zelfs geen 13e verdieping. Ook is er bij vliegtuigen bijna nooit een 13e rij.Er zijn zelfs mensen die een fobie hebben voor het getal 13, dit heet triskaidekafobie (drie en tienfobie). Op de staart van het eerste vliegtuig van SN Brussels stond destijds een kleine letter b gevormd door 13 rode bollen. Onmiddellijk werden die vervangen door 14 rode bollen, want…     Heksen zouden graag vergaderen met zijn dertienen. Het raadsel rond 13 achterhaal je nooit. Sommigen, zoals de grote schrijver Gabriel Garcia Márquez, denken dat 13 juist een geluksgetal is. Het zou als ongeluksgetal enkel dienen om de rest van de mensheid zand in de ogen te strooien zodat 13 meestal vrij blijft voor die slimmeriken die weten dat 13 een geluksgetal is…   

Bijgeloof is een vals en misleidend geloof. Zorg er wel voor dat je bij het lezen van deze blog geen schimmen begint te zien, een permanente schrik opdoet of roze olifantjes tegenkomt. Bijgeloof is oeroud en toch van alle tijden en plaatsen. Oude gezegdes en gebruiken duiken vandaag de dag nog altijd op, ook al weten we dikwijls niet meer wat de oorsprong ervan is. ‘Scherven brengen geluk’. Het rinkelend glas van die scherven weert boze geesten af en daarom trapt bij een traditioneel Joods huwelijksfeest het bruidspaar een glas in gruizelementen. Op haar huwelijksdag was en is de bruid soms gesluierd om de kwade geesten op een dwaalspoor te brengen. En om diezelfde reden draagt de bruidegom zijn bruid over de drempel van hun nieuwe woonst. Bijgeloof is dikwijls gebaseerd op angst. Waar ligt de grens? Geloof, bijgeloof, culten en riten hebben elkaar in de loop van de tijd beïnvloed.

Verhalen over spoken, heksen, tovenaars, weerwolven, kabouters zijn sagen omdat ze mondeling werden verder verteld. Geloof geeft een waardeoordeel: sagen zijn nièt wààr en staan dus voor bijgeloof. Volgens diezelfde christelijke geleerden waren de verhalen uit de Bijbel geen sagen, maar wàre verhalen. Dat Noach een koppel pinguïns heeft gelogeerd in zijn ark, dat Jonas in de walvis heeft gezeten, dat Jezus water in wijn heeft veranderd, brood en vissen heeft vermenigvuldigd, zieken heeft genezen, overledenen uit de dood deed opstaan, duivels heeft verdreven en zelf uit de dood is herrezen, dit alles moest men liefst toch voor waar aannemen.Marokkanen kunnen veel djinns en djinnies - geestenverhalen - uit hun dagelijks leven vertellen, maar ze maken wel onderdeel uit van hun moslimgeloof als geheel. Bovendien komen djinns en djinnies ook in de Koran voor, en zo loopt het ene geloof naadloos in het andere over.

Onder een ladder doorlopen brengt ongeluk want een opgestelde ladder vormt een natuurlijke driehoek met de muur en de grond. Een meisje dat onder een ladder loopt, zal nooit binnen het jaar getrouwd geraken, tenzij de jonge dame haar vingers kruist of een wens doet. In het uiterste geval kan je van onheil gespaard blijven door op je schoenen te spuwen en te wachten tot het mengsel opgedroogd is. Bij regenweer heb je dus dubbele pech: dan blijven je schoenen nat en kan je het bijna niet goedmaken. Misschien kan je beter écht geloven dat iemand die op de ladder staat per ongeluk een emmer of gereedschap kan laten vallen want dat geeft bij confrontatie onmiddellijk een waarlijk geloof in blutsen en builen en daar helpt geen bijgeloof tegen!

Marcel Huysmans

22-03-2019, 10:54 geschreven door Marcel Huysmans