DURVEN VERANDEREN VAN KOERS

Voor mij is nieuwjaar een moment waar ik niet echt naar uitkijk. Het geeft me een dubbelbodemgevoel: nieuw en tegelijkertijd oud. Je spreekt tegelijk van Oudejaar en Nieuwjaar. Enerzijds is het terugdenken aan het voorbije jaar. Ik heb een paar goede vrienden en familieleden verloren, de meesten geveld door een niets ontziende ziekte. Anderen zijn zomaar ineens weggegaan, zonder dat ik nog kon afscheid nemen. Het maakt me iedere keer weemoedig en ik voel de behoefte om aan diegenen die achterbleven nog eens te vragen hoe het met hen gaat. Zo denk je ook aan diegenen die er niet meer zijn. Naarmate je ouder wordt, is het volgende nieuwe jaar nog onzekerder. De weg naar de eigen laatste rechte lijn is dat ook. Onbewust schrijf je minder of weinig ijkpunten, doelen en verwachtingen op je te-doen-lijstje.

Het is een feestdag waarop heel veel zogezegd moet en waarbij heel veel traditie komt kijken. Is nieuwjaar wel echt zoals als het lijkt of voorgesteld wordt? Hoe eerlijk en gemeend zijn geformaliseerde wensen of zijn het woorden in de wind? Krijgt de verpakking van de eindejaarscadeautjes wel het respect die zij verdient? Heel wat energie, moeite, geld en extraversiering wordt geïnvesteerd en daarna grofweg verscheurd om liefst zo vlug en zo ver mogelijk van het feest in de vuilbak te belanden. Soms is het zelfs te veel om die restanten ecologisch te sorteren. Samen met confetti, rolbandjes, kurken stoppen en gekke hoedjes zijn zij de stille getuigen van overdadig gevier. Krijgt de champagne wel de kans om in alle rust zijn kwaliteiten te laten proeven in plaats van vlug gedronken te worden als een doodgewone bubbelfles? Waar ligt de grens van genieten?

Zijn de cadeautjes niet belangrijker geworden dan de intentie die er achter zit? Is het niet omdat we zelf niet meer kunnen zeggen in onze hebberige overvloed wat we nog kunnen wensen. Is gewoon wensen wel goed genoeg? De waarde van de cadeaus wordt uitgedrukt in euro’s, niet in echtheid of gemeendheid… En met die cadeautjes zijn we niet altijd content, tenzij we echt weten met welke intentie ze gegeven zijn. Alles bij mekaar geven al die nieuwjaarsernstige dingen aanleiding tot een geestelijke en lichamelijke indigestie die maar een paar dagen duurt. Het beste moment van oud- en nieuwjaar komt, als het allemaal voorbij is.

We zijn slachtoffers geworden van gewoontes, van hoe het moet en van wat er allemaal nodig is. Van ‘mogen’ is stilaan meer ‘moeten‘ geworden. Vroeger kenden we het ‘doordoen’ of langer opblijven en verder feesten tot het licht weer in de lucht zat. Van een moderne nieuwjaarskater krijg je geen haarpijn maar wel een opgepompt gevoel, opgepimpt met verboden vuurwerk en knallers waarvan je helemaal geen goed gevoel krijgt en waar honden en paarden ook niet zo tevreden mee zijn.

In tijden van smartphones en tabletcomputers is er gelukkig nog één traditie overeind gebleven: de nieuwjaarsbrieven. 1 januari blijft de dag waarop duizenden kinderen hun wensen voorlezen aan ouders, grootouders, peters en meters: een typische Vlaamse aangelegenheid, enig in de wereld. In Wallonië bestaat die gewoonte niet. De oudste sporen ervan vinden we terug in de 16de eeuw. Toen waren het nog Latijnse brieven, in dichtvorm geschreven. Van oorsprong situeerden die schrijfsels zich in de hogere kringen. Vanaf de 20ste eeuw schrijft men de wensen in de klas. Voor de 'groteren' is deze brief het eindresultaat van ettelijke lessen 'schoonschrift'. Vlekken,vegen of nog erger, dt-fouten, betekenden in de vorige eeuw onherroepelijk opnieuw beginnen, want die mochten niet met tintenkiller of met een gum uit de wereld worden geholpen. Tot in dehelft van de jaren '70 werd een verzameling holle frasen gecreëerd, maar nu zijn er pareltjes van emotierijke eenvoud bij die traantjes kunnen uitlokken, zowel bij zender als bij ontvanger. De opvallendste opmerking die ik een paar keer heb gemaakt bij de nieuwjaarsbriefing van mijn kleinkinderen was: 'je ziet dat ze allemaal een beetje groter beginnen te worden.' Ook die geneugte zal binnen een paar jaar afgelopen zijn.

Vandaag wil ik een welgemeend proficiat sturen aan elke politieker die zich zo noemt en die toegeeft dat hij af en toe zelf iets fout doet. Ze zwemmen dungezaaid in de uitgestrekte zee. Dat ze zich al eens vergissen is menselijk, maar blijven volharden is ‘des duivels’.De oudere Cicero (106-43 v. Chr.) zegde ooit waarop het stond: “Heren volksvertegenwoordigers, als er vergissingen zijn begaan door het feit dat wij op een schandelijke wijze in onze verwachtingen werden bedrogen, dan moeten we terug naar de juiste weg. De veiligste haven voor iemand die zijn vergissing inziet, is hierin gelegen dat hij een andere koers gaat varen, dat hij verandert van inzicht.” De echte Cicero’s onder ons zijn soms ver te zoeken. Nog weinigen kunnen zo praten en bij dergelijke uitspraken lopen ze de kans om verbannen te worden naar de rust van de Europese asielcentra van Brussel of Straatsburg of in de coole vergeetput van een of andere afgedwaalde gemeente. Politiek is een bezigheid van lijntjeshouderij geworden. Hopelijk krijgen we nu toch een regering die de ernst van de situatie inziet en die een grotere taart bakt voor meer mensen, in plaats van ineens taartstukken van een kleine taart uit te delen zonder te weten hoe men ze zal bakken. De echte problemen worden eerst gecreëerd en dienen opgelost door diegenen die na ons komen. Dat heet negatieve toekomstwaarborg.

Nieuwjaar is te weinig nieuwjaarke zoete: teveel feest voor onszelf en minder voor de anderen. De economie heeft zich de feestdagen toegeëigend en zowel kerst als nieuwjaar opgedragen aan de commerce. In die poppenkast mogen wij als poppen bewegen aan de draden die boven ons geregisseerd worden. We verzuipen de warme sfeer in smulpartijen en cadeauregens. Daarna blijft er meestal de ontnuchtering over, letterlijk en figuurlijk. We hebben het feestvieren verleerd en herleid tot flessen en schotels, confetti en vuurwerk en kunstmatig lawaai.De gekoesterde kater van het uitbundige feestje moet het dikwijls afleggen tegen de eenzaamheid van het menselijk hart. Het gewone leven en de ratrace kunnen niet vlug genoeg herbeginnen. De koers van de boot is niet zo belangrijk. Dat hij al bijna een heel jaar blijft varen, vinden we al genoeg!

Marcel Huysmans

02-01-2020, 15:39 geschreven door Marcel Huysmans