we kunnen heel veel van elkaar verschillen, maar dit hebben we toch wel gemeen met elkaar: we willen gelukkig zijn. Daar gaan Jezus’ woorden vandaag over: ‘Ik zeg u dit alles, opdat mijn vreugde in u mag zijn en uw vreugde volkomen mag worden.’ Jezus verlangt ernaar dat zijn diepe vreugde ook in ons mag wonen. En Hij voegt eraan toe: ‘Als je die volkomen vreugde wil ervaren, moet je elkaar liefhebben, zoals ik jullie heb liefgehad.’ Een andere weg is er niet, alleen de liefde zoals Hij zelf ons liefhad.
Liefde! De eeuwen door is er over gezongen, geschreven en gepraat. Met zoveel verschillende betekenissen: huwelijksliefde, moederliefde, kalverliefde, naastenliefde, eigenliefde, liefdoenerij, liefdadigheid, verliefdheid … Van de ene kant is het woord tot op de draad versleten omdat het te pas en te onpas gebruikt wordt. En van de andere kant is het onverslijtbaar en onmisbaar, zoals een dichter schreef ’Liefde is het hart van het heelal’.
Vandaag zegt Jezus ons: ‘Geen groter liefde kan iemand hebben dan dat hij zijn leven geeft voor zijn vrienden’. Het gaat hier niet over sterven voor elkaar, maar over leven voor elkaar: jezelf geven, jezelf vergeten in gewone dagelijkse dingen. Het is ‘iets doen’ en ook ‘iets gaarne doen’, om de ander gelukkig te maken … ook als dit moeite kost . Het is jezelf vergeten omwille van de ander. Meer nog: liefde is jezelf geven, met wat je hebt en met wat je bent – zoals Jezus heeft voorgedaan.
We kunnen mensen gaarne zien, omdat ze goed zijn voor ons. Bij Jezus wordt die volgorde omgekeerd. Zijn liefdevolle blik of gebaar komt eerst en daardoor wordt iemand goed. Hij bemint Zacheüs, een egoïstische uitzuiger, en daardoor geeft die de helft van zijn bezit aan de armen. Hij bemint Petrus die hem driemaal verloochende en Petrus wordt een rots van geloof. Jezus’ liefde maakt iemand goed. Ook onze liefde kan mensen anders maken.
Daarom heeft iemand terecht gezegd: ‘Liefde verandert de wereld niet … maar liefde verandert de mensen, en mensen veranderen de wereld.’
Hij is mijn broertje
Eens wandelde ik, ver weg van de bewoonde wereld.
Het was in Bolivië, in het Andesgebergte,.
Op een steil bergpad ontmoette ik een klein meisje,
ze was op weg naar school in een gehucht,
waar ik een uur tevoren langsgekomen was.
Voor haar broertje was de weg te lang en te zwaar.
Daarom droeg ze hem, die vele kilometers lang,
op haar smalle rug.
Eigenlijk was ze zelf nog een kind.
'Wel', zei ik, 'kind, wat draag jij toch een zware last'.
Wat kan ik zeggen over de kloosters in onze dagen? De huidige abt van Ampleforth, Patrick Barry, vertelt in een boekje over de heilige Benedictus de volgende anekdote. Onlangs – schrijft hij – ontmoette ik buiten onze abdijkerk een groepje mensen die me de vraag stelden: 'Is dit een abdij?' Toen ik bevestigend antwoordde, zei een van hen een beetje sceptisch en teleurgesteld: 'Waar is dan de ruïne?'
Van de zon leren om warmte uit te stralen. Van de wolken leren om te zweven. Van de wind leren om impulsen te geven. Van de vogels leren om hoogte te winnen. Van de bomen leren om standvastig te zijn. Van de bloemen leren om te schitteren. Van de stenen leren om te blijven. Van de struiken leren om in het voorjaar nieuw te worden. Van de bladeren leren om in de herfst los te laten. Van de storm hartstocht leren. Van de regen leren te vervloeien. Van de aarde leren ontvankelijk te zijn. Van de maan leren te veranderen. Van de sterren leren één onder velen te zijn. Van de jaargetijden leren dat het leven telkens opnieuw begint.
Heb je ook soms dat heerlijk gevoel: ik leef. Met iedere lente wordt het nog sterker. Met iedere genezing nog intenser.
Wij leven: wij worden wakker, wij ademen, we lopen en nog zoveel meer. We vinden dat alles normaal maar eigenlijk is het een onverdiend geschenk dat we niet genoeg kunnen waarderen.
Want leven is meer dan ademen en lopen, meer dan een proces van spontane celdeling, groei en voortplanting. Leven is meer dan een biologisch proces.
Het is ook een verhaal. Het zou een boek kunnen zijn. Een verhaal van blijdschap en droefheid, van onverhoopte vreugde en vlagen van melancholie.
Waarom? Omdat we niet alleen leven. Leven is communicatie, leven is relatie.
Leven op zijn best is zorg dragen voor mekaar, meer nog dan de meesjes voor hun jongen. Het is een zorg vol liefde en mekaar kennen tot op een draadje.
Leven is beminnen en bemind worden. En juist omdat dit de kern van ons bestaan is blijft ieder mensenhart hongerig naar een liefde zonder berekening, zonder voorwaarde, zonder grenzen, zonder te zeggen: tot hier en niet verder.
Augustinus wist hierop te zeggen. Dat mensenhart blijft hongerig, blijft onrustig totdat … en hier komt het evangelie van daarnet ter sprake, totdat wij de deur van ons hart openzetten voor die wondere gast die zich een herder noemt.
Als een herder draagt hij zorg voor ons en kent hij ons tot op een draadje.
Hij spreekt van een liefde die heel intiem en heel persoonlijk is, en die zover gaat dat Hij zijn leven voor ons zou geven.
Veel mensen houden de deur van hun hart voor Hem gesloten, uit argwaan. Hijzelf zal niet binnenbreken, we moeten Hem binnenlaten maar wie Hem binnen laat in het intiemste van zijn leven, komt er niet bedrogen uit.
Leven is zo veel meer dan zich biologisch of relationeel uitleven. Het is wakker worden in de liefde van Jezus, delen in dezelfde liefde als die van de Vader tot de Zoon: de liefde waaruit alle leven ontstaat.
Toen H. klein was, ging ik dikwijls met haar door de velden wandelen. Op een keer vond ze in een wei een paddenstoel die groter was dan zij. Verrukt plukte ze het ding. Op de terugweg heeft ze er onverhoeds een stuk uit gebeten, nog voor ik het kon verhinderen. Ik vreesde dat het om een giftige paddenstoel ging en ik heb er terstond ook een stuk van gegeten.
Toegegeven, erg verstandig was dat niet, maar als ik iemand graag zie, is meegaan met elke stap die hij of zij zet, hoe wankel ook, altijd mijn manier geweest om hem of haar te begeleiden.
'Twijfelen is toegestaan' kon de titel zijn boven het evangelie dat vandaag wordt gelezen. Allemaal hebben we veel sympathie voor Tomas. Hij is ongetwijfeld een van de meest bekende apostelen. Vraagt men aan mensen enkele namen te noemen van apostelen, dan is Tomas er steeds bij.
We kennen het verhaal haast van buiten. Misschien komt dat door zijn bijnaam: de ongelovige Tomas. Hij heeft nog een andere bijnaam: Didymus. Dit betekent dat hij van een tweeling is. Als gelovigen voelen we ons verwant met hem. We ervaren hem nogal eens als onze tweelingbroer.
Maar was Tomas wel zo ongelovig? Was hij meer ongelovig dan de andere leerlingen? Waarom? Omdat hij niet meteen geloof hechtte aan wat de leerlingen hem wisten te vertellen, namelijk dat zij de Heer hadden gezien en dat hij verrezen was?
We stellen vast dat de andere leerlingen ook niet onmiddellijk hebben geloofd toen de vrouwen hen hetzelfde kwamen vertellen. Op het getuigenis van de vrouwen werd er door de leerlingen zelfs minachtend gereageerd. Luister maar naar de Emmaüsgangers: ‘Wel hebben enkele vrouwen uit ons midden ons in verwarring gebracht. Toen ze vanmorgen vroeg naar het graf gingen, vonden ze zijn lichaam daar niet en ze kwamen zeggen dat er engelen aan hen waren verschenen. De engelen zeiden dat hij leeft. Een paar van ons zijn toen ook naar het graf gegaan en troffen het aan zoals de vrouwen hadden gezegd, maar Jezus zagen ze niet’ (Lucas 24,22-24). In de grond zijn ze dus even ongelovig als Tomas. Of is het misschien zo dat men op het getuigenis van een man onmiddellijk moet geloven terwijl het getuigenis van een vrouw mag afgedaan worden als kletspraat?
Wat in dit verhaal opvalt is dat de andere leerlingen Tomas zijn ongeloof of zijn kritische houding gunnen. Hij moest van de andere apostelen niet geloven wat zij geloofden. Hij wordt ook niet uitgesloten of buiten geworpen als de ongelovige. Tomas mag zichzelf zijn en blijven. De anderen gunnen hem de tijd en de ruimte om tot geloof te komen. Uiteindelijk moest Tomas zich ook wel gewonnen geven. ‘Mijn Heer en mijn God’ riep hij uit. Dit was geen van buiten geleerde geloofsbelijdenis. Dit kwam niet uit een boek, maar uit het hart.
Getuigen van de verrezen Heer is elkaar de twijfel gunnen, en de tijd van de twijfel. Niemand verplichten te geloven wat ik geloof of de manier waarop ik geloof. Het is de ander de tijd en de ruimte gunnen om tot een persoonlijke geloofsovertuiging en een persoonlijke geloofsbelijdenis te komen. Dat deze weg naar een persoonlijk geloof moeilijk kan zijn, weet het evangelieverhaal ook. Als je het niet ziet zitten, is het moeilijk erin te geloven. Onmogelijk is het niet, maar het is niet iedereen zo maar onmiddellijk gegeven. ‘Zalig zij die niet zien en toch geloven’, zei Jezus. Het komt er op aan dat men uiteindelijk, zoals Tomas, op een heel persoonlijke manier kan zeggen: 'Mijn Heer en mijn God'. Geen napraten van een boek, een formule, het geloof van een ander, maar tot een heel persoonlijk belijden dat komt uit het eigen hart.
Wat ons misschien nog intrigeert in het verhaal van vandaag is de manier waarop Jezus is binnen geraakt in de verblijfplaats van de leerlingen. Alles was immers potdicht en gesloten. Heel eigenaardig: we stellen ons wel allerlei vragen hoe Jezus binnen geraakt in een gesloten ruimte; we stellen ons nooit vragen hoe Jezus binnen geraakt in een mens. Het binnentreden bij een mens is voor Jezus wellicht heel wat moeilijker dan binnenkomen in een gesloten huis. Daarvan is Tomas, en zijn ook wij, zijn tweelingbroers of zussen, vaak getuigen.
Nochtans, waar de verrezen Heer mag binnentreden, verandert het leven, verandert de mens. Dat zagen we reeds tijdens Jezus aardse leven. Waar Jezus binnen mag, verandert alles: een blinde wordt ziende, een dode wordt weer levend, enz. We zouden kunnen zeggen dat al die wonderen die Jezus tijdens zijn leven heeft voltrokken aan zoveel mensen, na zijn dood ook moest voltrekken aan zijn leerlingen. Hij heeft hen moeten bevrijden van hun blindheid, hun angst, hun lamlendigheid, hun ongeloof, hun dood zijn.
Toen Tomas zich openstelde voor de verrezen Heer, toen deze bij hem binnen mocht, veranderde zijn leven totaal. Waar mensen, dus ook wij, zich openstellen voor de verrezen Heer, worden ze van binnenuit veranderd. Dit vinden we terug in de eerste lezing. Slechts één zinnetje daaruit: ‘Allen die het geloof hadden aangenomen waren eensgezind en bezaten alles gemeenschappelijk. Ze waren gewoon hun bezittingen en goederen te verkopen en die onder allen te verdelen naar ieders behoefte.’ Als men zijn verblijfplaats opent voor de verrezen Heer, opent men ze tegelijk voor zijn medemensen.
Wij komen hier samen vieren. De verrezen Heer wil hier bij ons aanwezig komen in brood en beker. Vragen we ons niet te veel af: hoe kan dat, hoe is dat mogelijk? Ook wij willen misschien eerst zien en dan geloven, terwijl Jezus zegt: eerst geloven, dan ga je de dingen anders zien, dan worden er ook dingen mogelijk die anders onmogelijk zijn.
(5 april 1943: Amerikaanse vliegtuigen bombarderen de Erla-fabriek in Mortsel. De meeste bommen misten hun doelwit en vielen op de wijk Oude-God. 936 mensen kwamen om.)
