Dit weekend wordt Missiezondag gevierd. De traditie bestaat al heel lang, maar de voorbije jaren stellen we vast dat missie in het algemeen niet zo sterk meer aanspreekt.
De belangstelling voor de Jonge Kerken is erg teruggelopen. De ouderen onder ons kennen nog wel de beelden van zwartjes die in de winkel stonden en vriendelijk knikten als je er een muntstuk instak. Of we kennen nog de tijd, dat er zilverpapier gespaard werd voor de missies.
Maar de tijden zijn veranderd … daarom willen we in deze eucharistie eens ingaan op de betekenis en het belang van 'missie' of aandacht voor de Jonge Kerken in onze tijd.
De Heer heeft besloten zijn dienaar te vernederen
en hem te doen lijden.
Waarlijk, Hij gaf zijn leven als zoenoffer
maar hij zal zijn nakomelingen mogen zien,
en lang blijven leven;
en wat de HEER behaagt
komt door Hem tot vervulling.
Door zijn zwoegen zal mijn rechtvaardige dienaar
velen rechtvaardigen.
(Jesaja 53,10-11)
`Jullie weten dat zij,
die als heersers der volkeren gelden,
hen met ijzeren vuist regeren
en dat de groten misbruik maken van hun macht over hen.
Dit mag bij jullie niet het geval zijn.
Wie van jullie de belangrijkste wil zijn,
zal de anderen moeten dienen
en wie van jullie de eerste wil zijn,
zal ieders dienaar moeten zijn,
want ook de Mensenzoon
is niet gekomen om gediend te worden,
maar om te dienen
en om zijn leven te geven als losgeld voor velen.’
(Marcus 10,42-45)
NAAR DE MISSIES GAAN, WAAROM?
Waarom nog naar de missies of de Jonge Kerken gaan? Vroeger was de vraag ondenkbaar! Even vanzelfsprekend was het dat onze missionarissen gesteund werden. Nu is dat niet meer zo; voor velen is het ouderwets, alleen maar iets van vroeger. Ik zou enkele gedachten willen aanstippen:
1. De traditionele missiegebieden, Afrika, Azië en Latijns-Amerika, liggen in de derde wereld. Daarom verdienen zij onze aandacht en onze steun: in veel van die landen is de armoede schrijnend; als wij het evangelie zien als een boodschap van hoop en leven voor de concrete mens in zijn concrete, dagdagelijkse leven, dan kunnen wij als christen niet voorbijgaan aan deze onrechtvaardigheid op wereldvlak. De wereldeconomie is allesbehalve rechtvaardig. Dit aspect van meer rechtvaardigheid in de wereld door hulp aan de armen, waar ook ter wereld, was altijd al een onderdeel van de missionering en zal dat ook altijd blijven. Missionering zal noodzakelijk blijven indien wij als gelovigen geloofwaardig willen zijn.
2. Evangelie betekent letterlijk: blijde boodschap, goed nieuws. Als je doordrongen bent van zulk een blijde boodschap, ga je die niet voor jezelf houden, maar ga je die doorvertellen. Dat is ook zo in gewoon menselijke situaties: wie blij is, wil zijn vreugde delen. Als wij een mooi boek gelezen hebben, of een mooie film gezien, dan raden wij dat toch ook aan, aan onze vrienden. Indien wij ons geloof echt zien als een bron van vreugde, willen wij anderen deelgenoot maken van die vreugde. Kunnen wij aan onze medemens in nood trouwens een betere hulp bieden dan deze blijde boodschap van geloof, hoop en liefde. Ook daarom is het de moeite waard om aan missionering te doen.
3. Een bezwaar dat dikwijls geuit wordt is dit: het is beter geen andere godsdienst op te dringen aan mensen van een andere cultuur. Een verschil in godsdienst leidt toch alleen maar tot godsdienstoorlogen. Je ziet het dagelijks op televisie, wordt dan gezegd. Dit is een verdraaiing van de feiten en zelfs van de geschiedenis. De godsdienst zelf is nooit de echte of diepste verklaring van een oorlog. Steeds zijn er andere, diepere oorzaken aan te wijzen: economie, nationalisme, onrecht, machtswellust enz. Maar we stellen wel vast dat machthebbers vaak de godsdienst misbruiken om mensen te mobiliseren: godsdiensten leveren immers een diepe motivatie om te handelen. Als je echter kijkt naar de diepe kern van alle grote wereldgodsdiensten, dan stel je vast dat die kern steeds de klemtoon legt op vrede en naastenliefde. Wanneer oorlogen om zogenaamd godsdienstige redenen uitgevochten worden, gebeurt dat steeds door mensen, die ontrouw zijn aan de diepe kern van de godsdienst, die zij beweren te belijden.
Misschien zullen de grote godsdiensten in de toekomst naar elkaar toegroeien. Ondertussen is het zeker de moeite waard om onze christelijke boodschap van hoop en leven door te geven aan andere mensen, hier dicht bij ons, in onze eigen kring, maar ook verder af in de ruime wereld. Zonder onverdraagzaamheid, en met veel aandacht voor de eigen, eeuwenoude cultuur van andere landen.
Hij heeft mij verteld over zijn moeder.
De zijne is blank, de mijne zwart,
maar om te strelen
gebruikten ze hetzelfde gebaar.
Ik heb hem verteld over mijn dorp.
Het zijne is van steen, het mijne van stro,
maar waar de ouderen bijeen zitten
vindt men dezelfde stilte.
Hij heeft mij verteld over zijn kinderjaren.
Hij herinnerde zich de sneeuw, ik het hete zand,
maar om de wereld te leren kennen
speelden we dezelfde spelletjes.
Ik heb hem verteld over verdriet.
Hij heeft het gekend, ik niet minder.
Maar om eroverheen te komen
waren er voor ons dezelfde tranen.
Ik heb hem verteld over het leven hierna.
Voor hem is daar volop zon, voor mij overal water.
Maar wij beiden hopen
dat we er elkaar terug zullen ontmoeten.
De stilte van de nacht heeft onze woorden opgeslokt
‘Met Pinksteren werden Jezus’ leerlingen vervuld van de Heilige Geest.’ Uit uw midden is de vraag tot ons hier in de hemel doorgedrongen of ik nog eens kan uitleggen wat ik met die woorden bedoelde. Liefst in taal die bij jullie cultuur aansluit. Dat wil ik graag doen.
Het boek waarin ik het Pinksterverhaal heb opgeschreven noemen jullie ‘De Handelingen van de Apostelen.’ Meteen in het eerste hoofdstuk van dat boek vertel ik over Jezus’ hemelvaart. Jullie zouden zeggen: we geloven dat de dierbare overledene bij God in de hemel is opgenomen. Maar hier temidden van ons laat Hij een pijnlijke, lege plek achter. Het was Jezus’ verlangen dat zijn leerlingen die lege plek zouden opvullen; dat zij zijn werk onder de mensen zouden voortzetten. Maar dat zouden ze nooit op eigen houtje kunnen. Zij hadden niet zijn uitstraling. Ik noem dat in mijn boek niet uitstraling, maar ‘Heilige Geest’. Willen zij dus straks in Jezus’ geest onder de mensen te werk gaan, dan moeten zie die Geest, die uitstraling eerst ontvangen. Die komt dus niet uit henzelf; dat is een geschenk uit de hemel, letterlijk en figuurlijk. Het spijt me. Ik heb begrepen dat jullie liever zeggen dat het uit jezelf moet komen, en dat je het allemaal zelf moet doen. Wíj zeggen dat het een cadeau is. ‘Genade’.
Over dat geschenk uit de hemel vertel ik in het Pinksterverhaal. Dat er een frisse wind door de kring van de leerlingen woei en dat er vurige talen vanuit de hemel op hen neerdaalden. U moet weten dat er in de Griekse taal slechts één woord is voor zowel ‘tong’ als ‘taal’. Er daalden dus vurige ‘tongen’, vurige ‘taal’ op de leerlingen neer, zodat zij voortaan met ‘vurige tongen’ over Jezus zouden kunnen spreken.
Nu zijn ze vervuld van Jezus’ uitstraling. Dat is Pinksteren.
Het was mijn opdracht aan te tonen hoe je die uitstraling, die Heilige Geest, in hun levensverhalen kon terughoren. Hoe deed ik dat? Door over hen te schrijven met woorden en beelden die aan Jezus doen denken. Een voorbeeld? Onze broeder Stefanus bracht hartelijkheid en troost onder de buitenlanders. Net als Jezus. Hij moest voor het gerecht verschijnen om zich te verantwoorden. Net als Jezus. Hij werd ter dood veroordeeld en gedood. Net als Jezus. Buiten de stad. Net als Jezus. Vlak voor zijn dood sprak hij een gebed: ‘Vader, in uw handen beveel ik mijn geest.” Precies als Jezus. Zijn laatste woorden waren: “Vader, vergeef het hun.” Net als Jezus.
Ik zocht dus de Jezusmomenten in het leven van de broeders en zusters. Die vertelde ik. Nog één voorbeeld? Op een goed moment wordt Petrus bij een jonggestorven vrouw geroepen, Tabitha heette ze. Net als Jezus. Jezus zei destijds tegen het meisje: “Talitha, koemi, sta op.” Petrus zei: “Tabitha, koemi, sta op.” Zie je? Het verschil tussen Petrus en Jezus is nog maar één letter. Dezelfde uitstraling. Dezelfde Geest.
Doen pastores dat ook niet, als ze een dode begraven: de momenten zoeken in de persoon of het leven van de overledene die aansluiten op de bijbel? Maar je hoeft niet te wachten tot je dood. Je zou het kunnen beschouwen als een serieus en tegelijk inspirerend gezelschapsspel: ‘Zoek de Jezusmomenten bij de mensen om je heen’. En waarom zou je de Jezusmomenten ook niet zoeken in je eigen doen en laten? Spreken niet alleen je woorden, maar ook je daden de taal van de liefde? En sta je zo niet in verbinding met de wereldwijde, alomvattende liefde, ja zelfs met de liefde van degenen die ons vooraf zijn gegaan?
'Bericht van boven', KRO Radio 5, zondag 31 mei 2009. Geciteerd door Dries van den Akker s.j
Diaken Rob Allaert vraagt zich af of de kerk er goed aan doet een heldere scheiding te maken tussen gelovige en 'heiden'.
'Als hij ook aan de kerk geen gehoor geeft, laat hij dan voor je zijn zoals de volksheiden en de tollenaar!' (Mattheüs 18,16)
Het evangelie van Mattheüs wordt het kerkelijke evangelie genoemd omdat daarin het woord kerk terug te vinden is. Om die reden werd het ook als belangrijker beschouwd dan het Marcus-evangelie dat een vreemde inkorting zou zijn van de volheid die we terugvinden bij Mattheüs. Zo schrapt Marcus onder meer het onzevader, en de parabel van de twee zonen. Ook liet hij het na om de opstanding te documenteren zodat er met spoed door een andere schrijver een slottekst werd toegevoegd. Nu blijkt ondertussen dat Marcus wel tien jaar dichter bij Jezus stond en de twee andere synoptische evangelies dankbaar van Marcus' tekst gebruik maakten.
Tien jaar later – circa 80 n.C. – had de kerk al vorm gekregen en werd het moeilijk om de boodschap van Jezus los te koppelen van de situatie waarin deze prille kerk zich bevond. En dat merk je in de tekst.
Want, ook al richtte Jezus zich slechts tot het joodse godsvolk, hier doet Mattheüs Jezus de kerk reeds toespreken.
Als hij niet zal horen, neem er dan nog één of twee met je mee, ... Als hij aan hen geen gehoor geeft, zeg het aan de kerk; als hij ook aan de kerk geen gehoor geeft, laat hij dan voor je zijn zoals de volksheiden en de tollenaar.(Mattheüs 18,15-17)
Toch weten we dat Jezus de schoonmaak begon in eigen huis. Lees maar:
Eerst moeten de kinderen genoeg te eten krijgen; het is niet goed om de kinderen (Israëls) hun brood af te pakken. (Marcus 7,27)
En ook: Ga liever op zoek naar de verloren schapen van het volk van Israël (Mattheüs 10,6)
Dezer dagen mag het ons duidelijk zijn dat ook paus Franciscus de schoonmaak in eigen huis vooropstelt.
De kerk heeft lang gedacht dat ze zich efficiënt isoleerde tegen de boze wereld. Maar dat is niet zo. De kerk is geen koninklijke balzaal, maar een veldhospitaal waar onze eigen strijders liggen met afgehakte ledematen op geïmproviseerde bedden. De triomfantelijke kerk is niet meer. Deze paus verlangt in de eerste plaats dat de kerk zich bekeert.
De triomfantelijke kerk is niet meer.
In plaats van een heldere scheiding te maken tussen kerk en heiden, is een welgemeend mea culpa hier wat nodig is. Veel te lang stond de kerk met het vingertje omhoog terwijl ze zich in het verborgene overgaf aan de boze werken waar ze de heidenen van beschuldigde.
Helemaal lastig wordt het wanneer de heilige kerk zelf tollenaars aan boord heeft die opeisen wat niet van hen is; die denken dat de schatten van de kerk enkel aan hen toebehoren en niet aan hen die buiten de gemeenschap staan.
Herinner je dat streng-gelovigen petities lanceerden om de paus aan te moedigen de kerkleer niet te laten verwateren. Zij verkiezen een helder en streng programma omdat het makkelijker is de hemel te verdienen aan de hand van een checklist. Want, wat blijkt?
De hemel doen oplichten aan de hand van geloofwaardige barmhartigheid is veel lastiger.
Is dat de reden waarom een groeiende groep katholieken het moeilijk heeft met de huidige paus? Hij is bijna zo rebels als Jezus. Jezus kunnen we nog mooi en administratief wegplooien in een oude catechismus, maar die vrij bewegende paus in het nieuwe internet-landschap, die is niet te bedwingen.
Diaken Rob Allaert in: Nieuwsbrief KerkNet, 13 februari 2017
Wijsheid en rijkdom, daarover spreekt Gods ons vandaag. Wijsheid! Dan gaat het niet om kennis of wetenschap, maar om levenswijsheid, levenskunst die uit ervaring is gegroeid. En dan – eens te meer! – spreekt Hij ons over rijkdom en rijk zijn: of beter, over mensen voor wie het geld tot god geworden is.
Laten we zoeken naar een goed evenwicht, want het valt niet altijd mee om aan alles de juiste plaats te geven in ons leven. Daarom is ook de lezing uit het boek Wijsheid zo goed gekozen:
‘Ik bad om inzicht, en het werd mij gegeven;
ik heb gesmeekt, en mij werd en wijze geest geschonken.
Ik verkoos wijsheid boven scepters en tronen,
rijkdom viel bij haar in het niet.’
(Uit het boek Wijsheid: 7,7-8)
Toen Jezus zijn weg vervolgde,
kwam er iemand naar hem toe
die voor hem op zijn knieën viel en vroeg:
‘Goede meester,
wat moet ik doen
om deel te krijgen aan het eeuwige leven?’
---
Jezus keek de kring rond en zei tegen zijn leerlingen:
‘Wat is het moeilijk voor rijken
om het koninkrijk van God binnen te gaan.’
‘Kinderen, wat is het moeilijk
om het koninkrijk van God binnen te gaan:
het is gemakkelijker voor een kameel
om door het oog van een naald te gaan
dan voor een rijke
om het koninkrijk van God binnen te gaan.’
(Marcus 10,17 en 23-25)
‘IK BAD OM INZICHT’
De rijke jongeling, het is een heel gekend verhaal! Toch wordt het soms verkeerd begrepen: het gaat hier niet over een handleiding om in de hemel te komen. Jezus gebruikt andere woorden: Hij spreekt van het Koninkrijk van God, en wat verder van de Blijde Boodschap. Meteen wordt de klemtoon verlegd van de hemel naar de aarde, of van het hiernamaals naar het hier-nu-maals, zoals men wel eens zegt. Want dat Koninkrijk van God en die Blijde Boodschap hebben alles te maken met ons leven hier.
In één van de oudste christelijke geschriften wordt het Rijk van God omschreven als een Rijk van waarheid, heiligheid, liefde, gerechtigheid en vrede. En dat zijn woorden, die betrekking hebben op ons aardse leven hier. Het evangelie is een Blijde Boodschap van hoop en leven voor de concrete mens in zijn concrete situatie. Hier in dit leven zullen we evenwel nooit de volheid van dit Rijk van God of van die Blijde Boodschap bereiken; géén politiek stelsel, geen enkele partij valt ermee samen, alle mooie beloften ten spijt. De volledige realisatie zal altijd toekomstmuziek blijven, maar hier beleven wij de aanloop. Wij zijn mensen onderweg. Zo noemden de eerste christenen trouwens zichzelf: de mensen van de weg, in een dubbele betekenis:
- zij die proberen de weg, de levenswijze van Jezus na te volgen
- maar ook: wij zijn onderweg en bouwen hier en nu reeds aan dit Rijk.
Vele levenswijzen worden ons aangeprezen en voorgeschoteld, de ene al beter dan de andere. Soms kan de aantrekkingskracht zo groot worden, dat we niet langer van een vrije keuze kunnen spreken, maar van een obsessie, een passie, een verslaving. Dan kiezen we niet meer zelf en leven we niet echt als vrije, bewuste mensen, maar worden we eigenlijk geleefd. Wat we menen te bezitten, houdt ons dan eigenlijk in zijn macht of greep.
Het geld, de rijkdom wordt vandaag in het evangelie aangeduid als een gevaarlijke bekoring. Jezus wil hiermee geen extreme armoede aanprijzen. Integendeel, de extreme armoede is een kwaad en moet bestreden worden. Maar Jezus roept ons wel op om oog te hebben voor alle waarden, om aan alles zijn juiste plaats toe te kennen: word geen slaaf van geld en bezit; zorg ervoor dat je geen geldhond of geldwolf wordt. Want dan vergeet je al het andere.
Kies in volle vrijheid als bewuste mensen voor een evenwichtige levenswijze, die aan het materiële en aan het geestelijke, aan elk van beide, zijn juiste waarde en zijn juist belang toekent. Alleen op die manier bouw je aan het Rijk van God, alleen op die manier leef je echt in vrijheid, alleen op die manier kan je spreken van een Blijde Boodschap, want alleen op die manier kan je als mens gelukkig worden.
Wat is het evangelie anders dan de graffiti van God op de muur van de mensengeschiedenis.
Geen zwaar theologisch betoog maar kreten en tekens
geloof in het licht ondanks de duisternis, geloof in de mens ondanks het beest.
Een mens die zich bekeert en gelooft in het evangelie is niets anders dan een teken op de muur van de geschiedenis: een klein naïef tekeningetje, een graffito, dat vertelt van blijdschap in verdriet, van rijkdom in armoede en van vergeving in plaats van haat.
Zo werkt God verder aan zijn graffiti op de lange muur van onze geschiedenis. Niemand ziet wanneer en niemand weet waarom.
Almaar water en wijdte, onweerstaanbaar! En op de wandelbrug lopen over ‘Het Groote Gat’ bij Oostburg … Wat is er meer nodig om je weer even kind te voelen …
Op 11 oktober 2009 is pater Damiaan heilig verklaard door paus Benedictus XVI. De Nederlandse KRO zond die dag op Radio 5 in 'Bericht van boven' volgende woorden uit:
'Vandaag 11 oktober word ik in Rome heilig verklaard. Ik heb mij even uit de feestelijkheden losgemaakt om u toe te spreken.
Het is wel een hele overgang. Het grootste deel van mijn leven zat ik op het eilandje Molokai, verbanningsoord van de melaatsen. Tenslotte zelf opgevreten door de lepra, en volkomen geïsoleerd. Maar toen ik dood was liep heel België uit, de koning incluis, om mijn stoffelijk overschot naar Leuven te begeleiden. Naar het schijnt ben ik, Jozef De Veuster (in het klooster Pater Damiaan), zoon uit een eenvoudig boerengezin te Tremelo, door mijn vaderland gekozen tot grootste Belg aller tijden. Ik krijg er nog een kleur van.
Als u temidden van al die ophef dan maar niet vergeet wat mij destijds bewoog. Ik wilde Jezus navolgen. Hoewel Hij thuishoorde bij God in de hemel – en ik kan u nu verzekeren dat het daar heel goed toeven is… Hij heeft zijn hemelse zaligheid verlaten om bij ons mens te worden. Dat is toch een hele degradatie. En wat heb ik gedaan? Hoewel ik gezond was, heb ik mijn goede vaderland verlaten en ben melaatse met de melaatsen geworden. Dat stelt bij Jezus vergeleken nog niet zo veel voor.
Ik wilde de goede God zichtbaar maken. Jullie mensen kunnen God niet zien. Weet u hoe dat komt? De goede God heeft zichzelf weggegeven – letterlijk wég-gegeven. Welnu, dat heb ik ook gedaan. Mezelf weggeven. Dat heeft mij onherkenbaar gemaakt. Laat mij het u duidelijk maken met een klein voorval aan het eind van mijn leven. Ik was al lang aangetast door de lepra. Als u ooit van mij een foto hebt gezien van toen, weet u hoe die ziekte mij had toegetakeld. In mijn jonge jaren was ik een sterke jongeman geweest. Een Vlaming blakend van gezondheid. Zo had ik afscheid genomen van mijn vrienden destijds.
Maar tegen het eind van mijn leven kwam een van die vrienden van vroeger mij opzoeken op het eiland. Hij zocht mij overal. Hij moest eerst zijn walging overwinnen bij het zien van die afschuwelijk verminkte mensen. Toen ging hij op zoek, maar kon mij natuurlijk niet vinden. Van enige afstand riep hij een van de bewoners aan: ‘Weet u waar pater Damiaan ergens is?’ ‘In de kerk, zeker en vast.’ ‘Daar ben ik geweest, maar ik heb hem er niet gezien.’ ‘Als u roept, komt hij wel te voorschijn.’ Zo ging mijn oude vriend terug naar de kerk. Er waren een paar melaatsen aan het werk. Hij riep: ‘Is pater Damiaan hier ergens?’ Ik hoorde mijn naam roepen, en stond op. Ik herkende hem onmiddellijk: ‘Wat doe jij hier?’ Toen pas herkende híj míj. Geschrokken riep hij: ‘Damiaan, wat zie je eruit…’
Weet u waarom mijn goede vriend van vroeger mij niet kon zien? Ik had mijzelf weg-gegeven. En nu zag ik er anders uit dan hij dacht. Zo heb ik iets van Gods geheim in beeld gebracht. Waarom kunnen wij Hem niet zien? Hij heeft zichzelf weg-gegeven, en nu ziet Hij er anders uit dan u denkt.
Dat wou ik u ter overweging meegeven. Ik ga weer terug naar mijn feest. Misschien bent u ook wel uitgenodigd… om te laten zien dat God zich aan u heeft weg-gegeven, of aan de mensen in uw omgeving.'
Vandaag gaat het in de lezingen over het huwelijk. Daarmee zitten we bij een zeer actueel thema: meer dan ooit staat het huwelijk op de helling. Vele huwelijken lopen na verloop van tijd uit op een mislukking; andere samenlevingsvormen zijn ontstaan en lijken verder in opgang: samenwonen, nieuw samengestelde gezinnen enz.
In deze eucharistie willen we niet moraliserend of oordelend – zeker niet veroordelend – gaan spreken, maar eens stil staan bij het geluk dat voortvloeit uit een goede relatie tussen man en vrouw … en bij het verdriet dat voortkomt uit een gemis aan verstandhouding.
Een geluk en een verdriet die alles vandoen hebben met de ervaring, dat je – al dan niet – in vertrouwen, veilig en geborgen, mag leven. Dat je je – al dan niet – blindelings, in volle overgave, aan iemand mag en kan toevertrouwen.
De Heer God sprak:
`Het is niet goed dat de mens alleen blijft.
Ik ga een hulp voor hem maken die bij hem past.'
En de Heer God vormde de rib
die Hij uit de mens had weggenomen tot een vrouw,
en bracht haar naar de mens.
Toen zei de mens:
'Eindelijk, dit is been van mijn gebeente
en vlees van mijn vlees!
Mannin zal zij heten,
want uit een man is zij genomen.'
Daarom zal een mens zijn vader en zijn moeder verlaten
en zich hechten aan zijn vrouw,
en die twee zullen één zijn.
(Uit Genesis 2,18-25)
In die tijd kwamen farizeeën op Jezus af met de vraag
of een man zijn vrouw mag verstoten;
ze wilden Hem op de proef stellen.
Hij gaf hun ten antwoord:
`Wat heeft Mozes u voorgeschreven?'
Ze zeiden:
`Mozes heeft toegestaan een scheidingsakte te schrijven
en haar dan te verstoten.'
Daarop zei Jezus hun:
`Omdat u verstokt van hart bent,
heeft Mozes u dat voorgeschreven.
Maar vanaf het begin van de schepping heeft Hij hen
mannelijk en vrouwelijk gemaakt.
Daarom zal een mens zijn vader en moeder verlaten
en zich hechten aan zijn vrouw,
en die twee zullen één zijn.
Ze zijn dus niet meer twee, maar één.
Toen brachten ze kinderen bij Hem
met de bedoeling dat Hij hen zou aanraken.
Maar de leerlingen wezen hen terecht.
Jezus zag dat en werd verontwaardigd:
`Laat die kinderen bij Me komen, en houd hen niet tegen,
want van zulke kinderen is het koninkrijk van God.
(Uit Marcus 10,2-16)
‘ OVER TROUW EN VERTROUWEN’
Met de toelichting bij de huwelijkstrouw horen we vandaag een bekende boodschap. Dikwijls spreken we hierbij van de plicht van trouw, maar misschien is dit toch niet het beste woord.
De trouw is inderdaad niet allereerst iets dat ons opgelegd wordt. Allereerst is het een geschenk dat we gratis ontvangen, iets waarin we mogen geloven: met name, Gods trouw aan ons, mensen. Gods trouw is Zijn liefde, die het nooit moe wordt om liefde te zijn, ondanks alles. We raken hier de kern van Israëls geloof: vaak week Israël af van Gods wegen, maar God bleef trouw. Vaak ook week onze Kerk af van Gods wegen, maar ook dan liet Hij zijn volk niet in de steek. De eeuwen door hebben profeten en psalmen deze trouwe liefde bezongen. Omdat God trouw is, mogen wij in vertrouwen leven, wij mogen ons aan Hem toevertrouwen.
Maar, evenzeer, omdat God trouw is en zijn Liefde – ondanks alles – niet moe wordt, worden ook wij uitgenodigd tot een liefde, die niet moe wordt om liefde te zijn, voor de mensen die ons zijn toevertrouwd. Daarom is de huwelijkstrouw, de trouw bij uitstek. Meer dan wie of waar of wanneer ook, worden man en vrouw in het huwelijk aan elkaar toevertrouwd. De huwelijksbelofte zegt het tegelijk eenvoudig en mooi: 'ik wil je man zijn, ik wil je vrouw zijn…in goede en kwade dagen.' Ook deze belofte van trouw wekt vertrouwen in het hart van de mens die zich toevertrouwt. En er is de trouw aan de kinderen: ook kinderen zijn ons toevertrouwd, en nodigen ons uit om trouw aan hen te zijn … eveneens in goede en kwade dagen, wat het leven ook brengt. In het bijzonder is er de trouw aan het zwakke kind: meer dan het andere kind is het in al zijn weerloosheid aan ons toevertrouwd, om met liefde en zorg omgeven te worden.
Wij worden ongetwijfeld uitgenodigd tot zelfvergeten trouw, het meest nog in onze meest intieme relaties. Maar deze oproep geeft ons geen vrijbrief om mensen te veroordelen of uit te sluiten voor wie het leven het moeilijk gemaakt heeft. Jezus' woorden geven ons nooit het recht om anderen met de vinger te wijzen. Hij kon hard zijn, maar dan was het voor de kooplieden in de tempel, of voor de huichelaars, die hij vergeleek met witgekalkte graven, omdat ze anderen zware lasten oplegden, zonder er zelf een vinger naar uit te steken, of het was tegen de verwaande farizeeër, die zich in zijn hoogmoedig tempelgebed, ver verheven achtte boven die tollenaar, daar achteraan. Hij was nooit hard voor mensen, die waar dan ook onder gebukt gingen: 'Komt allen tot Mij,' zei Hij dan, 'als ge uitgeput zijt en onder lasten gebukt gaat, Ik zal u rust en verkwikking schenken.'
Daarom treft het dat Marcus zijn evangelie van vandaag besluit met een verhaal vol mildheid, een verhaal waarin Hij zijn voorliefde toont voor de kleinen, de kinderen en de minderen. Moge eenzelfde mildheid en warm-hartigheid ook aan ons gegeven zijn.
‘ALS JIJ DAT GRAAG HEBT, LIEFSTE …’
Gisteren heb ik een echt echtpaar gezien. Hij was over de tachtig, zij nauwelijks iets jonger. Een beetje buiten adem tornden ze tegen de straathelling op. Hij had spierwit haar. Zij had blauwe ogen, met rimpeltjes om te zoenen. Hij leek last te hebben van astma. Zij van reuma. Ze keken niet naar de stroom, niet naar de prachtige gebouwen. Ze keken naar elkaar en hielden stevig elkaars hand vast.
Ik ben zeker dat ze een hele bende kleinkinderen en achterkleinkinderen moesten hebben. Dat zij een hele reeks miseries, zorgen, ruzies en verzoeningen hadden meegemaakt. Met spaarzame woorden wellicht, maar met de wil om bij elkaar te blijven en ook de wil om met elkaar te sterven. Je kunt daar om glimlachen. Maar er is veel liefde nodig om bij zichzelf te zeggen: 'Ik zou met haar, met hem willen doodgaan,' en zich eindelijk veilig te voelen. Haar blauwe ogen zaten nog vol vragen. Hij hield haar bij de hand, alsof hij ze tegen alles wou beschermen: het oud-worden, de aftakeling, de eenzaamheid, de dood.
Ik heb hun niet durven vragen of ook zij destijds elkaar verscheurd, uitgekafferd, verraden hebben. Ik heb hem niet durven vragen of hij haar op een of andere morgen ineens minder mooi, minder begeerlijk, minder verleidelijk had gevonden, dan die of die andere. Ik heb haar niet durven vragen of zij hem een maniak, een knorpot, een kletsmajoor of een baasspeler had gevonden. Of zij hem op de zenuwen had gegeven met haar breiwerk, haar confituur, haar gepraat en haar eeuwig rommelen in de kasten. Of hij haar tot wanhoop had gebracht met zijn kruiswoordraadsels, zijn opscheppen met heldendaden uit de oorlog, zijn postzegels en zijn branie. Ik heb hun niet durven vragen hoe vaak hij bij het weggaan de deur hard had dichtgeslagen, hoe vaak zij gehuild had, hoe vaak hij haar gezegd had: 'je begint dik te worden…', hoe vaak zij hem toegeroepen had: 'je houdt niet meer van me zoals vroeger'. Ik heb ze niet gevraagd hoe vaak ze op het punt hadden gestaan te scheiden, elkaar te vernietigen, elkaar te gaan haten misschien.
Wat komt het er trouwens op aan? Ze waren daar, nog altijd daar, nog altijd samen. Een kneep, een systeem, een mirakel-recept voor een mirakel-liefde bestaat niet. Alleen de liefde bestaat: met haar revoltes, haar dode ogenblikken, haar schaduwzijden en haar crisismomenten, waarvan men alleen kan hopen dat het groeicrisissen zullen zijn. Een met littekens gemerkte liefde, aangrijpender misschien door al die verwondingen dan een liefde die niet geleden zou hebben. Ik heb hun ook niet durven vragen: 'Hoe hebben jullie het klaargespeeld?' Wie zou zoiets durven vragen.
Toen ze twintig waren heeft zij hem wellicht gezegd: 'gaan we samen dansen?' En heeft hij geantwoord: 'als jij dat graag hebt, lieveling'. Als ze dertig was: 'gaan we naar de zee?' - 'Als jij dat graag hebt, lieveling'. Later nog: 'gaan we de kinderen eens opzoeken?' - 'Als jij dat graag hebt.'
Daar, in de straat waar ik woon, met haar neusje om stortvlagen op te vangen en haar helderblauwe blik scheen ze te zeggen: 'gaan we samen tot het einde van het leven?' En de wijze waarop hij haar hand vasthield scheen te antwoorden: 'als jij dat graag hebt, liefste'….
Als we ’s avonds in bed liggen, mijn broer en ik, nog klaar wakker, fantaseren we om het meest en om het gekst, tot de trappen ervan kraken en het licht aanspringt.
De sterren, zeg ik, zijn de witte balschoentjes van de engelen of de suikermuisjes op een grote verjaardagstaart of nog…
maar dan zet mijn broer in met zijn nuchtere, bazige stem: doe niet zo gek, de sterren, dat zijn grote, grote vuurbollen die we eerst zien als ze allang ontploft zijn, uiteengespat in duizend stukken!
Hij ziet ze komen, zijn mensen: 'zijn' vissers, hun vrouwen, hun kinderen. Kalm stappen ze naar de rubberfabriek. Ze torsen een levensgroot kruis waarover een visnet hangt. Velen dragen dode vissen. De vissen en het kruis zijn het symbool voor hun geloof, maar ook een aanklacht tegen de fabriek. Die loost giftige afvalstoffen de baai in, waardoor de vissen sterven. Aan de poort worden ze, zoals steeds, door de gewapende politie tegengehouden. Zwijgend draaien ze zich om en gaan weer naar huis. Maar ze zullen terugkomen tot ze gehoord worden. Hij is aartsbisschop van Brazilië. Hij stichtte de 'Beweging voor de geweldloze revolutie' en strijdt met dezelfde geweldloze kracht die uit het Evangelie spreekt. Hij is hun herder en hij is fier dat ze geen geweld gebruiken.
Is hij dan niet mijn broeder?
Hij schrikt op van de rinkelende telefoon. Als hij opneemt, hoort hij de boze stem van een bevriende zakenman. ‘Je zou je broer voor werk naar mij sturen? Maar deze man met zijn donkere huidskleur kan je broer toch niet zijn?’ Rustig antwoordt hij: ‘Moet ik niet het Evangelie van universele liefde verkondigen? Is deze man dan niet mijn broer?' Het wordt stil aan de andere kant van de lijn. Hij glimlacht en legt de hoorn neer.
Hij is bisschop van de sloppenwijken in Rio de Janeiro, de rode priester, doorn in het oog van de militaire regering. Hij komt op voor armen en verdrukten in de favelas. Hij is hun 'padre' en woont dicht bij hen in een kleine flat.
What’s in a name?
Dom Helder Câmara dankte zijn voornaam aan zijn vader die, bladerend in een atlas, stootte op 'Den Helder'. Omdat hij dat een mooie naam vond, gaf hij die aan zijn zoon. Een schitterende ingeving. Want zijn zoon werd een licht voor de bewoners van de krottenwijken van Brazilië.
27 augustus 1999, Helder Câmara sterft op negentigjarige leeftijd – 21 augustus 2016, slotdag van de Olympische Spelen in Brazilië. Er moeten nog vele Helder Câmara's opstaan eer de mensen in de favelas mee kunnen genieten van de Juegos Olimpicos.
(Bron: Catechesehuis, Tussendoor: ‘Bijzondere mannen’, augustus 2016)
VERTALING VAN DE TEKST BIJ DE FOTO’S
1. Zelfs als de grootst mogelijke angst je overmant, laat dit toch niet blijken op je gezicht. Deze wereld, die zo verstoord en droevig is, heeft er nood aan dat je vrede en vreugde uitstraalt.
2. Het geheim om jong te blijven, zelfs als de jaren voorbijgaan en sporen nalaten in je lichaam, bestaat erin dat je een doel hebt waaraan je je leven kan wijden.
Op zijn laatste tocht naar Jeruzalem – daar waar Hij gekruisigd zal worden – wil Jezus zijn leerlingen nog eens inprenten waar het bovenal op aan komt, zoals we trouwens vorige week al hoorden: ‘wie Mij wil volgen moet zichzelf verloochenen en zijn kruis opnemen’. Om verdere uitleg te geven gaat Hij nu rustig tussen hen zitten.
Ook hier – in deze eucharistie – is Hij in ons midden en spreekt Hij elk van ons persoonlijk aan, om ons diezelfde wijsheid bij te brengen. Hij haalt er een kind bij, en drukt ons op het hart: ‘Alles wat je doet voor een kind, voor ieder die klein en zonder aanzien is, dat doe je voor God.
En let er op dat je zelf ook leeft, als één van deze kleinen.’
Zusters en broeders,
waar jaloezie en egoïsme heersen,
vieren wanorde en allerlei kwaad hoogtij.
De wijsheid van omhoog daarentegen
is vóór alles zuiver,
en verder vredelievend, mild en meegaand;
ze is rijk aan ontferming
en brengt niets dan goede vruchten voort.
(Brief van Jakobus 3,16-17)
Thuisgekomen in Kafarnaüm, vroeg Jezus aan zijn leerlingen:
`Waar hadden jullie het onderweg toch over?'
Maar ze zwegen,
want ze hadden onderweg ruzie gehad
over de vraag wie de grootste was.
Hij ging zitten, riep de twaalf en zei hun:
`Als iemand de eerste wil zijn,
zal hij de laatste van allen moeten worden
en de dienaar van allen.'
(Marcus 9,33-35)
‘DE WIJSHEID VAN OMHOOG’
Zusters en Broeders,
Goede vrienden, die ruzie maken, het is altijd pijnlijk. Dat is zeker het geval, als het gaat om Jezus en zijn meest intieme en nabije leerlingen. Bij een simpele vraag: ‘waarover hebben jullie gepraat onderweg?’ blijven ze zwijgen. Ze zijn beschaamd want ze hadden ruzie gemaakt. En nog wel over de vraag wie nu wel de grootste was. Vorige week zagen we de bui al hangen: Petrus werd door Jezus zelfs een satan genoemd. Dat is een hard verwijt en hard zijn vandaag ook de woorden van Jakobus:
- Die ruzies bij u komen toch voort uit de hartstochten in uw binnenste.
- U bent jaloers en moordlustig, u bekvecht en twist met elkaar.
Maar de blijde boodschap van het Koninkrijk van God is niet gelegen in deze hardheid. Denk maar aan de vruchten van de Geest, zoals Paulus die aangeeft: liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelijkheid en trouw, zachtheid en ingetogenheid. En ook aan vergeving en altijd nieuwe kansen, tot zeven maal zeventig maal. Daarom wordt die hardheid door Jakobus heel fijngevoelig omgebogen:
De wijsheid van omhoog daarentegen is vóór alles zuiver,
en verder vredelievend, mild en meegaand;
ze is rijk aan ontferming
en brengt niets dan goede vruchten voort.
Die wijsheid van omhoog: ze staat lijnrecht tegenover onze valse wijsheid, onze berekening van hier beneden, die vaak laag bij de grond is.
Ook bij Jezus maakt de hardheid van zijn woorden plaats voor tederheid en mededogen in zijn gebaren: Hij plaatst een kind in hun midden en omarmt het zelfs. Hij oordeelt anders dan wij geneigd zijn. Voor Hem is groot wie klein en miskend is, wie zich deemoedig bukt en klein maakt om anderen te dienen.
Wie de kleine, schamele mens niet minacht en kleineert, die sluit het dichtst bij Jezus aan. En die beleeft de wijsheid van omhoog, die niet platvloers is, maar verheven.
Laten wij daarom bidden: Heer Jezus, schenk ons 'deze wijsheid van omhoog', leer ons leven met een zuiver hart, als onschuldige kinderen.
Ik heb de luchten lief, daar in het westen van het land. De grazig groene weiden, waar koeien seizoenen lang de tijd herkauwen. De vlas- en korenvelden met daartussen de hoeven, als imposante vaartuigen verankerd in het landschap. De kerktorens die zwijgzaam in de verte staren, naar Engeland of god weet waar, maar die binnen hun muren de geheimen en melancholie bewaren van een heel oud dorp. De oorlogskerkhoven, te veel, soms in elkanders schaduwen bezaaid met duizend en nog eens duizend treurige verhalen.
Wat heeft me op dit wingewest ooit zo verliefd gemaakt? Ik heb me altijd wel die vraag gesteld. Maar wanneer ik de nood voel om wat verse lucht door mijn bestofte geest te laten waaien, dan weet ik waar naartoe. En ik ben zeker niet de enige. Hij ook, mijn tochtgenoot, de man met jongensdromen en een blik die altijd verten aftastte. Hij zou er met een vriend gaan varen. Zoals hij al eerder in zijn eentje deed, stroomopwaarts met de kano Frankrijk binnen, tot waar de oevers hoog oprezen, te hoog om als het nodig was nog op het droge te geraken. De boot, een echte deze keer, lag al een paar seizoenen op zijn doop te wachten. Er moest nog hier en daar gesleuteld, maar iedere keer als het duo, de stuurman en hij, in elkanders buurt verzeilde werd de techniek en het vooruitzicht aangescherpt. Het moest een mooie zomerdag worden wanneer zij, liefst zonder nieuwsgierigen en met een goede fles, het water zouden opgaan en rustig langs de oevers van de IJzer glijden. De een zou eindelijk zijn eigen vaarkunst kunnen gaan beproeven. De ander, naast hem, zou over alles heel doordachte vragen stellen en voor de rest toekijken en luisteren. Hij zou de watervogels gadeslaan en proberen te benoemen, een voor een, zoals hij zich van kindsbeen af geoefend had. Met wat geluk zou hij een vlinder laten landen op zijn schouder en de adem inhouden om het idyllische beeld zo lang het kon te laten duren. Het Polderkind van ooit zou zich de waterkanten van zijn eigen streek weer levendig herinneren.
En hij zou moeten denken aan zijn grootvader, die hier de hele oorlog aan het front gelegen had.
Genietend van de simpelheid der dingen, die meer dan men beseft een teken zijn van kwaliteit, zou hij zich ondertussen bovenal gelukkig prijzen met zijn bestaan. Met wat er was, met al wie hem omringde, met dromen en met passies waarin hij eindeloos kon blijven opgaan. En met deze godvergeten plek, waar hij als nergens anders ademhaalde en zich zo vrij wist als een vogel.
Maar zie, nog voor de zomer kwam bereikte hij die verre oever van waar geen mens ooit kan terugkomen.
Zijn vriend vaart ondertussen zonder hem.
En ik leer leven met de eindeloze leegte die hij liet. En ik blijf wandelen waar zijn voeten liepen, met naast mij een onaantastbaar stille schaduw. De schaduw van mijn meest geliefde.
