Bron: RKK Rorate, Nieuwsbrief, 28 september 2013

ECHTGESCHEIDEN IN DE MARGE?

 (Mark Van de Voorde)

Ik heb er nog geen enkele ontmoet, een priester die de communie weigert aan een hertrouwde echtgescheiden parochiaan. Zou er eigenlijk wel een rechtgeaarde pastor, een herder dus, bestaan die bij het uitdelen van de hostie een medechristen overslaat? Nochtans zou hij dat strikt genomen misschien wel moeten doen. Nummer 1650 van de Catechismus sluit immers burgerlijk hertrouwde echtgescheiden katholieken van de communiegang uit. Wie weet, misschien zou de priester die weigering niet eens op 'n stiekeme discrete wijze mogen doen, maar ostentatief ten aanschouwe van alle aanwezigen. Immers, volgens nummer 2380 van de Catechismus is de reden van de uitsluiting dat de hertrouwde echtgescheiden katholieken publieke zondaars zijn. Strikt genomen mag de voorganger het 'publiek' niet in het ongewisse laten. Of ik nu geen karikatuur teken? Wellicht. Of een hyperbool van de werkelijkheid.

De kerk probeert oog te hebben voor de lastige situatie van mensen en wil ze eigenlijk niet veroordelen. Ze zit in de pastorale praktijk gewrongen tussen begrip en wet. Zelfs in haar legalistisch spreken. Want ze legt de gewetensplicht bij de betrokkenen zelf. In de Catechismus staat niet dat de priester de communie moet weigeren, maar enkel dat de betrokken katholiek ervan moet wegblijven.

Vanuit een bepaald oogpunt gezien is dat nog hardvochtiger. De hertrouwde echtgescheiden man of vrouw dient zichzelf te distantiëren. Je zou dit kerkelijke zelfverminking kunnen noemen. Die hardvochtigheid die geen enkele rekening houdt met de oorzaak van de scheiding en alle hertrouwde echtgescheidenen over één kam scheert, is bovendien selectief. Het expliciete communieverbod slaat enkel op echtgescheidenen die in een tweede burgerlijk huwelijk zijn gestapt. Niet op wie gewoon samenwoont met een nieuwe partner (alsof de omgeving dan zou moeten veronderstellen dat zij leven als broer en zus, want niet getrouwd). Nog vrijer gaat hij uit die nooit is getrouwd en de katjes in het donker knijpt. (Ik weet wel dat je dat onderscheid perfect juridisch kunt uitleggen, maar ook dat je dat humaan en pastoraal helemaal niet kunt verdedigen.)

Die expliciete uitsluiting van de communie is bovenal obsessioneel eenzijdig. Als het over seks gaat is de katholieke kerk altijd duidelijk in haar richtsnoeren, in andere ethische dossiers hangt er meer floers over de richtlijnen. In de Catechismus lees ik mooie passages over sociale rechtvaardigheid en harde veroordelingen van de uitbuiting. Toch staat nergens dat iemand die publiekelijk gekend is - met bewezen feiten - als een fraudeur en rijk is geworden op de rug van anderen, niet ter communie mag gaan. Hier geen "eigen schuld dikke bult".

Ik zie ze in de kerk wel eens toevallig naast elkaar zitten: links de bedrogen echtgenoot die uiteindelijk hertrouwde, rechts de geniepige sjoemelaar die mensen in de armoede dreef. Die van links moet, strikt genomen, tijdens de communiegang op zijn stoel blijven zitten. Die van rechts mag, strikt genomen, ter tafel naderen (moreel gezien uiteraard niet, legalistisch gezien nochtans wel).

Het is meer dan nodig dat de kerk gaat nadenken over haar houding ten aanzien van echtgescheidenen (zoals de paus nu heeft gevraagd). Niet dat dit een makkelijke zaak is. De kerk kan immers het huwelijkssacrament niet verramsjen (= dumpen – nvdr). Haar ethische balans herstellen dient ze heel zeker te doen (niet strenger zijn voor seksuele fouten dan voor sociale fouten). Ze moet bovenal begrip leren opbrengen voor het ongewild falen in het leven, voornamelijk in de liefde.

Ik ken mensen van wie het tweede huwelijk in de praktijk authentieker en christelijker is dan hun eerste. Of de katholieke kerk daarom de weg moet inslaan van de orthodoxe kerk die het recht op een tweede kans erkent, weet ik niet. Ze zou wel alvast dat expliciete verbod op communie kunnen schrappen (want in andere ethische kwesties staat dit ook niet vermeld).

Wat ik ook weet, is dat een christelijk kerk die zich 'katholiek' noemt, dat wil zeggen bestemd voor de hele mensheid, geen mensen kan uitsluiten die het goede voorhadden met hun leven maar die hun liefdesideaal verbrijzeld zagen worden. Uitsluiten doet de kerk in de nummers 1650 en 2380 van haar Catechismus. Alle mooie verklaringen ten spijt over hun plaats in de kerkgemeenschap, worden hertrouwde echtgescheiden mensen toch zonder meer in de marge van de kerk geduwd. Ze worden immers uitgesloten van het sacrament waarbij die gemeenschap ten diepste samenkomt. Dat is weinig christelijk en eigenlijk ook niet katholiek.

Mark Van de Voorde is onafhankelijk publicist