GELUKKIGE VERJARDAG, THOMAS …
500 worden en nog zo jong …

THOMAS MORES UTOPIA

Jan Frans Lindemans

Iets meer dan 500 jaar geleden (in 1516) publiceerde de Engelse humanist Thomas More het boek 'Utopia' bij Dirk Martens in Leuven.
De volledige titel van het werk luidt in vertaling: 'Over de beste staatsinrichting te weten het nieuwe eiland Utopia'. Het woord 'Utopia' is door More uitgevonden en is een samentrekking van twee Griekse woorden: 'ou' (niet) en 'topos’ (plaats). De ideale staatsinrichting die More beschrijft, is dus onbestaand, het is een fictief verhaal.
Het werk bestaat uit twee delen. Het eerste deel is een vlijmscherpe kritiek op de Engelse maatschappij in het begin van de 16de eeuw. Het is een tijd van onderdrukking en corruptie. Machtige heren eisen meer en meer land op, ten koste van de gewone agrarische bevolking. Dit leidt tot verpaupering van de massa en tot criminaliteit. Deze wordt dan door een corrupt rechtssysteem bestreden.
In het tweede deel voert Thomas More een zekere Raphael Hythlodaeus ten tonele, die verslag doet van zijn bezoek aan het eiland Utopia. Volgens deze filosoof en wereldreiziger heeft dit eiland de beste samenleving ter wereld. Omdat privébezit er niet bestaat, dient iedereen het publieke belang en niet het eigenbelang. Standenverschillen bestaan er niet: iedereen is gelijk en kleedt zich ook op gelijke wijze. Er bestaat dan ook geen afgunst. Werken wordt tot een minimum herleid. Mannen én vrouwen krijgen een goede opleiding. Er bestaat een niet-christelijke staatsgodsdienst, maar er is godsdienstvrijheid. Intolerant gedrag wordt bestraft.
Een niet kritische lezer zou deze ‘utopia’ als een schitterend en te realiseren ideaal kunnen opvatten, een 'eutopia' (eu' betekent goed in het Grieks zoals in 'eu-angelion’, de goede boodschap).

Was dat de bedoeling van Mores schrijven? Wellicht niet. De zeer vrome More kan moeilijk akkoord gegaan zijn met een aantal praktijken uit Utopia: zoals echtscheiding (denk maar aan Mores problemen met de huwelijksperikelen van zijn grote baas Hendrik VIII), euthanasie en vrouwelijke priesters. Utopia is een satire, zoals 'De Lof der Zotheid' van Mores grote vriend Erasmus. Het is Raphael Hythlodaeus die aan het woord is en die naam is ook satirisch bedoeld: enerzijds de boodschapper van God (Raphael) en anderzijds, verkoper van onzin (Hytlodaeus).
Dat neemt uiteraard niet weg dat Utopia wereldliteratuur blijft en een boeiend tijdsdocument is. Sinds Mores Utopia gebruiken wij de woorden utopie en utopisch, telkens wij vanuit een bestaande situatie die we niet goed vinden, dromen over een ideaal (een eutopie), wetende dat dit ideaal moeilijk te bereiken is, misschien zelfs onbereikbaar in deze wereld (ou-topos).

IN HOGERE SFEREN

Anne-Mie Van de Walle

Lang geleden spraken de dieren en waren de mensen in contact met allerlei bovenaardse krachten. 'Er was eens ...' is een ver exotisch dromenland.
En als de verre toekomst nu ook eens zo magisch en vol mogelijkheden was? Ik stel me een Aarde voor waar alle mensen, van welke strekking ook, in wederzijds begrip leven en alleen elkaars welzijn beogen. Kortom, het visioen van een volmaakte wereld dat alle grote godsdiensten voorhouden, wordt werkelijkheid. En bij een nieuwe aarde hoort een nieuwe hemel waar de pleitbezorgers der wereldgodsdiensten en alle goede mensen – en dat zijn dan àlle mensen – naartoe mogen.
Ik kan me voorstellen dat Jezus, Boeddha en Mohammed nu van de ene crisisvergadering
naar de andere hollen, zich overeind houden met sloten koffie en veel verdriet hebben om wat de mensen elkaar aandoen.
Maar in de verre toekomst mogen ze misschien met pensioen en organiseren ze een gezellig samenzijn met lekkere hapjes en dito drankjes. Zelfs Mohammed die door extremisten tot een pezenwever is herleid, kan daar als een goedlachse bon vivant uit de hoek komen.
Een onderonsje, zo gezellig .., dat het voor herhaling vatbaar is. Nog een toastje zalm, Boeddha! Nog een trappistje, Mohammed! Of laten we de champagnekurken knallen, Jezus! Of eerder een Chateauneuf du Pape om de bruiloft van Kana over te doen?
En dan ... komt de Grote Baas binnen, want die heeft het aroma van het geluk al van verre geroken: hij zet er zich gezellig bij en geniet mee van het lekkers van de Nieuwe Aarde dat voor dat van onze oude Aarde niet moet onderdoen.
En waar wachten wij stervelingen in Godsnaam nog op? Iedereen aanschuiven aan de dis van het mooie visioen, waar schotels vol liefde en welzijn de reeds goedgevulde tafel extra opfleuren. Een stevige pakkerd voor je disgenoot en toetasten maar. Gezondheid!

(Bron: Catechesehuis, Tussendoor: ‘Mogen wij nog dromen?’, februari 2017)