FEEST VAN DE HEILIGE FAMILIE

31 DECEMBER 2017

Vandaag vertelt Lucas ons in het evangelie dat Jozef en Maria, op de veertigste dag na de geboorte, Jezus naar de tempel brachten om Hem daar aan God toe te wijden, zoals de Joodse wet het voorschreef. Ze ontmoetten daar twee merkwaardige mensen: de vrome, wijze man Simeon en de bejaarde ‘profetes’ Hanna. In luttele woorden worden daarbij al grote feiten aangekondigd, die gaandeweg in het latere leven van Jezus tot de diepste kern van zijn persoon en zijn boodschap zullen behoren.

Daarna volgt nog het slotzinnetje over die vroegste kindertijd van Jezus. Uit mijn eigen kindertijd is mij dit zo bijgebleven: ‘Het kind groeide op in wijsheid en in jaren, en het nam toe in welgevalligheid bij God en bij de mensen’.

Dit biedt ons de gelegenheid om eens even stil te staan bij dit ‘opgroeien’ … en hoe dat zoal gebeurt. Laten we ons daarbij leiden door drie andere mensen, die eveneens uitmunten in ‘wijsheid en in welgevalligheid bij God en bij de mensen’, met name: Antoine de Saint-Exupéry, Christian Bobin en Broeder Roger van Taizé.

Maar eerst, zoals steeds, enkele zinnetjes uit de liturgie van vandaag.

Bekleed u,

als Gods heilige en geliefde uitverkorenen,

met tedere ontferming,

goedheid, nederigheid, zachtheid en geduld.

Verdraag elkaar en vergeef elkaar,

als de een tegen de ander een grief heeft.

Zoals de Heer u vergeven heeft,

zo moet ook u vergeven.

(Kolossenzen 3,12-13)

Toen Maria en Jozef alle voorschriften

van de Wet des Heren vervuld hadden,

keerden zij naar Galilea, naar hun stad Nazaret terug. 

Het kind groeide op en nam toe in krachten;

het werd vervuld van wijsheid

en de genade Gods rustte op Hem.

(Lucas 2, 39-40)

HET KIND GROEIDE OP …

‘Ik ging zitten tegenover een koppel. Tussen de man en de vrouw had het kindje zich, zo goed en zo kwaad als het ging, een nestje gemaakt, en het sliep. Maar het draaide zich om in zijn slaap, en ik zag het gezichtje in het licht van de waaklamp. Het leek wel het aanbiddelijke gezichtje van een godenkind! Uit die twee mensen was een soort van gouden vrucht geboren, een wonder van bevalligheid uit die ruwe mensenklompen. Ik boog mij over het tere voorhoofdje en het zoete pruilmondje, en ik dacht: dit moet het gezichtje zijn van een kunstenaar in wording. Dit is Mozart zoals hij als kindje er uitzag. Wat mag dit toch beloven voor het leven van later!

De kleine sprookjesprinsen waren zeker niet anders: wat kon uit dit kind nog groeien in warme, tedere geborgenheid! Als er ergens in een tuin door een mutatie, puur toeval, een nieuwe roos ontstaat, is er bij alle tuinders vreugde, verwondering, dank. De roos wordt apart geplaatst en met bijzondere zorg omgeven, ze zal met voorliefde behandeld worden. Maar er is nu eenmaal geen tuinman voor de mensen. Het Mozartkindje zal, als alle anderen, getekend worden door de afstompingsmachine. Mozart zal zijn hoogste vreugden kennen in de stank van de cafés-chantants. Mozart is ten dode opgeschreven.

Ik ging terug naar mijn treinstel. En ik dacht aldoor: die mensen lijden niet echt in die ellende.

Het is ook niet een of andere vorm van liefdadigheid, die mij nu bezighoudt. Het heeft geen nut altijd opnieuw week te worden omwille van een wonde die toch weer zal opengaan. Zij die gekwetst zijn, lijken zelf de wond niet te voelen. Het is veeleer alsof de mensheid in haar geheel, en niet zozeer de enkeling, hier verwond en  geschonden is. Ik geloof ook niet echt in medelijden.

Wat mij hier bezighoudt, is de blik van de tuinman. Het is mij niet te doen om die miserie, waarin mensen zich, al bij al, gaan thuis voelen, zo goed en zo kwaad als maar kan, zoals iemand zich goed kan voelen in het nietsdoen. Eeuwenlang al leven Oosterlingen in de vuilnis en vinden zich daar goed bij. Wat mij nu pijn doet, daar helpt geen gratis soepbedeling voor. Wat mij pijn doet, zijn niet die toegetakelde lijven, niet die hele stank en vuiligheid van de trein. Wat mij pijn doet, is dat in elk van deze mensen, telkens weer een Mozartkindje gedood wordt.

Alleen de Geest

die blaast over de ongeboetseerde klei,

kan de Mens laten geboren worden.

(Antoine de Saint-Exupéry: ‘Terre des hommes’, eigen vertaling) 

JAREN LATER …

Het zwart-witfotootje is slechts een handpalm groot. De randen zijn gekarteld als bij een droog koekje. Het werd genomen in 1954. Ik ben dus drie jaar. Ik draag een speelpakje waarvan het elastiek mij stoort; ik trek eraan om het makkelijker te doen zitten. Met mijn linkerhand houd ik de hand van mijn vader vast. Hij draagt een zomerhemd en een lange short. Wij staan op een plattelandsweg. We kijken in de verte, beiden in dezelfde richting en beiden met een gezicht dat half nieuwsgierig, half bezorgd is, en dat niemand wil behagen.

Toen ik mijn moeder die foto toonde, riep ze uit: 'In die jaren was je de hele tijd bij je vader, je week geen duimbreed van hem!' Ik dacht, zonder het hardop te zeggen, dat dit nog altijd het geval was en dat er meer nodig was dan de dood om die twee handen die mekaar rustig omsloten hielden, uit mekaar te halen.

Natuurlijk is er wel degelijk iets veranderd. Als ze vandaag een foto konden nemen met een film die gevoelig genoeg was om het onzichtbare vast te leggen, dan zou je daarop dezelfde personen elkaars hand zien vasthouden, maar ze zouden van grootte gewisseld zijn: ik ben nu de man op rijpe leeftijd die mijn vader toen was en hij heeft de leeftijd die de dood ons verleent als hij zijn onschuld over ons doet stralen (op welk moment van ons leven hij ook zijn opwachting maakt), dat wil zeggen twee of drie jaar, zeker niet meer, misschien zelfs minder.

(Christian Bobin: ‘Verrijzen’)

‘Beseffen wij wel goed

dat voor God

een mens geheiligd is

door de gekwetste onschuld van zijn kinderjaren.’

(Broeder Roger van Taizé)