TIEN VERHALEN 

OVER KINDEREN UIT DE SERTÃO 3

MIRAKELMEISJE

Gisteren naar Pintadas geweest. Vijftig kilometer over een aarden weg. Putten en bulten, zwaaien en zwieren in de jeep. Langs de weg massa’s ‘mandacarus’, grote cactussen die volop in de sertão groeien en veel droogte, stof, struiken die staan te sterven, gevolg van de grote droogte, hier en daar een koe of een ezel. Hoe kunnen er hier tienduizend mensen leven bijna zonder water.

Er is een project geweest van een Franse organisatie om honderden citernen te bouwen en een vijftal kleine stuwdammen om het water op te houden. Er werd zelfs een landbouwschool gebouwd voor een zestigtal leerlingen. Vanuit Frankrijk is er een delegatie komen opdagen om te vorderingen van de werken na te gaan. Ik moet een beetje tolk spelen want de Fransen kennen geen woord Portugees.

Het is indrukwekkend wat we zien. De mensen werken allemaal mee, gratis. Dat wordt hier ‘mutirão’ genoemd, samen gratis werken in dienst van de gemeenschap. Met weinig geld doet men hier wonderen. Naast de aarden stuwdam een veld bladcactussen of ‘palmas’. De bladeren van de bladcactus dienen als voedsel voor het vee. Zelfs bij maandenlange droogte blijven de cactussen groeien. Daar zit het geheim: als er geen gras meer is, eten de koeien cactusbladeren. Dus zelfs bij heel lange droogte kan men hier overleven.

We bezoeken een schooltje in de ‘roça’. De ‘roça’ dat is alles wat ergens verloren ligt buiten het dorp. Er zijn 36 leerlingen in de klas, de jongste is 6 en de oudste is 22 jaar. De juffrouw zelf is 18 jaar, een hele mooie juffrouw trouwens. Ze legt alles uit. Dit is onze klas, zegt ze. Waar vragen wij. Wel daar, zegt de juffrouw, en ze wijst naar een klein kotje. Boven het kotje hangt een uithangbord: ‘drink Antartica’, staat erop, dat is hier het bier.

Jamaar, dat is een bar waar ze rum en bier schenken. Juist, zegt de juffrouw, maar dat is alleen ‘s avonds, overdag is dat onze school, kom maar kijken. We gaan het caféschoolkotje binnen. Vuile muren en een toonbank vol flessen. De toonbank is de lessenaar van de juffrouw. Achter de toonbank een klein bord met bovenaan wat krijtstreepjes .

Dat stukje bovenaan mag ik niet uitvegen, zegt ze, want dat zijn streepjes van klanten die op de poef gedronken hebben, maar hieronder is nog  plaats genoeg en daar mag ik wel op schrijven. De cafébaas kan niet tellen en trekt daarom lijntjes op het bord telkens een klant niet betaalt. Vijf lijntjes is een rood bankbriefje weet hij en zo drijft hij zijn handeltje.

Hoe geraken jullie met zesendertig in dat kotje? Simpel, lacht de juffrouw, ik ga eerst binnen en dan komen de kleintjes, die zitten op de schoot van de groteren, gewoon op de grond. Dan komen de tien stoelen voor de grootsten en dan zit ons caféschoolkotje stampvol. De les kan beginnen. We zingen het Onze Vader.

Er zijn zes schoolboeken voor gans de klas en iedere leerling mag van de juffrouw een balpen lenen. De oudste leerlingen krijgen een taak en gaan naar buiten om tussen de rotsen hun taken af te werken. Papier wordt langs alle kanten vol gekriebeld tot er nergens een plaatsje meer vrij is. Dan krijgen de kinderen een nieuw blad van de juffrouw. Schriften zijn er niet.

Na een tijdje is het caféschoolkotje weer leeg en zit iedereen buiten te werken, gewoon op de grond ergens waar wat schaduw te vinden is is. De juffrouw kan nu ook terug buiten en gaat overal rond waar de leerlingen in groepjes zitten te werken. Ja, ze weet verschrikkelijk veel, onze juf, knikken de volwassen kinderen.

Tegen de middag houden we even op, dan eten we allemaal een broodje en spelen of zingen we wat. We hebben hier wel geen toilet, dat is nogal ambetant. Het water komt toe in een kleine ton, alle dagen vers, want anders raakt het door bacteriën besmet. Het bier en de rum laten we staan, dat is voor de activiteiten die zich na zonsondergang ontwikkelen...

Ja, zo gaat dat hier, grote meneren uit Frankrijk. Het caféschoolkotje staat midden in de roça, nergens een huis te bespeuren. De kinderen stappen uren te voet om het schooltje te bereiken. De juffrouw vertrekt iedere morgen om zeven uur vanuit het centrum van Pintadas.

Met wat geluk kan ze soms meerijden met een ezelskarretje of met de tankwagen, die overal rondrijdt om de cisternen met water te vullen. Tegen  9 uur is ze gewoonlijk bij het caféschoolkotje. ‘s Avonds dezelfde weg terug, rond zes uur net voor het donker wordt, is ze weer thuis.

Wat verdient de juffrouw, 3 tot 4 real per dag. Ter vergelijking: een kg bonen kost nu 3 real, het is dus werken voor spek en bonen zoals we in Vlaanderen zeggen. Alleen is het hier alleen voor de bonen want het spek is er niet bij.

We staan paf, pafferdepaf ... de Franse delegatie en de Belgische Padre. We zijn er stil van. Wat ontroert het meest, het enthousiasme van de schooljuffrouw of de vrolijkheid van de kinderen.

Opeens willen we rap weg, het is ons teveel, we zijn geraakt tot het diepste van wat geraakt kan worden. We geven de juffrouw een dikke knuffel of abraço en we zwaaien naar de kinderen terwijl we met de jeep doorrijden. Ze zingen ons na.

Wat verder moeten we even stilstaan om te bekomen van onze emoties. Het is stil in de jeep. We horen elkaar denken. Ze vliegen naar de maan, ja, en de gazetten staan er vol van maar wat die schooljuffrouw van 18 jaar doet ... daar is al de rest maar gortepap bij, de competoeters en de emailders en alles wat wij verder zo verschrikkelijk belangrijk vinden.

‘s Avonds dragen we de mis op voor de schooljuffrouw en de 36 volwassen kinderen. Plots ontdekken we dat we niet eens weten hoe de moedige schooljuffrouw heet. We zijn er een beetje beschaamd om. Laten we haar dan maar ‘Milagrosa‘ noemen, Mirakelmeisje, denk ik luidop. En we bidden voor Milagrosa en haar wonder caféschoolkotje ...