‘Se calarem a voz das profetas,xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

as pedras falarão.’

‘Als ze de stem van profeten doen zwijgen,

dan schreeuwen de stenen het uit.’

Een slotgebed en dan naar buiten. Niet echt rustig, want het feest is nog niet gedaan. In een redelijk rommelig gedoe wordt de processie opgesteld, voorop een kruis en ook een vaandel van Sint-Sebastiaan, daarna de engeltjes, en verderop een klein Christusbeeld, uit de kruisweg, en dan helemaal achteraan een beeld van de Heilige Sebastiaan, niet zo heel groot, maar toch op een schraag en door 4 mannen gedragen, met de heilige in een wolk van warmgetinte kleurrijke bloemen. Achter het beeld van de heilige stappen de twee padres, en dan komt de fanfare, die nu nog meer dan in de mis van zich mag laten horen. Tenslotte volgen de vele gelovigen, ook wat rommelig maar wel talrijk.

Nu zie je heel goed de verdeling tussen devote gelovigen, die met de heilige mee op weg gaan, en de toeristen die toekijken en alles vastleggen op hun digitale chip. Ook zij zijn talrijk, die toeristen, en eigenlijk brengen zij het enige smetje op het hele feest: ze zijn te talrijk, en dat is soms storend voor de vrome devotie, die aan de oorsprong van zulke patroonsfeesten ligt. Er zijn voldoende, vele vrome gelovigen, maar wat minder toeristen zou beter geweest zijn. Helaas, mea culpa, wie ben ik, die ook zelf dit alles wil vastleggen voor tijd en eeuwigheid, en in mijzelf de tweestrijd voel tussen toerisme en devotie. De onmacht ook soms om van op afstand toe te kijken en tegelijkertijd van binnenuit mee te leven en in het hele gebeuren opgenomen te worden. Het gevecht tussen de koele observator en het open, ontvankelijke hart.

Eens opgesteld, zet de processsie zich in beweging. Tegen mijn verwachting in trekken ze niet richting dorp, maar eerst wordt er een rondje gemaakt rond kerk en kerkhof, over een hobbelige weg, die in de loop der jaren steenhard geworden is, en die er nu stofferig bijligt, doorgroefd met diepe voren, die als beekjes of beken dienst doen bij regen. En daarna het dorp in, door enkele smalle straatjes, om tenslotte terug naar de kerk op te gaan.

Daarna, het is intussen bijna 13 uur, zal er verder gefeest worden. De padres zijn wellicht blij dat hun bijdrage aan het feest geleverd is en dat zij nu kunnen beschikken. Hoezeer het diepe volksgeloof ook nog aanwezig is, soms wordt het overstemd door digitale toeschouwers, die van op afstand vastleggen maar zich niet laten meewiegen op de golven van dit volksgeloof. Het Woord van God kan beter doorgegeven en uitgeleefd worden, als het minder weggedrongen wordt door wie alleen maar toekijken. Ook Frans en ik besluiten om niet verder mee te feesten. De tweede dag van onze uitstap – in kilometers uitgedrukt – moet  eigenlijk nog beginnen en er blijven nog een kleine honderd kilometer te rijden straks, tot de pousada waar we zullen overnachten. In Guiné.

Maar weggaan van zo’n feest is makkelijker gezegd dan gedaan. Er zijn zoveel mensen, er is zoveel beweging, er is zoveel te zien. Terwijl ik naar alle kanten rondkijk, word ik weer eens aangesproken. Ditmaal is het in een eerder schamel Portugees. Een man van rond de 60 vraagt me waar ik vandaan kom. Ze zijn met vieren, en ze moeten me al een tijdje in de gaten gehad hebben. En ook wel onmiddellijk gezien hebben dat ik niet van Igatù of Bahia ben. Dat is niet zo moeilijk overigens: mijn huidskleur, uitzicht en gedrag verschillen nogal zeer van de modale Bahiaan.

‘Waar ik vandaan kom?’ ‘Da Bélgica’, ‘Uit België’. Meestal kennen ze dat niet, en knikken ze beleefd en begrijpend. Dus ga ik al meteen verder: ‘Dat is in Europa, dicht bij xml:namespace prefix = st1 ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:smarttags" />Nederland en Frankrijk.’ Deze keer was die toevoeging overbodig. De man, die mij aansprak kwam uit het Zuiden van Frankrijk, van vlak bij Saint-Maximin in de Provence. Hij was jaren geleden getrouwd, en zijn vrouw, die afkomstig was uit Igatù, had – naar het woord van Sint-Paulus – haar man gevolgd tot daar, een dorpje in de Var, amper 80 kilometer van dat andere dorpje in de Haut-Var, waar ik zo dikwijls mijn vakantie mocht doorbrengen, gelukkig nog net voordat de toeristen, ook daar, massaal het binnenland van de Provence veroverden en precies dáárdoor de smakelijke eigenheid van deze streek beetje bij beetje lieten verdwijnen.

Een gespreksonderwerp was er dus meteen: Saint-Maximin, langs de befaamde Nationale 7, indertijd berucht om haar urenlange files tijdens de zomervakanties. Maar ook Saint-Maximin met zijn overweldigende basiliek, toegewijd aan Maria Magdalena, die vanop een heuvel stad en streek domineert. En 20 km zuidwaarts , het massief van La Sainte-Baume, met de grot en hogerop de ‘Saint-Pilon’, waar volgens de legende diezelfde Maria Magdalena, na een zwerftocht over zee nog jarenlang gewoond zou hebben.

‘Wat ik van zulke feesten vond?’ Het was niet altijd makkelijk om het juiste woord te vinden, laat staan om dat eventueel juiste woord nog correct uit te spreken. Frans en Portugees lijken te zeer op elkaar, je gaat alles door elkaar slaan, en het resultaat is een brabbeltaaltje met flarden Portugees en flarden Frans. De Braziliaanse vrouw sprak liever Portugees, ik eigenlijk ook, maar haar man uit Frankrijk vond Frans gemakkelijker – als Vlamingen hebben wij enige ervaring met ‘Franssprekenden en vreemde talen’, en hun twee vrienden kenden weinig meer dan ‘Bom dia’, ‘goeie dag’ en ‘obrigado’, ‘dank u’. De internationale communicatie mondde dus uit in een heel raar allegaartje, en toch was het een deugddoend gesprek, met goeie wil om elkaar te verstaan aan alle kanten.

‘Wat ik van zulke feesten vond?’ Je kan daar veel over zeggen. Ontzettend mooi, dat in de eerste plaats. En in de tweede plaats, eigenlijk helemaal hetzelfde in totaal andere woorden: het meest Provençaalse wat ik ooit in Brazilië gezien heb. En in die twee omschrijvingen is alles gezegd. Je ziet hier, een beetje triestig binnenin, gebeuren, wat je eerder al zag in de Provence. De uitbundige explosie van een diep geworteld volksgeloof, dat na eeuwen, dreigt verloren te gaan onder de pletwals van een uniforme, grijze zakelijke cultuur, die alles wil beheersen en grijpen en alleen kwantiteit zoekt terwijl enkel kwaliteit kleur en smaak geeft aan het leven. De toerist, als hij te welig tiert, vernielt wat hij tevoren met zoveel liefde opzocht.

Frans neemt zelden deel aan zulke babbels. Hij was al komen zeggen dat hij dorst had en een bar gevonden, en een ‘cerveza’, biertje, ging bestellen. ‘Okee, geen bezwaar, ik kom straks wel’. En zo is geschied, maar toen was het al heel wat later, en zijn biertje was al halfweg.

Opnieuw de warme auto in, Igatù uit, over de bonkige ‘kasseien’ – de ‘Hel van het Noorden’ of ‘Parijs-Roubaix’ in het kwadraat – tot aan een splitsing. We kozen voor de ‘binnenweg’ naar Mucugé, een eeuwenoud bergpad, geleidelijk verbreed tot een steenharde zandweg, met diepe groeven, en her en der een diepe plas, want het had de nacht voordien een uur geregend. In Mucugé twee sandwiches en een heerlijke fruitsap als late lunch. En een ijsje van kokos als toemaatje.

Daarna bleven ons nog een zestig kilometer, waarvan slechts een tiental op asfalt en de overige 50 op een zandweg, tussen het struikgewas. Een tweetal minuskule ‘povoados’ of dorpjes onderweg, ook een paar keer enkele huizen en een schooltje, en voor de rest altijd maar struiken, met hier daar twee, drie mensen, die op die keiharde grond toch proberen een stukje land in cultuur te brengen. Een werk, dat al even keihard is als die bodem. Zeldzamer nog een stukje weide, waarop wat geiten of enkele zeboes het schrale gras afgrazen. Plots moeten we rechtsomkeer maken: een klein riviertje, en de brug was doorgezakt, dat was vorig jaar ook al zo. De brug was al vernieuwd, nu in beton gegoten en verhoogd, maar de toegang was nog niet aangelegd. Vorig jaar hadden we gezien dat er een wegomlegging was aangeduid, deze keer hadden we die omleiding niet opgemerkt. Een eind achteruit om de auto te kunnen draaien, en dan een heel eind terug, om langs een andere weg in Guinè te geraken. Een klein maar zo mooi dorp, in het hart van de Chapada, maar evenzeer ‘in the middle of nowhere’, en allicht daardoor nog van een betoverende schoonheid.

Hartelijke mensen, smakelijk eten, een deugddoende nachtrust. En 's morgens weer een nieuwe dag, die begint met een religieuze ervaring, die nog meer deugd doet, een zonsopgang over de bergen, alsof je iets van God mag voelen en beleven. Zoals die vroege zon gulhartig haar eerste stralen uitstrooit, aan alles licht en leven schenkt, de ochtendmist verdrijft en alles anders kleurt, zo fel en kwistig strooit Gij zelf ook, God, uw eigen licht over uw eigen schepping, schenkt Gij ons leven, verdrijft Gij alle mist en kleurt Gij alles anders.