De Boerinnenbond publiceert tijdens de Tweede Wereldoorlog, inspelend op de schaarsheid van levensmiddelen (ook op het platteland), een Oorlogskookboekje, in opdracht geschreven door Gaston Clément. Het boekje bevat tal van tips voor een spaarzame en zuinige keuken. Stoofpotten en andere gerechten van vroeger treden opnieuw op de voorgrond. En ook het ledentijdschrift van de Boerinnenbond promoot de teelt van bijna vergeten basisproducten, zoals rogge en boekweit. Eiwitten moeten opnieuw komen van erwten en bonen. En zelfs de hooikist wordt terug van de zolder gehaald.

 Hier volgt het voorwoord uit "Ons Oorlogskookboekje", opgesteld door de gerenommeerde chef-kok Gaston Clément. Het boekje bevat slechts 40 bladzijden en meet 135 bij 208 mm.

 Ik wil U niet voorspiegelen, geachte Lezeressen, dat gij, in deze bescheiden verzameling, keukenrecepten zult vinden die de weerga zijn van de recepten die gij voorheen, in normale omstandigheden, met zooveel succes hebt toegepast. Het spreekt toch vanzelf dat er in den huidigen toestand niet aan gedacht wordt gerechten met boter, eieren en zooveel andere lekkere en voedzame bestanddeelen toe te bereiden : wij hebben oogen, maar zien ze niet meer; ons gehemelte herkent ze nog slechts... in verbeelding; en onze beurs... kom, maar liever niet aan denken.

Toch is het een elementaire, en niettemin onomstootbare waarheid, dat men met « niets » niet « iets » kan maken. Verbeeld U dan ook niet dat gij in deze verzameling toovertormules zult vinden - zooals in de beruchte brochures met oorlogsrecepten, die peperduur in de handen van den lichtgeloovigen Jan Publiek worden gestopt! - om boter, zeep en tabak zelf te fabriceeren : zulks bestaat gewoon niet. Doch wat wij wel kunnen : het weinige waarover wij beschikken doelmatig aanwenden, en olie, eieren, room, enz. vervangen door andere producten; zij zullen de eersten niet werkelijk vervangen, op verre na niet, maar toch kunnen zij dienstig zijn. Verbeeld U evenmin dat gij hierin een of ander hocus-pocus zult leeren, dat de rantsoenen brood, koffie en andere noodwendige voedingsstoffen vermenigvuldigt of uit de tafel stampt, noch raadgevingen in den aard van deze waarmee sommige schrijvers den man-uit-de-straat genadig overstelpen... zonder ze ooit te hebben getoetst aan eigen ervaring.

Deze bladzijden beoogen niets van dat alles. Wij kennen slechts ééne tooverformule « Zuinigheid ». Deze deugd moet ik U voor. zeker niet leeren kennen : voorbeeldige huishoudsters als gij hebben ze te allen tijde toegepast. Toch kan het geen kwaad er nu meer dan ooit op te hameren dat zuinigheid een groote deugd is, om, zooniet verspilling, dan toch een zeker verlies van kostbare voedingswaren te voorkomen. Een voorbeeld : bij het toebereiden van stoofvleesch hebt gij vet noodig om het vleesch te bakken; wanneer het vleesch mooi bruin is, kunt ge de pan goed sluiten en het vet op een bord gieten; dit is een kostbare wenk . niet alleen zult gij daarbij vet uitsparen voor toebereiding van aardappelen of groente, maar tevens de lever van uw heer gemaal vrijwaren voor congestie door overtollig verorberen van vetstoffen.

Of dit tweede voorbeeld : gij kookt vleeschnat, of gij stopt een ouden haan of hen in den pot... Ziet gij dat vet boven drijven ? Schep het af, en laat het heet worden om het nat te laten verdampen. Dit vet brengt gij bij een volgende gelegenheid weer goed te pas.

Aanraden van besparingen te doen op het brood ware al te dwaas; en toch... Vergeet niet dat de kleinste, hardste korst kan gebruikt worden als korstjes in de soep, of als paneersel; dat oud- bakken brood kan dienen om pudding toe te bereiden, en dat pudding niet alleen een lekkernij is, maar ook, in deze benarde tijden, een fameus vervangmiddel van het zoo strikt gerantsoeneerde brood.

Elk brokje vet dat nog aan vleesch kleeft is nuttig; elk brokje vleesch dat nog zit aan een been uit gekookt of gebakken of gebraden vleesch kan gebruikt worden, 't zij in gehakt, 't zij in kleine brokjes gesneden, in de soep. Als ge beenderen hebt voor de soep, leg ze eerst een poosje in de braadpan, en schuif ze in den oven : er komt vet uit, dat welkom zal zijn; de beenderen krijgen een mooi-bruine kleur en een smaak van gebraad, die de soep nog lekkerder zal maken.

Een braadpan waarin gij een beefsteak of een ander stuk vleesch liet bakken is vettig; maak er dankbaar gebruik van om er groente of aardappelen in te stoven of te bakken. Een pan waarin gij een of ander vet liet afsmelten is klaar voor het stoven van groente; hetzelfde geldt voor de braadpan.

In deze brochure zult gij, op hun onderscheiden plaats, raadgevingen vinden voor het toebereiden van aardappelen, van groenten, van vleesch. Volg deze raadgevingen, die uitsluitend in uw belang werden neergeschreven.

Kortom, geachte Lezeressen, beproeft het eens met de recepten die gij in deze eenvoudige brochure vindt; gij zult er mee geholpen worden.

Sommige gerechten zullen misschien wel wat mager schijnen. Het moet U niet verwonderen : sommigen onder U kunnen misschien op dit oogenblik niet « vetter » koken. Trouwens, als uwe middelen het U toelaten, is het gemakkelijk genoeg deze recepten te verbeteren: zij worden geschreven voor den nijpenden rantsoeneerinstijd, en maken geen aanspraak op den titel van « hooge keuken ».

En nu geachte Lezeressen, doet uw keus onder al deze recepten als gij tevreden zijt, acht ik me voldoende beloond.

28-02-2006, 00:00 Geschreven door Nicolay