Windows Vista krijgt vooral aandacht vanwege het nieuwe uiterlijk. Maar er is veel meer; Vista is de meest innovatieve Windows-versie die Microsoft ooit heeft ontwikkeld. Dat stelt zware eisen aan uw pc, en alleen wanneer daar aan wordt voldaan kunt u optimaal gebruikmaken van de nieuwe mogelijkheden die Vista biedt.

Wat zijn die eisen en hoe kunt u daar nu al rekening mee houden bij het kopen en upgraden van uw computer?

In een notendop:

De minimale Vista-pc
32-bit singlecore processor op 3 GHz
512MB RAM
Direct X 9.0 compatibele videokaart met 64 MB
DVD-speler
20GB vrije ruimte harde schijf

De optimale Vista-pc
64-bit dualcore processor op 2,2 Ghz
2 GB RAM
DirectX 10.0 compatibele videokaart met 512 MB geheugen, PCI Express x16
DVD-speler
50 GB vrije ruime harde schijf

Veel mensen worstelen met de vraag of hun computer geschikt is voor de nieuwste Windows-telg. Voor we ingaan op deze vraag, is het goed om te weten dat Windows Vista verkrijgbaar is in verschillende versies. Consumenten hebben de keuze uit Windows Vista Home Basic, Home Premium en Ultimate. De eerste versie geldt als instapversie. Vooral visueel gezien heeft Home Basic minder te bieden, zo ontbreekt de Aero-interface.

Bij Home Premium is de aandacht uitgegaan naar functies op het gebied van digitale media, maar deze Vista beschikt ook over functionaliteit voor Tablet PC’s. Gevorderde consumenten zullen waarschijnlijk kiezen voor Windows Vista Ultimate, de enige versie die echt alle functies van Vista biedt. Overigens brengt Microsoft ook een goedkope Starter Edition uit, voor computergebruikers die over een ouder systeem beschikken.

Op zakelijk gebied zagen twee versies: Windows Vista Business en Windows Vista Enterprise. Interessant detail: de ingevoerde productsleutel bepaalt welke Vista-editie wordt geïnstalleerd. Verschillen in de installatiemedia behoren daarmee tot het verleden.

Systeemeisen

Als minimale systeemeis voor Windows Vista spreekt Microsoft over een ‘moderne processor met 512MB RAM en een grafische kaart die WDDM-drivers ondersteunt’. Om echt lekker met het besturingssysteem te kunnen werken moet deze eis al snel met een factor 2 vermenigvuldigd worden, zo leert de ervaring. Anders dan voorheen is bij Vista niet de processor bepalend voor de prestaties. Iedere Pentium 4 of gelijkwaardige AMD Athlon voldoet prima. U zult er echter geen topprestaties mee halen, omdat bij systemen met een dergelijke processor de architectuur van de rest van de pc veelal verouderd is. Vista heeft trouwens ook een sterke voorkeur voor pci-express boven AGP, dat in de meeste gevallen te traag zal zijn.

System Stability Chart geeft inzicht in de stabiliteit van de machine en neemt daarbij software en hardware mee.

Vista 64-bit

Een dualcore 64-bits processor is voor Vista de ideale keuze. Van alle Vista-versies verschijnt een 64-bit versie, met uitzondering van de 32-bit Starter Edition-variant. Wel zijn er verschillen tussen al deze versies. Zo ondersteunt de 64-bit variant van Home Basic Edition maximaal 8GB RAM-geheugen, terwijl de Premium-versie met maximaal 16GB intern geheugen overweg kan. De zakelijke uitvoeringen (en Vista Ultimate) gaan een stap verder: deze ondersteunen tot 128GB RAM-geheugen. Kijken we naar de 32-bit uitvoeringen, dan zien we dat de Home Basic-uitvoering maximaal 8GB RAM ondersteunt en Premium maximaal 16GB. De zakelijke lijn kent deze beperkingen niet. Ook op het gebied van het aantal fysieke processoren bieden de zakelijke uitvoeringen meer: er kunnen twee fysieke processors worden ingezet, terwijl de consumentenversies (behalve Ultimate Edition) zich tevreden moeten stellen met één fysieke processor.

Grafische power

Het meest opvallende aan Vista is de Aero-interface met doorschijnende titelbalken, vloeiende animaties en 3D-weergave van objecten. Om dit mogelijk te maken breekt Vista radicaal met het verlede. Het verruilt de op het GDI/GDI+ model gebaseerde manier waarop vorige Windows-versies de desktop opbouwden voor Windows Presentation Foundation. Anders dan GDI/GDI+ is Windows Presentation Foundation geen onderdeel van de Windows-kernel. Het voordeel hiervan is dat dit de stabiliteit vergroot, maar het nadeel is dat het een zwaardere last op het systeem legt. Er is dus betere hardware nodig om Aero mogelijk te maken, maar ook betere drivers. Aero vereist WDDM-drivers, dit betreft een nieuw type driver dat verantwoordelijk is voor de communicatie met de grafische chipset. WDDM zorgt ervoor dat Vista-toepassingen een gedeelte van de processorkracht van de grafische chipset krijgen toegewezen. Bovendien wordt door gebruik van DirectX de weergave van vensters niet meer door de processor (cpu) afgehandeld, maar door de grafische processor (gpu), dus de grafische kaart. Het grafische systeem van Vista beschikt anders dan XP over een tweede buffer, waarin het animaties en complexe weergaven volledig kan voorbereiden om ze vervolgens ineens in beeld te plaatsen.

De nieuwe Aero-gebruikersinterface vereist een DirectX 9.0 grafische kaart met support voor WDDM-drivers en Pixel Shader 2.0. Daarbij moeten 32 bits per pixel beschikbaar zijn, wat betekent dat voor een resolutie van 1280×1024 (oftewel 1.310.720 pixels) 64MB grafisch geheugen nodig is en voor hogere resoluties meer. Microsoft noemt 128MB als minimum voor maximaal 1920×1200 en 256 MB voor nog hogere resoluties. Dit is echter theorie, in de praktijk zal Vista - ook al heeft uw computer wel 64MB grafisch geheugen - terugschakelen naar een GDI+ gebaseerde interface � la XP. De reden hiervoor is niet het geheugen maar de interface. PCI en AGP kunnen bij Vista namelijk definitief met pensioen. Vista excellereert pas bij een PCI-express interface.

DirectX 10

Met de komst van Vista wordt een nieuwe versie van DirectX geïntroduceerd. DirectX 10 vraagt om een nieuwe grafische chipset. Naar verwachting komen in de tweede helft van dit jaar de bijbehorende grafische kaarten beschikbaar. DirectX 10 bevat Geometry Shader, waarmee ontwikkelaars direct hele polygonen kunnen beïnvloeden in plaats van alleen pixels. Vooral bij 3D-situaties moet dit voor snelheidsverbetering zorgen. De tiende versie van DirectX is vooral ontwikkeld om de CPU zoveel mogelijk te ontlasten. Daartoe kent DirectX 10 nieuwe functies waarmee de grafische processor de grafische data kan hergebruiken zonder de ‘gewone’ processor aan te spreken. DirectX 10 draait naast DirectX 9, zodat u niet verplicht bent om de hardware aan te passen. DirectX 10 is wel exclusief voor Vista bedoeld, maar het is niet noodzakelijk. Het is eigenlijk alleen van belang wanneer u toekomstige games gaat spelen onder Windows Vista.

Drivers

Belangrijk is dat bij Vista, net als bij het grafische subsysteem, de meeste drivers niet meer in de kernel mode draaien maar in de user mode. Fouten in drivers, volgens Microsoft oorzaak van negentig procent van alle Windows crashes, moeten hiermee zo veel mogelijk worden uitgesloten. Opvallend is dat de 64-bit versies van Windows Vista alleen digitaal ondertekende en door Microsoft goedgekeurde drivers accepteren. Volgens Derk Wagelaar, Program Manager voor de Nederlandse Windows Vista, wil Microsoft het aantal crashes dat veroorzaakt wordt door ondeugdelijke drivers hiermee tot het absolute minimum beperken. Bovendien wil men hoervoor het moment aangrijpen waarop de hardwareleveranciers voor het eerst massaal 64-bit drivers gaan ontwikkelen.

Andere mediaWindows Vista verschijnt exclusief op dvd, voor de installatie is dus een dvd-speler vereist. Maar ook op andere vlakken wordt dvd de norm. Zo kan de nieuwe versie van MovieMaker films op dvd branden en is het met de nieuwe Windows Backup mogelijk om een ‘system image’ van de hele computer of van een partitie te maken op harde schijf en dvd.

Ten aanzien van geluidskaarten valt de mogelijkheid op om het geluidsvolume per programma apart in te stellen. Ook de verdere onderdelen die met geluidsweergave hebben te maken, zoals de mixer en het geluidspaneel, zijn volledig herschreven. Als eerste Windows-versie zal Vista ook het gebruik van hybride harde schijven ondersteunen. Deze bestaan uit een combinatie van een harde schijf en flashgeheugen. Vista kan dit flashgeheugen gebruiken als het in standby of in de nieuwe slaapmode gaat. Tijdens regulier gebruik kan het systeem zelf bepalen welke informatie naar de langzamere harde schijf of juist naar het snelle flashgeheugen wordt geschreven.

Een andere verbetering is SuperFetch, een verbeterde versie van het bestaande Prefetch. Bij Prefetch wordt een map aangemaakt met delen programmacode van toepassingen die u regelmatig gebruikt. Deze worden in het virtuele geheugen geladen. SuperFetch gaat een stap verder en legt een profiel aan voor de toepassingen die u vaak gebruikt. Met deze ‘gedragsinformatie’ kan SuperFetch de benodigde gegevens op het juiste moment inladen en beter anticiperen op het gebruik ervan.

Windows Vista rating system

Vista is de eerste Windows-versie met een eigen benchmark: Windows System Assessment (Winsat). Dit onderdeel informeert de gebruiker over de kwaliteit van de componenten in de computer en adviseert hem over eventuele mogelijkheden om de prestaties te verbeteren. Winsat beoordeelt de computer op een aantal componenten, zoals processor, geheugen en harde schijf en geeft een cijfer tussen de 1 en 5. De definitieve benchmarks zijn nog niet bekend, volgens Derk Wagelaar wordt ook aan dit onderdeel van Vista nog flink gesleuteld. Opvallend is dat de benchmark niet alleen de gebruiker informeert. Ook andere programma’s kunnen gebruikmaken van de eenvoudige beoordeling van de kwaliteiten van een computer en er hun acties op aanpassen. Een matige beoordeling in de benchmark heeft dus niet alleen gevolgen voor Vista zelf, al is nog volledig onduidelijk of en hoe andere programma’s deze gegevens gaan gebruiken.

Vista Media Center

Waar Windows XP nog een aparte Media Center Edition kende beschikken enkele Vista-uitvoeringen standaard over deze component. Het gaat hier om Vista Home Premium en Vista Ultimate. Een aparte versie wordt dan ook niet uitgebracht. De Vista-uitvoering van Media Center is vooral op cosmetisch en usability-gebied onder handen genomen. Zo wordt voor de indeling van digitale media (zoals opgenomen televisieuitzendingen) een andere weergave gehanteerd, waarbij de gebruiker horizontaal door de mediacollectie navigeert en een voorbeeldweergave verschijnt. ‘Transparantie’ lijkt het sleutelwoord bij Media Center: als de Elektronische Programma Gids wordt opgeroepen speelt de video op de achtergrond rustig door. Eindelijk ondersteunt Media Center het afspelen van video-dvd’s zonder dat een additionele codec moet worden geïnstalleerd. Als het gaat om hardwareondersteuning, is er weinig veranderd sinds Windows XP Media Center. Helaas is het systeem nog altijd bijzonder kieskeurig bij de ondersteuning van (tv)-hardware. Uitgangspunt bij Vista Media Center is om de meeste bestaande tv-tunerkaarten te ondersteunen. Het besturingssysteem is daarbij afhankelijk van de beschikbaarheid van Vista-geschikte drivers. Zoals het er nu uitziet zullen hardwareleveranciers op tijd zijn met het uitbrengen van geschikte drivers. Tijdens onze test functioneerde zowel de ATI Theater 550 Pro als de Hauppauge WinTV-PVR-150 MCE in dual-tunermodus. Valkuil bleken de NVIDIA-drivers, waarvan slechts een uiterst instabiele Media Center-versie beschikbaar was. Samenwerking is op dit punt cruciaal voor het afspelen van live-televisie. Begin 2006 introduceerde ATI een prototype van de OCUR (Open Cable Uni-directional Receiver), waarmee HDTV-content via de coaxkabel op Vista Media Center beschikbaar wordt gemaakt. Via een usb 2-verbinding wordt de content beschikbaar gesteld voor Media Center, waarbij de gebruiker tijdens het schakelen tussen kanalen geen verschil merkt tussen normale en HDTV-kanalen. Naar verwachting zullen dergelijke apparaten eind 2006 commercieel beschikbaar zijn. Om gebruik te kunnen maken van de volledige Media Center-functionaliteit is het belangrijk om te bedenken dat deze hardware-eisen bovenop de ‘standaardvereisten’ van Vista zelf komen.

Veiligheid en rechten

Het digitaal rechtenbeheer is in Windows Vista verder uitgebreid. Zo is er ondersteuning voor het PVP-OPM-systeem. Dit systeem is nauw gekoppeld aan de gebruikte hardware en maakt gebruik van een DVI- of HDMI-uitgang, om met behulp van de coderingstechnologie HDCP illegaal kopiëren tegen te gaan. De grafische kaart moet daarvoor beschikken over een DVI- of HDMI-ingang. Zodra een hogeresolutievideo wordt afgespeeld op een scherm dat geen HDCP ondersteunt of zodra een capture-apparaat in de keten wordt gedetecteerd, weigert de stroom af te spelen. De mogelijkheid bestaat ook dat de content in een lagere resolutie wordt getoond, totdat het verdachte apparaat is verwijderd. Het is nog maar de vraag in hoeverre dit systeem slaagt. Critici menen dat goedwillende gebruikers er de dupe van kunnen worden, bijvoorbeeld als zij video proberen te bekijken op een analoog beeldscherm. Daarnaast zijn er nog amper grafische kaarten en beeldschermen te koop met de juiste HDCP-chips erin.

Notebooks

Behalve bezitters van desktops met een op het moederbord geïntegreerde grafische chip lopen vooral notebookbezitters het risico dat Vista de gebruikersomgeving aanpast, als gevolg van onvoldoende computerkracht . Helaas zijn juist notebooks minder gemakkelijk uit te breiden of te upgraden. Voor Vista op een mobiele computer gelden dezelfde eisen als voor de desktops, maar er zijn minder grafische chips die daar nu al aan voldoen. Een innovatie die door Vista wordt ondersteund en nog weinig bekendheid heeft is de Auxiliary Display. Dit is een intelligent scherm, dat bijvoorbeeld op de buitenkant van de laptop wordt gemonteerd. Het scherm, dat u los van Vista kunt bedienen, toont informatie over geselecteerde Vista-onderdelen, zoals Windows Media Player of Windows Mail. Het scherm is bedoeld voor veelvoorkomende taken, zoals het opvragen van een afgespeeld muzieknummer, maar bijvoorbeeld ook voor het nakijken van uw agenda.

Conclusie

De zwakste schakel bepaalt de sterkte van de ketting en dat is bij een Vista-pc niet anders. Hoewel een iets oudere processor nog wel voor de pure rekenkracht voldoet, die is bij Vista immers niet zo heel veel hoger dan bij XP, loopt het systeem dan toch vast op bijvoorbeeld de hoeveelheid geheugen van de grafische kaart of op het ontbreken van een snelle pci-express interface.

Dennis Gandasoebrata en Edmond Varwijk

Voor dit artikel is gebruikgemaakt van Windows Vista build 5308. Belangrijk aan deze versie is dat deze ‘feature complete’ is, wat betekent dat alle functies die uiteindelijk in Windows Vista zijn opgenomen ook in deze versie zitten