HET VADERLAND - DONDERDAG - 3 JULI 1941 - AVONDBLAD

Een nieuwe Kelder

In den kunsthandel Sala

"Het kunstwerk is geen overrompeling, maar een overreding," zei Plasschaert eens bij de opening eener tentoonstelling van Toon Kelder, jaren geleden nu, "Het moet over ons komen als een langzame dauw over een verwachtend land; als een rijpende regen over groeiende vruchten."

De woorden zijn mij bijgebleven vanwege hun algemeene dichterlijke juistheid, - Plasschaert was vaak juist, en altijd dichterlijk - maar gingen zij wel geheel op voor het toenmalige werk van dezen schilder? Waren zij niet een weinig voorbarig? Hoe dit zij, zij kunnen thans zuiverder gelden dan acht jaren geleden, toen Plasschaert de bewuste expositie inleidde op de hem karakteristieke wijze. Want Kelder overrompelt steeds minder en overreedt steeds meer. Hij groeit steeds meer naar den eenvoud toe, niet naar den schralen eenvoud der geduldige Puriteinen onzer schilderkunst, maar naar den rijpen, warmen, klassieken eenvoud, die meer of minder het kenteeken is en was van alle kunst van beteekenis.

Bij Sala kan men een nieuw naakt van zijn hand zien en het pleit al dadelijk voor deze schilderij, dat zij 't uitstekend uithoudt tusschen twee Breitners en in de omgeving van andere stalen der meesters van de Haagse School. Het is niet een naakt in etherische tinten en rustend op 'n wolk van kleurdampen, zelf nagenoeg vervluchtigd tot een geur van herinneringen en een muziek van verlangens, lanquendo en dolce van stemming, als die uit den tijd van toen Plasschaert sprak. Het is ook niet het meer bacchanistische naakt in een tinteling, een sproeiing van kleuren en licht, zooals Kelder het wel geschilderd heeft. Het mag veel reëler en solieder heeten, veel hechter verankerd in de concrete verschijningsvormen van het leven dan de eerste categorie, en terughoudender, voornamer, bezonkener dan de tweede.

Vooral bezonkener, beter dan eenige andere term drukt dat woord misschien de richting uit, waarin de schilder zich beweegt. Hij ontlaadt zich minder in reeksen van doeken, hoopt zijn krachten meer op in enkele hoofdwerken, waar kennelijk lang aan gearbeid wordt. De voorstelling wordt beperkt tot weinige gegevens, het kleurenspel vereenvoudigd, en noch in de visie, noch in de uitvoering is er eenige poging gedaan de natuur als het ware opsierenderwijs te verfraaien.

De briljance van vroeger, die weleens kunstmatig kon aandoen, heeft plaats gemaakt voor een sobere weligheid, een statigen eenvoud; de techniek heeft een plan bereikt, waarop zij niet langer als zoodanig merkbaar is, niet langer geëtaleerd wordt, maar enkel de innerlijke expressie steunt en draagt, zodat "vorm"en "inhoud" elkander volledig dekken. Want in het steeds hoger opvoeren van zijn beeldende middelen is Kelder allerminst, als menigeen tegenwoordig, in de techniek gevlucht; deze is hem middel gebleven en niet tot doel geworden, is hem thans zelfs vollediger een middel dan vroeger.

Het doek bij Sala geeft een staande vrouw te zien met opgeheven armen, op het punt zich aan te kleeden. De achtergrond werd rustig gehouden, in breede vlakken gedaan, en de kleuren van het geheel zijn vleeschtinten en grijze, met een spaarzaam bruin en geel en een suggestie van zilverig blauw in het kledingstuk boven het hoofd. Een prachtig rijp werk, dat herinneringen kan wekken aan Delacroix, hoewel het stiller is dan de overvloedige, soms dramatisch gestemde naakten van den Franschman. Ongetwijfeld komt in dit stille en zinnende Kelders Nederlandsche aard tot uiting, zijn Fransche oriëntatie in algemeenen zin ten spijt.

Jos de gruyter.

Over Toon Kelder

Toon Kelder (Anthonius Bernardus) werd op 24 november 1894 in Rotterdam geboren en overleed op 7 april 1973 in de Den Haag. Volgde zijn opleiding aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag en Academie voor Beeldende Kunsten in Rotterdam. Lid van Pulchri Studio. Werk onder meer in het Gemeentemuseum van Den Haag, Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam en het Stedelijk Museum in Amsterdam. Staat vermeld in de Jacobs en Scheen. Werkte als schilder en beeldhouder

Er zijn in de 20ste eeuw weinig Nederlandse kunstenaars geweest, die al tijdens hun leven zoveel erkenning en bewondering mochten ondervinden als de schilder/beeldhouwer Toon Kelder. Belangrijke kunstcritici als Kasper Niehaus, Albert Plasschaert, W. Jos de Gruyter, Dolf Welling en Frank Elgar bespraken lovend zijn werken, geëxposeerd op talloze éénmans - en groepstentoonstellingen tussen 1927 en zijn overlijden in 1973.

Er zijn tevens weinig Nederlandse schilders geweest in de 20ste eeuw, die zo rigoureus als Toon Kelder in 1948 gebroken hebben met hun verleden. Van een "romantisch sensivist" werd hij abstract kunstenaar, op zoek naar een steeds verder loslaten van voorstelling, kleur -en vorm.

De ontwikkeling van deze in 1894 in Rotterdam geboren kunstenaar is de rode draad door de veiling van december, wanneer het laatste deel van zijn nalatenschap onder de hamer komt. Van schilder in de stijl van de Bergense School (hij was bevriend met Boendermaker), via uiterst kundig portretschilder met grote opdrachtgevers als Paul Rijkens (Unilever topman en kunstverzamelaar, en de Brabantse fabrikant en kunstverzamelaar Peijnenburg, tot zijn lyrische pastelkleurige naakten, waarvoor zijn beeldschone vrouw Alex model stond.

En dan volgt de breuk met het verleden. Gekleurde gouaches en Oost Indische inkttekeningen met aanvankelijk nog herkenbare voorstellingen maken plaats voor in gouache geschilderde vormen, waarin men het oog van de beeldhouwer Kelder kan herkennen. "Ik maak eindelijk iets dat de moeite waard is" verzucht Toon Kelder op zijn 75ste verjaardag. Makkelijk heeft Kelder het zichzelf en zijn publiek niet gemaakt. Zijn laatste werk is introvert en gevoelig.

Werken van Kelder bevinden zich in diverse Nederlandse musea: Het Rijksmuseum Kröller Müller, het Stedelijk Museum te Amsterdam, waar Sandberg zijn werk zeer bewonderde, het Haagse Gemeentemuseum, het Groninger Museum en last but not least het Museum of Modern Art te New York.

April 1974

Jubileumtentoonstelling in Den Bosch met "expressionisten"

Kunsthandel Borso viert dubbel feest.

Door WIM VAN GEFFEN

Den Bosch, woensdag

De zuiverheid en kleurgevoeligheid en het wonderlijke spel met het licht, dat de vorm vaak lijkt te vervangen, hebben de publieke belangstelling voor de Haagse en Larense scholers en de Amsterdamse impressionisten sterk doen groeien. Het prijsniveau volgt deze trend op de voet. Tot dit verschijnsel heeft natuurlijk bijgedragen, dat de topstukken van de Romantiek niet meer te betalen zijn en zelfs grote Romantiek-verzamelaars, zij 't soms aarzelend, de totaal andere charmes van het impressionisme leren waarderen.

Deze kleine marktpeiling schenken u de gebroeders Jan (57) en Wim (39) van Rosmalen, firmanten van de Bossche kunsthandel Borzo ter gelegenheid van hun grote jubileumtentoonstelling "Impressionisten", In feite een dubbel jubileum, nl. een van 150 en een van 50 jaar.

Personalia

Het eerste vanwege het onomstotelijke feit, dat in 1824 de Italiaanse immigrant Joseph Borzo aan de Bossche Schapenmarkt een "handel in printen" begon. Het tweede jubileum, omdat een eeuw later de nu 87-jarige Jan J. van Rosmalen, de kunsthandel en ateliers aankocht.

Ook al zijn de personalia niet alle scherp gecontoureerd, vast staat, dat Borzo in 1822 in het Bossche bevolkingsregister werd genoemd. "Joseph Borzo, 40 jaar, geboren te Bugiallo, gehuwd met Anna Maria Sala, 24 jaar, geboren te Leyden".

Borzo, Sala, Buffa, Italiaanse namen, meegedreven naar de Lage Landen op het tij van wankele economie in het geboorteland en de behoefte aan prima vaklieden. Italiaanse instrumentmakers waren werkzaam in de barometer- en klokkenmakersbranche.

Borzo was een goed decoratie-beeldhouwer, maar zag daarnaast brood in de prentenhandel.

Na zijn dood (1839) vestigde zijn weduwe zich aan de Verwerstraat (huidige adres) waar zij met twee van haar 8 kinderen, Joseph en Carolus, onder "Wed. J. Borzo & Zonen" een kunsthandel opzette, maar ook interieur-decoratie, lijsten en spiegels verzorgde.

De firma verkreeg internationale faam (onderscheidingen op exposities in Parijs en Londen) plus het predikaat hofleverancier. De weduwe overleed, haar zonen stierven, kleinzoon Carolus bleef zonder opvolger. De activiteiten kwamen onder vreemd beheer, maar de firmanaam werd gehandhaafd. Ook onder Jan J. van Rosmalen en diens zonen Jan en Wim, die tijdens en na hun studie kunsthistorie respectievelijk in 1935 en '56 in de zaak stapten. In 1967 werden drie panden samengetrokken tot een expositiegebouw van 850m2 met zeven zalen. Jan en Wim vulden elkaar goed aan. Jan met zijn interesse voor de laat-impressionisten, Wim voor de vroegere Barbizonners en Haagse scholers.

Al gauw bleek hun talent voor analyse van toekomstige markten. Zij pasten hun voorraad op gelukkige wijze aan bij hun verwachtingen en pousseerden een periode of exponent daarvan op het juiste moment. Zij wonnen daarbij het vertrouwen van een clientèle, die voor 50 pct buiten Brabant is gevestigd en bijzonder snel weet te reserveren en te kopen. Een goed voorbeeld van dit alles vormt de expositie van Marius Bauer (90 pct van de totale verkoopwaarde werd op de openingsavond omgezet).

Het zwaartepunt bij Borzo ligt in de huidige Borzo-politiek op twee groepen, het impressionisme en grafiek uit de 16e -20e eeuw. De jubileumtentoonstelling (opening vrijdag 20 uur, einddatum 18 mei) omvat 118 schilderijen en aquarellen uit de Haagse school, Larense school, Amsterdamse impressionisten en Barbizonners.

Overbekende Nederlandse namen te over: Akkeringa, Apol, Bilders, Blommers, Theophile de Bock, Bosboom, Gorter, Isaac en Jozef Israëls, Willem G.F. Janssen, Jurres, Kever, Jac. Van Looy, Jacob en Willem Maris, Anton Mauve, Mesdag, Albert Neuhuys, Rip, Willem Roelofs, J. van de Sande Bakhuyzen, P.P. Schiedges, Van Soest, Willem Tholen, J.H. Weissenbruch, J.H. Wijsmuller en Willem de Zwart. Barbizon is ruim vertegenwoordigd met o.a. Brissot de Warville, Damoye, Daubigny, Victor Dupré, Galien-Laloue, Harpignies, Weber.

Jacob Maris

Bij de stadsgezicht- en landschapsschilders een Zwitserland-impressie van de blonde jong gestorven Gerard Bilders die daar voor zijn gezondheid verbleef; een typisch "laag horizonnetje" van Dupré; stemmige J.H. Weissenbruchs, een onder zijn pedigree bijna bedolven forse blik op de oude kerk van Dordrecht door Jacob Maris, ook al aanwezig met een juweel van een aquarel (Vissers te Katwijk); knappe Vordense beek-kantnotities door Arnold Gorter.

Geslaagde flirts met het licht in boeren- en vissersinterieurs bij Bernard Blommers, Jozef Israels, Albert Neuhuys, Bernard Pothast en Jacob Kever. Schepen hadden de voorkeur van Mesdag en de Fransen Theodore Weber en Eugène Galien-Laloue, welke laatste blijk geeft op ook andere wijze te kunnen schitteren dan met charmante, ietwat modieuze Parijse notities.

Onderschrift bij foto:

Jongleur met het licht en Larense scholer Albert Neuhuys schilderde dit knap gecomponeerde interieur met breiende meisjes in 1897 (vroeger collectie Knoedler & Co. New York, 130 x 170 cm) nu bij Borzo.

Borzo - kunsthandel en familie

Uit Bossche Bladen 7e jaargang 2005 door Theo van Herwijnen,
archivaris bij het Regionaal Archief Tilburg

DEEL I
Van Italië naar Nederland
Door Theo van Herwijnen
'Borzo na 180 jaar Den Bosch uit', kopt het Brabants Dagblad van 3 juli 2004. En ruim 30 jaar eerder lezen we in dezelfde krant, dat Kunsthandel Borzo een jubileumtentoonstelling houdt ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan.(1) In 1976 deelt het Brabants Dagblad mee, dat de kunsthandel in 1924 precies een eeuw oud was. (2) Het jaar 1824 is dus blijkbaar het jaar van oprichting. Nader onderzoek heeft echter geleerd, dat de stamvader van de familie Borzo al in 1818 in 's-Hertogenbosch woonde. De achternaam Borzo komt nu niet meer voor in 's-Hertogenbosch. Dit gegeven en vraagtekens rond de oprichtingsdatum van de kunsthandel brachten de auteur van dit artikel ertoe het wel en wee van de familie Borzo en haar kunsthandel nader te onderzoeken. Dit artikel bestaat uit twee delen. In deel 1 wordt het nageslacht van de stamvader Joseph Borzo behandeld, voor zover het zijn zes dochters betreft. In deel 2 besteedt de auteur uitgebreid aandacht aan de lijsten en spiegelfabriek van de weduwe Borzo en haar beide zoons, en de latere eigenaren van de fabriek.

De stamvader van de familie: Joseph Borzo
Joseph Borzo wordt voor het eerst te 's-Hertogenbosch vermeld in het volkstellingregister van 1814, aan de Schapenmarkt.(3) Het betreft waarschijnlijk geen inschrijving uit 1814 maar van enige jaren later. Hij is volgens deze registratie 39 jaar, koopman in 'printen', en geboren te Buzano. Zijn echtgenote Anna Maria Sala werd geboren in Leiden en is 24 jaar.

Fotobijschrift
De Peperstraat (westzijde) in 1868, een albumine-afdruk van Gebhard Nijman. Vanaf 1860 woonde de familie Borzo in de 'Peperstraat' maar vermoedelijk was dat een eindje verder aan de huidige Parade. (Foto Stadsarchief, nalatenschap P.v.Kessel)

Het paar trouwde op 18 november 1818 te Leiden. De huwelijksakte vermeldt dat de bruidegom, Joseph Borzo, 37 jaar is en op 10 oktober 1782 geboren is in Bugiallo (Italië). Zijn beroep was koopman en hij woonde in 's-Hertogenbosch. Joseph was de zoon van Willem, overleden te Bugiallo 20 juni1804, en van Dominica Santonelli, zonder beroep, wonende te Bugiallo.
De bruid is Anna Maria Sala, oud 21 jaar, geboren te Leiden 7 augustus 1798, dochter van Dominicus, koopman en van Magdalena Wereld, zonder beroep, beiden wonende te Leiden. Onder de getuigen bij het huwelijk zijn twee broers van de bruid, beiden van beroep spiegelmaker te Leiden. Uit het huwelijk Borzo/Sala zijn te 's-Hertogenbosch acht kinderen geboren.
Over Joseph Borzo is niet zoveel bekend. In 1822 is hij winkelier en 40 jaar oud en geboren te Bugiallo.(4)

Fotobijschrift
Het Comomeer tussen Milaan en Zwitserland. Uit deze omgeving waren Joseph Borzo en de vader van zijn echtgenote afkomstig.

In 1830 heet hij Josephus Wilhelmus Borzo, oud 48 jaar, winkelier, en geboortig van Bugalo.(5)
Op 18 juli 1839 overlijdt hij te 's-Hertogenbosch.
De overlijdensakte vermeldt: overleden Josephus Wilhelmus Borzo, koopman in prenten, echtgenoot van Anna Maria Sala, 58 jaar, geboren Bugalo (Italië), wonende Schapenmarkt wijk A 119, namen van de ouders onbekend.
Hij laat bij overlijden geen vast goed na.(6)
De officiële geboorteplaats van Joseph Borzo was volgens zijn huwelijksakte Bugiallo, waarmee waarschijnlijk het gelijknamige dorp aan de noordzijde van het Comomeer in de Italiaanse Alpen wordt bedoeld.
Op 3 oktober 1839 vond er voor de kantonrechter van 's-Hertogenbosch een familieraad plaats, waarbij Johannes Willebois tot toeziend voogd over de acht kinderen van Joseph Borzo werd benoemd.
Willebois was 'regtsgeleerde en praktiserend advocaat' en woonde te 's-Hertogenbosch.(7)
Enkele dagen later werd een inventaris opgemaakt van de nalatenschap van Joseph Borzo. (8)
De beschrijving van de inventaris beslaat 20 pagina's, waarvan 15 voor die van de winkel.
Tot de winkelinventaris behoorden o.a. platen, gravures, muziekinstrumenten, snuifdoosjes, pijpenkoppen, wandelstokken, Christusbeelden, lijsten, spiegels etc. Voorts wordt in de inventaris aangestipt dat er mogelijk nog recht zou zijn op enig onroerend goed in Italië, o.a. afkomstig van de moeder van Joseph.
Hier in Nederland hadden ze er echter nooit inkomsten uit ontvangen.
Josephs weduwe Anna Maria Sala was volgens de telling van 1840 winkelierster, 49 jaar oud en geboortig van Leiden.(9)
Zeker tot 1840 woonde de familie Borzo aan de Schapenmarkt, wijk A nummer 119.
Tussen 1840 en 1850 verhuisde Anna Maria Sala met haar acht kinderen naar de Verwersstraat wijk E nummer 351.
De exacte verhuisdatum valt helaas niet meer vast te stellen.
In 1850 staat de weduwe, dan Maria Sala genoemd en van beroep winkelierster, dus ingeschreven aan de Verwersstraat.
Haar acht kinderen waren nog allen zonder beroep.(10)
Het is dus niet zo dat Joseph Borzo kort na zijn vestiging in 's-Hertogenbosch met echtgenote naar de Verwersstraat verhuisde, zoals een krantenartikel ons wil doen geloven.(11)
Of het pand waar de familie in 1850 woonde al hetzelfde was als dat van de bekende zaak aan de Verwersstraat valt door omnummeringen der wijk/huisnummers moeilijk te achterhalen.
De zaken gingen blijkbaar goed, want op 9 maart 1860 kocht de weduwe Borzo, 'rentenierse', een huis aan de Peperstraat voor ƒ 2300,- (12)
(Hierbij moet erop gewezen worden dat de benaming Peperstraat vroeger ook gebruikt werd voor het gedeelte van de Parade tussen de Kerkstraat en de huidige Peperstraat.)
In 1860 woonde zij met haar kinderen aanvankelijk in de Verwersstraat A 250 en later in het huis wijk A nummer 138 (= Peperstraat).(13)
Zoon Carolus blijft echter aan de Verwersstraat wonen.
De weduwe, Anna Maria Sala, overleed op 19 november 1863 te 's-Hertogenbosch.
Volgens de akte was zij geboren te Leiden, 64 jaar oud en woonachtig aan de Peperstraat A 138, dochter van Dominicus Sala 'zijnde de naam van haar moeder onbekend'.
Uit haar hiervoor genoemde huwelijksakte blijkt echter, dat haar moeder Magdalena Wereld heette.
Vader Dominicus Sala overleed te Leiden op 23 januari 1839, oud 80 jaar en 4 maanden, en was geboortig van Pognana in Lombardije (namelijk aan het Comomeer).
Moeder Magdalena Wereld overleed op 3 juli 1846 te Leiden, oud bijna 89 jaar, en was geboren in Trier.(14)

Bijschrift bij afgedrukt document
Een gedeelte uit de winkelinventaris uit 1839 van de overleden Joseph Borzo. Melding wordt gemaakt van landschappen, gravures, afbeeldingen naar Teniers, Potter etc. (Rijksarchief in Noord-Brabant, archief Kantongerecht 's-Hertogenbosch)

Bijschrift bij foto
De Verwersstraat omstreeks 1900. Leden van de familie Borzo woonden waarschijnlijk op verschillende adressen in deze straat vanaf ca. 1845. (Foto Stadsarchief)

De erfgenamen van Anna Maria Sala, weduwe Borzo, waren haar acht kinderen.(15)
Dochter Helena Maria, geestelijke zuster, woonde in Gemert.
Zij verwierp echter de nalatenschap, volgens vonnis van de arrondissementsrechtbank van 's-Hertogenbosch van 28 november 1863.
Het door Anna Maria Sala nagelaten huis aan de Peperstraat werd in 1864 door zes van de overige zeven kinderen voor ƒ 4285,- verkocht aan hun zus Gertruda Louisa Maria Borzo, die al voor het resterende zevende gedeelte eigenaar was.(17-l8)
Na haar overlijden werd het huis in 1907 eigendom van haar neef Wilhelmus Josephus Maria Ummels.(19-20) die het nog in hetzelfde jaar aan zijn zus Maria Gertruda Josephina Adriana Barbara Ummels verkocht. (21-22) Zij waren kinderen van Gertruda's zus Cornelia.
De zes dochters van het echtpaar Borzo/Sala

1. Maria Magdalena Wilhelmina Borzo.
Zij werd geboren op 5 december 1821 en trouwde op 23 oktober 1860 in haar geboortestad met haar neef Martinus Johannes Schretlen, heel- en verloskundige, geboren te Leiden op 25 juni 1814, zoon van Daniel en Maria Helena Sala.
Op 13 december 1860 vertrok zij naar Leiden (10), waar haar echtgenoot reeds op 31 oktober 1868 overleed.(23)
Sinds 1890 woonde Maria Magdalena Wilhelmina Borzo weer te 's-Hertogenbosch. (24)
Op 24 april 1893 maakte zij haar testament voor notaris Pendraat te Geffen.(25)
Haar neef Wilhelmus Josephus Maria Ummels benoemde zij tot uitvoerder van haar laatste wilsbeschikking.
Zeven jaar later, op 23 maart 1900, overleed zij - zonder kinderen na te laten - te 's-Hertogenbosch.(26)

2. Gertruda Louisa Maria Borzo Zij werd geboren op 2 september 1823.
Haar geboorteakte werd pas op 2 maart 1824 ingeschreven, krachtens vonnis van de rechtbank van Eerste Aanleg van 's-Hertogenbosch van 27 januari 1824.
Na het overlijden van haar moeder woonde zij met haar zus Antonetta in het huis aan de Peperstraat A 138. (27)
Ze bleef ongehuwd en maakte in 1893, 1903 en 1905 een testament. (28-30)
In de testamenten van 1903 en 1905 benoemde zij de twee kinderen van haar zus Cornelia tot erfgenamen.
Zij overleed op 1 januari 1907 te 's-Hertogenbosch, en was daarmee de laatste Borzo, die in 's-Hertogenbosch werd geboren en er ook overleed.
Bij haar overlijden liet zij het huis in de Peperstraat, dat zij in 1864 kocht, na.(31)
Dit pand werd ergens tussen 1870 en 1890 omgenummerd in A 137 en bij de invoering in 1909 in de hele stad van de nu nog gebruikte huisnummers veranderde het adres in Peperstraat 13.
Zoals boven al aangeduid is de Peperstraat hierbij een bijzonder geval aangezien ook een gedeelte van de Parade zo heette, wat tot 1967 het geval was. Peperstraat 13 is toen Parade 6 geworden. Indien we op deze gegevens uit de bevolkingsadministratie kunnen vertrouwen zou het sinds 1860 door de familie Borzo (en later Ummels) bewoonde huis het huidige pand van Silva Ducis betreffen.
Mogelijk kan onderzoek in de kadastrale archieven hierover uitsluitsel geven.

3. Josephina Elisabeth Maria Borzo
Zij werd geboren op 28 april 1826 en trouwde op 29 april 1862 te 's-Hertogenbosch met de weduwnaar Dominicus Antonius Schretlen, fabrikant van stoom- en andere werktuigen, geboren te Leiden op 4 februari 1811 en broer van eerdergenoemde Martinus Johannes Schretlen.
Een dag voor hun huwelijk lieten de echtelieden huwelijkse voorwaarden passeren.(32)
Op de huwelijksdag zelf maakte de bruidegom zijn testament.(33)
Hij benoemde zijn zoon Antonius Daniel Dominicus Schretlen tot erfgenaam.
Kort na haar huwelijk, op 23 oktober 1862, vertrok Josephina naar Leiden.
Dominicus Antonius Schretlen overleed aldaar op 3 maart 1883.(23)
Zijn weduwe maakte op 24 juni 1907 een testament te Leiden.
Ruim een jaar later, op 22 oktober 1908, overleed zij te Nijmegen, als weduwe van Dominicus Antonius Schretlen.(34)
Antonius D. D. Schretlen, haar stiefzoon, was haar erfgenaam.

4. Helena Maria Borzo
Zij werd geboren op 11 november 1827, en verliet tussen 1860 en 1870 haar geboorteplaats om religieuze te worden te Gemert.(35)
Zij overleed aldaar op 23 november 1895.

5. Cornelia Theresia Maria Borzo
Zij werd geboren op 8 mei 1831 en trouwde op 18 februari 1868 in haar geboortestad met de notaris Franciscus Christianus Ummels, geboren 's Hertogenbosch 27 maart 1832.
De echtelieden maakten op 16 maart 1868, kort na hun huwelijk, een testament, waarbij ze elkaar tot erfgenaam benoemden.(36)
Cornelia Borzo woonde haar gehele leven te 's Hertogenbosch.(37)
Uit haar huwelijk zijn twee kinderen geboren:
a Wilhelmus Josephus Maria Ummels, geboren 's Hertogenbosch 6 september 1870
b Maria Gertruda Josephina Adriana Barbara Ummels, geboren 's-Hertogenbosch 16 november 1872
Haar echtgenoot overleed op 24 maart 1898 te 's Hertogenbosch.(38)
Cornelia overleed op 13 augustus 1911 te Scheveningen, maar woonde toen te 's-Hertogenbosch.(39)
Zij was de laatste naamdrager Borzo, die in 's Hertogenbosch woonde.

6. Antonetta Carolina Maria Borzo
Zij werd geboren op 23 juni 1835.
Na het overlijden van haar moeder woonde zij met haar zus Gertruda in het huis aan de Peperstraat A 138.(27)
Antonetta bleef ongehuwd en maakte gelijktijdig met haar zus Gertruda in 1893, 1903 en 1905 een testament.(40-42)
In de testamenten van 1903 en 1905 benoemde zij de twee kinderen van haar zus Cornelia tot erfgenaam.
Op 10 december 1906 overleed zij te 's Hertogenbosch.(43)

Opmerking
* Theo van Herwijnen is archivaris en werkt in het Regionaal Archief Tilburg.

Noten
Als geen vindplaats is vermeld, is het Stadsarchief van 's-Hertogenbosch bedoeld.

Afkortingen:
CBG: Centraal Bureau voor Genealogie te Den Haag
BHIC: Brabants Historisch Informatie Centrum locatie 's Hertogenbosch (voorm. Rijksarchief in Noord-Brabant)
GA: Gelders Archief te Arnhem

1 Brabants Dagblad van 17 april 1974.
2 Brabants Dagblad van 20 november 1976.
3 Volkstellingsregister 1814, Schapenmarkt A 119.
4 Volkstellingsregister 1822, Schapenmarkt A 119.
5 Volkstellingsregister 1830, Schapenmarkt A 119.
6 BHIC, Memories van successie kantoor 's-Hertogenbosch, inv.nr. 53, nr. 133.
7 BHIC, Archief van het kantongerecht 's-Hertogenbosch 1838-1929, inv.nr. 392, akten 180 en 181, 3 oktober 1839.
8 BHIC, Archief van het kantongerecht 1838-1929, inv.nr. 541, aktenummer 5, 7 oktober 1839.
9 Volkstellingsregister 1840, Schapenmarkt A 119.
10 Bevolkingsregister 1850-1860, deel E, blad 328.
11 Brabants Dagblad van 15 november 1967.
12 Notarieel archief 's Hertogenbosch 1842-1895, inv.nr. 1442, akte 49, 9 maart 1860.
13 Bevolkingsregister 1860-1870, deel 2, blad 452.
14 CBG, Familiedossier Sala.
15 BHIC, Mem. van successie (als voor) inv.nr. 82, nummer 105.
16 BHIC, Archief van de arrondissementsrechtbank 's Hertogenbosch 1838-1929, inv.nr. 1513, 28 november 1863.
17 Notarieel archief 1842-1895, inv.nr. 1446, akte 125, 7 mei 1864.
18 Kadastraal archief 's Hertogenbosch, inv.nr. 3, artikel 3626.
19 Notarieel archief 1906-1915, inv.nr. 21, akte 143, 19 juli 1907.
20 Kadastraal archief, inv.nr. 12, artikel 6879.
21 Notarieel archief 1906-1915, inv.nr. 21, akte 144, 19 juli 1907.
22 Kadastraal archief, inv.nr. 13, artikel 7208.
23 CBG, Familieadvertenties Schretlen.
24 Bevolkingsregister 1890-1900, deel A 1, blad 225 en 1900-1910, deel A1, blad 195. Zij woonde aan de Kerkstraat A 131.
25 BHIC, Archief Arrondissementsrechtbank 1838-1929, inv.nr.1631, repertoria notaris Pendraat te Geffen, akte 96, 24 april 1893.
26 BHIC, Mem. van successie (als voor) inv.nr. 129, nummer 99.
27 Bevolkingsregister 1870-1890, deel 1, blad 217; 1890-1900, deel A 1, blad 237 en 1900-1910 deel A 1, blad 204.
28 BHIC, Archief Arrondissementsrechtbank 1838-1929, inv.nr.1631, repertoria notaris Pendraat te Geffen, akte 98, 24 april 1893.
29 Notarieel archief 1896-1905, inv.nr. 35, akte 30,14 februari 1903.
30 Notarieel archief 1896-1905, inv.nr. 37, akte 175, 26 augustus1905.
31 BHIC, Mem. van successie (als voor) inv.nr. 143, fiche 2, nummer 7/9756.
32 Notarieel archief 1842-1895, inv.nr. 1444, akte 81, 28 april 1862.
33 Notarieel archief 1842-1895, inv.nr. 1444, akte 84, 29 april 1862.
34 GA, Mem. van successie kantoor Nijmegen nummer 7/9694 (film 34).
35 BHIC, Bevolkingsregister Gemert 1861-1879, deel 9, blad 1237 en 1880-1900, deel 4, blad 1100.
36 Notarieel archief 1842-1895, inv.nr. 1525, akten 43 en 44,16 maart 1868.
37 Bevolkingsregister 1860-1870, deel 4A, blad 1349 (Kerkstraat A 54); 1870-1890, deel 1, blad 81 (eerst Kerkstraat A 54 later Verwersstraat A 367); 1890-1900, deel A 3, blad 642 (Verwers-straat A 367); 1900-1910, deel A 3, blad 588 (eerst Verwersstraat A 367, later in het huis aan de Peperstraat A 137, waar haar zusters Gertruda en Antonetta hadden gewoond) en 1910-1920, deel 18, blad 111 (Peperstraat 13).
38 BHIC, Mem. van successie (als voor) inv.nr. 152, fiche 14, memorie 8/5951.
39 BHIC, Mem. van successie (als voor) inv.nr. 125, nummer 99.
40 BHIC, Archief Arrondissementsrechtbank 1838-1929, inv.nr. 1631, repertoria notaris Pendraat te Geffen, akte 97, 24 april 1893.
41 Notarieel archief 1896-1905, inv.nr. 35, akte 31,14 februari 1903.
42 Notarieel archief 1896-1905, inv.nr. 37, akte 176, 26 augustus 1905.
43 BHIC, Mem. van successie als voor, inv.nr. 142, fiche 19, memorienummer 7/9652.

Noot redactie:
Het beoefenen van genealogie, een ander woord voor het doen van stamboomonderzoek, vergt veel tijd. Vaak moeten meerdere bronnen worden geraadpleegd die zich bovendien verspreid in archiefbewaarplaatsen in het gehele land en ook wel buiten Nederland bevinden. Om u enige indruk te geven van de te raadplegen bronnen zijn bij het artikel van Theo van Herwijnen alle geraadpleegde bronnen vermeld.
___________________________________________________

Thijs Rijlaarsdam

De Hoeve

De Hoeve is een kunsthandel en tevens een groot en bijzonder sfeervol centrum: op de eerste plaats voor schilder- en beeldhouwkunst. Dit multifunctionele centrum is prachtig gelegen aan de rand van het klassieke schildersdorp Nieuwkoop, midden in de ruimte en stilte van Hollands Groene Hart.

In 1985 vestigde Thijs Rijlaarsdam in zijn oude boerderij een Galerie voor 19e eeuwse en vroeg 20e eeuwse schilderijen.

Boerenzoon bouwde zijn eigen museum in de koeienstal.

"Nieuwkoop was geliefde stek van Haagse school"

Door THEA DETIGER

"Mijn liefde voor het landleven en speciaal voor de polder waarin ik ben opgegroeid, heeft me op het spoor gezet van de Haagse school," zegt Thijs Rijlaarsdam, een boerenzoon uit Nieuwkoop die eigenhandig de koeienstal omtoverde tot een museum voor zijn favoriete schilders. "Weissenbruch, Roelofs, Gabriël en ook Mauve kwamen graag in Noorden en Nieuwkoop schilderen. Hier vonden ze nog de landelijke sfeer die ze zochten en die voor mij zo herkenbaar is. De luchten, het licht op het water en de polder na een regenbui. Het zijn allemaal beelden die ik van jongs af aan ken.

Tien jaar geleden nam Thijs (41) de boerderij over van zijn vader. Het eerste wat hij deed was de weidegrond geschikt maken voor land- en tuinbouw en daarna begon hij aan zijn ideaal: een eigen tentoonstel­lingsruimte. Zonder de oor­spronkelijke stijl van de hon­derd jaar oude boerderij aan te tasten, toverde hij eerst de stal om en bouwde vervolgens nog een ‘boerenschuur', die aan al­le museumeisen voldoet. „Mijn volgende projecten zijn een beeldentuin en een educa­tieve ruimte in de oude hooi­berg," zegt Thijs voortvarend. „Maar dat komt pas in de zo­mer."

Verzameling

Behalve zijn eigen collectie, waaronder schilderijen van de Haagse school maar ook werken van hedendaagse schilders, heeft Thijs tot 30 ja­nuari een grote particuliere verzameling Haagse en Ro­mantische school te leen, die nog nooit in het openbaar te zien is geweest. Daaronder zijn schilderijen van Mesdag, Maris, Leickert, Schelfhout, Mauve, Vreedenburgh, Voerman, Apol, Roelofs en Jozef Iraëls, maar vooral veel werk van J.H. Weissenbruch. "Weissenbruch was helemaal weg van deze streek. In augustus 1875 nodigde de Leidse kunsthandelaar D. Sala hem en de schilders Gabriël, Roelofs, Stortenbeker en Van de Sande Rakhuysen uit voor een boottochtje op de Nieuwkoopse plassen. Ze reageer­den enthousiast, vooral Weissenbruch. Sindsdien kwam hij regelmatig terug om te vis­sen en te schilderen. Hij lo­geerde dan in het pension van moeder Verzijden in Noorden of in de herberg Het Vliegende Paard in Nieuwkoop, waar nu een disco is. De cafédeuren, die destijds door de schilders van de Haagse school werden beschilderd, zijn inmiddels weggehaald." Als hommage aan Weissenbruch heeft Thijs Rijlaarsdam in zijn expositie een oude roeiboot opgesteld (geleend van het Poldermuseum) met daarin de schildersuitrusting waarmee Weissenbruch uit varen ging. In de vitrine erachter zien we tal van kleine schilderijtjes die keurig in de viskoffer pasten. Als Weissenbruch onder het vissen een sfeervol landschap zag, legde hij dat met verf direct vast. Talloze malen heeft hij opgeschreven hoe hij van die tochtjes genoot: in een schuitje zitten schilderen, het water in een oude klomp, een lekker pijpje in de mond, dat is Schildersheerlijkheid.

Verrijking

Als boerenzoon is Thijs niet met kunst opgegroeid. "Daar was vroeger geen geld voor," zegt hij. "Ik ben wel heel blij dat ik er later mee in aanraking ben geko­men. Het is een heel proces wil je er wat verstand van krijgen. Je moet er zeker tien jaar elke dag mee bezig zijn, voordat je een beetje kunt beoordelen wat goed en niet goed is. Maar ik kan nu uit ervaring zeggen dat kunst je leven enorm ver­rijkt. Ik ben als persoon gevoe­liger geworden en ik heb meer oog voor verhoudingen gekre­gen en meer smaak. Ik let ook meer op kleurgebruik en ben veel perfectionistischer geworden dan vroeger."

Naast de forsythiateelt (Rijlaarsdam heeft 50.000 struiken staan) verdient hij aardig aan zijn schilderijen. Maar verkoop is niet zijn voornaamste doel. "Ik wil zo veel mogelijk mensen laten meegenieten en in aanraking brengen met kunst. Er hangen hier totaal meer dan 200 schilderijen, die iedereen gratis kan komen bewonderen."

De speciale tentoonstelling van schilders uit de Haagse en Romantische school is van Tweede Kerstdag tot 30 januari te zien bij: hoeve Rijlaarsdam, Nieuwveenseweg 59, Nieuwkoop, t/m 1 januari dagelijks 10-17 uur, daarna do t/m za 10-17 uur, zo en feestdagen 13-17 uur

http://www.rijlaarsdam.nl/nl/front.html

Eindhovens Nieuws 22-11-1952

Uit Woensels verleden.

De afgravingen in de voorbije zomer bij de nieuwe tunnel, die de Fellenoord met de Demer moet verbinden, hebben niet dat gebracht, wat ik mij er van had voorgesteld. De naam (toponiem) Hemelrijken zou volgens dr. Lindemans duiden op een oude begraafplaats. Alles wees daarop n.l. de hoge zandrug in de nabijheid van een water en de naam, het klopte allemaal volgens Heembeoefenaars. Bij vroegere gravingen waren door N.v.d. Water daar al potjes gevonden en volgens zijn uitleggingen leken deze wonderwel op kleine Frankische urnen, doch om vast te stellen welke mensen hier begraven waren moest ik zo'n potje hebben. De wetenschapsmensen vragen bewijzen; voordien is alles nog maar hypothese. Over medewerking had ik niet te klagen, doch speurwerk ter plaatse waar men met een machine graaft is moeilijk. Iedere dag ging ik kijken en er kwam nogal wat materiaal voor de dag uit de jaren 13 à 1400. Ook enige scherven Pingsdorfer (zeer bijzonder) uit de jaren rond 1000 en het onderstuk van een grote pot, die vermoedelijk wel 70 cm. hoog is geweest en door een deskundige werd vastgesteld als zijnde laat Frankisch, dus rond het jaar 800. Dat alles vond men op de plek door mij aangewezen. Was er nu niets bij, dat op urnen geleek? zult u vragen. Ja toch wel, maar het liep me niet mee. Een der mannen had een potje gevonden zoals door mij beschreven en had het even opzij gezet. Jammer genoeg vergat hij het na zijn dagtaak mee te nemen naar de opzichterswagen. Toen ik des-anderen-daags op de stortplaats kwam, wilde hij het potje ophalen, doch er lagen nog slechts enige scherven, die wel van urnen konden geweest zijn, doch dit was niet met zekerheid vast te stellen. Het is bij dit ene geval gebleven. Al de andere zullen indertijd wel uitgegraven zijn, want toen heeft v.d. Water er enige tientallen weggeworpen, slechts één had hij thuis voor de schouw gezet. Iemand heeft het rond 1943 meegenomen. Deze kwam grondwerk bestellen, zag het potje, interesseerde zich er voor en kreeg het mee. Ik hoop, dat deze heer mijn artikel zal lezen en de goedheid heeft mij even te berichten, dat hij in het bezit is van dat potje. Hij mag het gerust behouden, het gaat mij er om even vast te stellen, wat het is. Zou het een urn zijn, dan hebben wij de oudste begraafplaats van Eindhoven gevonden of beter gezegd van Woensel, daar deze plaats ouder is. De bedoeling van deze speurderij is, om als straks onze nieuwe archivaris of bibliothecaris in opdracht van ons Gemeentebestuur een nieuwe Eindhovense geschiedenis schrijft, onze Heemvereniging aan hem zoveel mogelijk bouwstenen wil verschaffen. Nu nog iets anders. Velen uit Woensel kennen het "Slotje" aan de Frankrijkstraat 10, schuin tegenover de Runstraat. Een oude Woenselse dame, die tegenwoordig in Putny-Londen woont en daar ook het Eindhovens dagblad leest, schrijft mij, dat in haar jeugd, dat moet zeker 70 jaar geleden zijn, bij laag water in de zomer, in de grachten van het "Slotje" de zware fundamenten te zien waren van een gebouw dat vroeger daar gestaan moet hebben. Deze gracht werd gevoed door de Zoei. In een vorig artikel heb ik verklaard, dat de Kattestraat haar naam dankt aan het feit, dat deze een verhoogde weg is geweest door land, dat dikwijls onder water stond. In het boek "Oud Eindhoven"is dit tegengesproken: er was geen water, doch hier is het bewijs. Dat "Slotje" nu was vroeger bewoond door dr. Lungen en voordien door de familie Tengnagel de Raedt. Weet mogelijk iemand nog iets meer van dit oude gebouw, waarvan de fundamenten nog wel aanwezig zullen zijn? Men heeft de gracht door gebrek aan water dichtgegooid. Deze zaak begint mij te interesseren.

Zoals ik al eens geschreven heb, begon bij de Frankrijkstraat het grote Domeingoed, dat zich uitstrekte tussen de Oude Bossebaan en de Postdijk en eindigde tegen het water bij de Demer. De Kronehoef en Kronehoefstraat zijn er nog naar genoemd. Bij zo'n grote hoeve stond dikwijls een herehuizing en deze was omringd door een gracht. De boerderij zelve lag ook in het water. Vele oud-Woenselnaren weten nog dat daar de Wetering lag en dat er een loop liep van deze boerderij die bij de smederij van M.v.d. Ven aan de Boschdijk deze weg passeerde en zo langs de Bussels bij Philips glasfabriek in de Wijntgraaf uitkwam. De naam Wijntgraaf is een verbastering van Dwijngraaf, zijnde een sloot, die men onder dwang heeft gegraven.

Omtrent dit domeingoed is nog weinig bekend. Wel echter, dat in de grote weide, die lag vanaf het oude Eindhoven, en zo Fellenoord, Kruisstraat, St. Antoniuskerek, Lijmbeekstraat, in November 1813 de Kozakken hebben gebivakkeerd. Deze kwamen ons toen verlossen van het Franse juk. Eindhoven heeft in die dagen heel wat voor hen moeten opbrengen, maar dat was de vrijheid wel waard.

Zie hier een lijstje van wat het onze voorouders gekost heeft:13563 vaten haver, 501000 pond stro, 25000 takkenbossen, 164 karren hout, 133 koeien, 3175 kannen, dat waren liters jenever enz. Zij dronken de jenever uit bierglazen en daar zij gewend waren aan sterke Russische Wodka, vermengden zij onze jenever met peper, die zij daarvoor in beslag namen. Zij kampeerden in het stro rond de houtvuren, zoals dat in die dagen gewoon was. Van onze huismoeders hadden zij vlug geleerd hoe zij spekstruif (pannekoek) moesten bakken en zo had iedere kozak aan de zadelknop een struifpan hangen, die hij zo terloops had meegenomen waar hij ze vond.

Zou deze gebeurtenis niet in een naam ter plaatse bewaard kunnen blijven? De stad Antwerpen heeft er een hele wijk naar genoemd nl. Moskou en het is niet de enige plaats die dat gedaan heeft.

A.v. Lieshout

Nicolaas Beets - Leiden - dinsdag 26 aug. (1834)

Nicolaas Beets 1814-1903 Zaterdag 6 januari 1962 - De Leidse Courant

De Leidse Courant schreef een jaar geleden, dat Nicolaas Beets als student in Leiden heeft gewoond op Breestraat 114c, in het pand, waarin thans Feye Brinks gevestigd is. Dit met een gedenksteen in het diepst van haar gedachten.

De schrijver van deze bewering heeft achteraf het gevoel, dat hij een schot in de ruimte heeft gelost. De bewijzen voor zijn stelling zijn inmiddels in de mist verdwenen. Toen hij dus zeer onlangs, naar aanleiding van een "hulde aan Pieter Bas" met daarbij de auteur Godfried Bomans, op het geheugen citerend als woonhuis van Nicolaas Beets wederom de zaak Breestraat 114 c aanwees, meende hij, overigens niet geheel ten onrechte een "bewezen zaak" te memoreren.

De vriendelijke reacties van belangstellende lezers waren echter verpletterend. Zij noemden andere nummers: 124, of: het huis waarin thans de banketbakker Dupuis onder dak is, de Beestenmarkt 57 bij van Dijk.

Om bij dit laatste te beginnen: Beets heeft inderdaad een blauwe maandag tegenover de vrijdagse lammetjes gewoond, is er waarschijnlijk weggeblaat en heeft al spoedig een kamer aan de Breestraat tegenover de Ketelboetersteeg betrokken. Hij schrijft in zijn dagboek, dat door zijn kleinzoon dr. H.E. van Gelder is uitgegeven en toegelicht (in de "Ooievaar-reeks" van uitgever Daamen), het volgende.

Leiden-dinsdag 26 aug. (1834)

"Herwaarts gekomen is er geen ander gezelschap dan Walter Scott; zijn heerlijke Ivanhoe. Andere kamer gehuurd, Breestraat van 't Hull (tegenover de Ketelboetersteeg)'.

Dit was het gegeven; schrijver dezes, die zijn reputatie van doorgaans betrouwbare bron moest verdedigen ging op onderzoek uit.

Helaas kwam de ontknoping ál te spoedig. Hij had gehoopt een boeiende detectieve-roman te doorlopen met aan het slot de klap op de vuurpijl. Deze kwam echter zo snel, dat er geen aardigheid aan was. Hoe zouden Geoffrey Gill en Sherlock Holmes zich voelen, als zij op pagina twee al een schokje in hun achterhoofd krijgen, omdat de moordenaar zich vrijwillig komt aanmelden?

Om verder aan alle twijfels een eind te maken: Nicolaas Beets, alias Hildebrand, schrijver van de "Camera Obscura", woonde inderdaad in het huis, dat thans Breestraat 114c is, en waarin Feye Brinks zijn sieraden verkoopt.

Triomf te gevoelen zou onrecht doen aan de vriendelijke lezers die reageerden, zoals mevr. H.D. Sala-van Houten, lid van de bekende Sala-familie, en de heer C.J. Wesselingte Leiden, die om het zoeken te vergemakkelijken enige boeken over Nicolaas Beets in bruikleen afstond.

Bij mevrouw Sala brachten wij een genoeglijk koffie-uurtje door temidden van oude archieven en we leerden, dat toen Beets op de Breestraat woonde, aldaar ook al de Sala's waren gevestigd als lijstenmakers en kunstverkopers; zij waren hofleveranciers, zoals bevestigd werd op de gedenkwaardige dag, waarop H.K.H. prinses Juliana etsen van Leiden kwam kopen voor de paranymphen van haar ere-promotie.

Uit de vergeelde papieren kwam een briefhoofd voor de dag met de groep huizen aan de Breestraat tussen de Korenbrugsteeg en de Koorlammersteeg, toen nog Choor Lammersteeg geschreven. Laten we dit krullenrijke geval, hierbij afgedrukt, eens bestuderen. De Breestraat is in die dagen (tweede helft van de 19e eeuw) nog een eerbiedwaardige woonstraat, nog niet het winkelcentrum, dat zij in de twintigste eeuw is geworden. Bijna over de gehele breedte van deze gevelrij was de familie Sala gevestigd, onder wie ook de instrumentenmaker, Anton Sala, die woonde in het huis dat later is verkocht aan de bloemist Kors, thans Breestraat 112. Hij was de vleugelspeler in deze brede linie van Sala-bezittingen. Andere uiterste is Breestraat nummer 116, waarin thans kapsalon Van Zoelen gevestigd is. Daartussen de nummers 144a, thans banketbakkerij 114b, thans herenmode-magazijn A.H. Klaassens en 114c Feye Brinks, juwelier. Mevrouw Sala wees ons in het briefhoofd het tweede huis van links (in de heldere kleur) aan. Het is moeilijk vast te stellen, welke zaak thans in dit pand gevestigd is. Waarschijnlijk de banketbakker op nummer 114. Om "het moeilijk te maken" is er nl. de oude nummering 231-234 maar dit juist zijn de kronkelwegen die de wandeling van de speurder zo aangenaam maken.

Verlaten wij mevrouw Sala, niet nadat wij vele anecdoten in ruil voor onze belangstelling hebben ontvangen; blijde verhalen over het oude Haagse Schouw, over de Italiaanse herkomst van de Sala's, die al in de tweede helft van de achttiende eeuw zich in Leiden vestigden, over de ontploffing van het kruitschip, die ook de bezittingen aan de Breestraat beschadigde en over de brand van het stadhuis, die haar nog in het geheugen ligt alsof het gisteren gebeurd ware.

Verkeerde de heer C.J. Wesseling in de mening, dat het huis gezocht moet worden op Breestraat 122, het juiste antwoord werd gegeven door een employé van het kadaster, die een serie lichtingen deed, welke de krant op enige rijksdaalders kwamen te staan; men ziet, de redactie kijkt niet op een dubbeltje.

Natuurlijk was hier de enig-juiste vraag: kunt u in de oude archieven opzoeken welke huis Van 't Hull bezat omstreeks 1834. De vraag was snel gesteld, het antwoord niet eenvoudig. Men dient bewondering te hebben voor het geduld, waarmede de kadaster-medewerker steeds weer in de zolderkasten dook. Maar het resultaat bleek verbluffend.

De brandstoffenhandelaar Dries Jansen van 't Hull bleek zich inderdaad (onder nummer 223) in het Leidse kadaster op te houden. Zorgvuldige meting bracht aan het licht, dat het pand van Van 't Hull gelegen was op een afstand van 14 meter van de Choor Lammensteeg. Dit is nu het pand van Feye Brinks. Om alle twijfel uit de weg te ruimen werd nagegaan in welke handen het pand van Van 't Hull later is overgegaan. Dit blijkt Anton Brinks te zijn, die thans in het kadaster van Leiden berust onder nummer 1842.

De zaak is hiermede dus rond; de plot ten einde. Volgde nog op een zonnige achtermiddag, waarop men de Breestraat op haar voordeligst zag, een uitmeten met voetstappen die de onderzoeker tot verbazing van de voorbijgangers en een kleedjes-kloppende mevrouw steeds weer bracht voor het pand van Brinks.

Van hier dus stelde Hildebrand op de tweede verdieping vast, "dat de Breestraat nog immer breed was".

Dit zal dus ook de plaats moeten zijn, waar Leiden een beroemde logé zal eren met een gedenksteen. We hebben al een plaatsje op het oog.

B.H.F.