De startpagina voor opa's en oma's die hun eigen kinderen willen steunen bij de opvoeding van hun kleintjes
21-08-2008
Practisch ouderschap
Als psycholoog heb ik vaak te maken (gehad) met kinderen die hun ouders voor allerlei problemen stelden. Dat waren dan problemen op school, maar ook thuis. Die problemen hadden eigenlijk altijd te maken met het gedrag van die kinderen.
Als ik daar dan indook, kwam ik vrijwel altijd uit op het feit dat kinderen met hun lastige gedrag "ergens" op uit waren. Ze wilden er iets mee bereiken. Die doelen van hun gedrag zijn uitgebreid beschreven door Rudolf Dreikurs, een Oostenrijks/Amerikaans psychiater. Deze man was een fervent aanhanger van de befaamde psychiater Alfred Adler, een tijdgenoot van de heer Sigmund Freud.
Hoewel hij een aantal jaren tot de Wiener Kreis heeft behoord, heeft Adler zich daarvan afgescheiden toen hij vond dat de theorieën van Freud toch wat al te éénzijdig gericht werden op de kinderlijke seksualiteit en het slachtofferschap dat daaruit voortsproot.
Adler legde daarentegen veel meer de nadruk op de rol van de sociale gemeenschap waarin het kind zich ontwikkelt en op zijn overtuiging dat kinderen daar een enorme invloed van ondergaan. Hij was er vooral van overtuigd dat kinderen zelf hun gedragspatronen "kiezen" waarmee ze hun wereld tegemoet treden.
De eerste sociale gemeenschap is voor het jonge kind het gezin waarin het wordt geboren. Voor een kind is het van het grootste belang dat het het gevoel heeft dat het deel uitmaakt van dit gezin, en dat het een eigen onvervreemdbare plaats heeft in dit gezin.
Het gevoel "erbij te horen" is daarom van het cruciaal belang. Veel van de gedragsproblemen die ouders met hun kinderen ervaren, zijn terug te voeren op de onzekerheid en de twijfel bij kinderen over het feit of ze er werkelijk bij horen.
Adler en Dreikurs zeggen dan ook dat storend gedrag een uiting is van die twijfel en dat een kind meent dat het zijn plaats alleen maar kan veiligstellen door zich te gedragen zoals het doet.
Adler kreeg in de jaren 20 van de vorige eeuw veel bekendheid in Oostenrijk door het oprichten van vele adviesbureaus waar ouders zich konden laten voorlichten over de aanpak van hun kinderen. Het nazi-regime heeft er destijds voor gezorgd dat al die bureaus zijn verdwenen mede omdat Adler van Joodse afkomst was.
Dreikurs heeft na WO II in de Verenigde Staten de draad weer opgepakt en via vele publicaties de psychologie van Adler nieuw leven ingeblazen. In de ogen van zowel Adler als Dreikurs (en anderen) mocht psychologie niets iets zijn voor de "happy few" die zich financieel kon veroorloven psychologische hulp te zoeken. Waar Freud zich met graagte bewoog in de kringen van de welgestelden, zocht Adler juist de vergaderruimten van Weense koffiehuizen op om voor een breed publiek zijn kennis over te dragen en te demonstreren.
Dreikurs heeft in vele publicaties geschreven over het practisch nut en de practische toepasbaarheid van de "Individuele Psychologie", zoals Adler zijn theorie had genoemd.
De waarnemingen die Dreikurs deed bij het gedrag van kinderen brachten hem er uiteindelijk toe het gedrag van kinderen onder te brengen in een viertal doelen die kinderen met hun gedrag proberen te bereiken.
De eerste doel is AANDACHT. Natuurlijk heeft elk kind aandacht nodig. Maar in dit geval gaat het om het soms vrijwel onophoudelijk opeisen van aandacht. Dit gedrag is storend, in die zin dat het kind ertoe overgaat als de situatie juist ander gedrag vereist. Stel, u zit een brief te schrijven, en uw dochtertje vraagt of u met haar wil spelen. U zegt haar dat u bij haar komt zodra u de brief af heeft. Daarop is uw dochtertje even stil en vraagt u niets, maar na 3 minuten komt ze weer bij u met dezelfde vraag. Deze actie herhaalt zich nog enkele malen. Wellicht raakt u lichtelijk geïrriteerd en vindt u eigenlijk dat uw dochter u even met rust had moeten laten.
Gedragingen die hier onder kunnen vallen zijn: - claimend gedrag - steeds om hulp vragen - charmes gebruiken - steeds maar "gevatte"antwoorden geven - de ander almaar willen "behagen" - het "lievelingetje" spelen - u zover krijgen dat u het kind almaar ergens aan moet herinneren - clownesk gedrag
Het is bij dit doel net alsof het kind ervan overtuigd van het volgende credo "alleen als ik voortdurend aandacht opeis, heb ik het gevoel dat ik gezien word en dat ik van belang ben".
Dreikurs noemt een dergelijk credo de "privé logica" van het kind, en in die zin is het logisch dat het kind van alles uit de kast haalt om aandacht te krijgen. Wat het "uit de kast" haalt, ligt aan de creativiteit van het kind. Het "kiest" als het ware die gedragingen die hem naar zijn mening nader tot zijn doel brengen
Het tweede doel is MACHT. Hoewel het willen uitoefenen van macht op allerlei manieren tot het doel van kinderen kan gaan behoren, (ouders oefenen vaak op een te stevige manier macht uit ten opzichte van hun kinderen) komt het vaak voor dat het zichtbaar wordt als de behoefte aan AANDACHT niet vervuld wordt, naar de mening van het kind. Dat kan ook gebeuren als u bozig gaat reageren op het aanhoudend gejengel om aandacht. In die gevallen gaat het kind uit een ander vaatje tappen en probeert het via boosheid zijn ouders zover te krijgen dat deze het kind zijn/haar zin geven.
Macht wordt zichtbaar door de volgende gedragingen: - koppigheid - mokken - dwarse onwil - verzet - "ja" zeggen "nee" doen - weigeren op verzoek iets te doen - almaar "vergeten"
De privé logica hier lijkt te zijn : "ik tel alleen maar mee als het mij lukt jou te laten doen wat ik wil".
Opvoedingsondersteuning
