Biologisch Dynamisch Ecologisch Tuinieren Maria THUN
.
NAMISC
•
15-06-2020 IJSHEILIGEN
Limburgs: Iesheilige • Pools: Trzech ogrodników (12 13 14) IJSHEILIGEN : SINT-Mamertus 11-05, SINT-Pankratius 12-05, SINT-Servatius 13-05, SINT-Bonifacius 14-05 IJsheiligen is één van de oudste en wellicht het bekendste begrip uit de volksweerkunde. De eerste berichten over deze "strenge heren" dateren van rond het jaar 1000. De IJsheiligen ontlenen hun benaming aan het gevaar van koud voorjaarsweer voor het gewas, dat in deze tijd in volle bloei staat. Een late vorstnacht kan nu veel schade aanrichten. Het is echter niet zo dat tijdens de IJsheiligen de kans op een overgang naar koud weer groter is dan op andere dagen in het voorjaar. Abrupte temperatuurveranderingen, die onder andere het gevolg zijn van het nog relatief koude zeewater, zijn kenmerkend voor dit hele jaargetijde en kunnen ook in juni nog voorkomen. Wel neemt na half mei de kans op vorst sterk af en aan het eind van deze maand zijn temperaturen onder nul heel uitzonderlijk. In dat opzicht markeren de IJsheiligen meestal de overgang naar een periode met een meer zomers karakter. Het is een algemeen bekend gegeven dat je pas na IJsheiligen kan beginnen met het planten in de volle grond. Omstreeks deze tijd komt in West-Europa nogal eens een schade brengende nachtvorst voor. Hij begint meestal rond 7 mei met een koude noorder wind. Na deze dagen komt er in onze streek (Midden Noord-Europa) geen nachtvorst meer voor In de meeste landen telt men vaak maar drie IJsheiligenIn sommige landen wordt Mamertus niet meegeteld, in andere landen hoort Bonifacius er niet bij De laatste is niet de bekende Bonifatius, maar een Romeins burger, die in 307 de marteldood stierf tijdens de christenvervolgingen onder keizer Diocletianus Sommige landen, waaronder Duitsland, Hongarije en Zwitserland, rekenden ook 15 mei nog tot de IJsheiligen Dit was “koude Sofie” Dat dateert uit de elfde eeuw, toen Sophie beschermelinge van de vorst was In het Alpengebied werden indertijd op die dagen vuren ontstoken ter bescherming tegen de vorst De IJsheiligen danken hun naam aan de kans op nachtvorst; na deIJsheiligen zou dat gevaar geweken zijn: "het kan vriezen in de mei, tot de IJsheiligen zijn voorbij" Maar garanties zijn er niet: ook in juni nog kan het vlak boven de grond nog vriezen Soms wodt er ook gesproken van een IJsheiligenzomer Het voorjaar staat bekend om zijn grote temperatuurwisselingen, en dus soms ook korte perioden van hoge temperaturen Geregeld is dat ook in de periode van de IJsheiligen De IJsheiligenzomer duurt meestal maar kort, maar dan kan het al behoorlijk warm worden Zo werd het in Eindhoven op 12 mei 1998 maar liefst 32,5 graden Ja, juist, die beruchte IJSHEILIGEN, van 11 tot 14 MEI kunnen ze voor koude zorgen waarbij het soms ook nog tot nachtvorst kan komen, na de 14e is de kans op nachtvorst zowat 0% dus kun je vanaf die datum redelijk veilig je zomergoed buiten zetten, als het eens een jaar of 2 niet tot nachtvorst is gekomen denken veel lieden dat het wel meevalt, tot die Ijsmannen besluiten om er weer eens wat aan te doen en op dat moment is het een goede zaak voor de handel die een 2e maal zomergoed mag leveren SINT- Mamertus (11 mei) • Mamertus werd aan het begin van de vijfde eeuw in Vienne in Frankrijk geboren. Over zijn jeugdjaren is zo goed als niets bekend. wel weten we dat hij de broer was van de beroemde dichter filosoof Claudianus Mamertus. Hij was een gelovig man die graag priester wilde worden. In het jaar 461 werd hij tot bisschop van zijn geboortestad Vienne gekozen. Tijdens zijn ambtelijke periode kwam hij in aanvaring paus Hilarius (nov 461 • feb 468) vanwege een conflict omtrent zijn aangrenzend bisdom. De juiste toedracht is niet bekend. Er wordt gesproken over de aanstelling van een bisschop maar ook over de samenvoeging van bisdommen. Wel is zeker dat hij door de paus tot de orde werd geroepen. •Toen Mamertus bisschop was werd de stad door veel plagen overvallen. In een korte periode werd zij verwoest door vuur en een aardbeving. Ziekten en oorlogen (vooral van de Goten die het Romeinse Imperium vernietigden), waren voor de stad een zware beproeving. In het jaar 470 kondigde Mamertus de zogenaamde Kruisprocessie aan ter voorkoming van de vele rampen. Drie dagen voor 's Heren Hemelvaart trok er een bidprocessie door de straten van de stad. Voor Goddelijke hulp en afwending van rampen. Deze processie zou zich later over geheel Europa uitbreiden. Ook nu nog kent men het gebruik van deze processie. •Op 11 mei 475, na een vruchtbare periode als bisschop, stierf Mamertus in zijn stad. Sint Pancratius (12 mei) • Pancratius werd geboren rond het jaar 290. Kort na zijn geboorte stierf zijn moeder en zijn vader stierf het jaar daarop. Hij werd door zijn oom Dionysius geadopteerd en rond het jaar 303 vertrokken zij naar Rome. Keizer Diocletianus heerste over het keizerrijk en de christenvervolging was op haar hoogtepunt. Het geloof in Christus stond gelijk aan het doodvonnis. Pancratius was van deze redenering niet onder de indruk en met het vermogen dat hij van zijn ouders had geërfd probeerde hij zoveel mogelijk christenen te helpen. Vooral het lot van de gevangenen trok hij het meest aan. Zijn werkzaamheden werden verraden en tenslotte werd hij voor de stadhouder van Rome gebracht. Hij schonk al zijn vermogen aan de christengemeenschap van Rome en liet zich voor keizer Diocletianus leiden. Deze beloofde hem alle heerlijkheden van het leven als Pancratius het geloof in Christus zou afzweren. De intussen 14 jarige knaap liet zich niet van zijn geloofsovertuiging afbrengen. Hierop sprak Diocletianus woedend het vonnis over Pancratius uit en op 12 mei 304 werd hij in het openbaar onthoofd. Zijn lichaam werd door de beulen voor de honden achtergelaten. Een vrouw heeft het lichaam van Pancratius echter naar de catacomben van Octavilla aan de Via Aurelia gebracht. Paus Symmachus (498•514) bouwde in het jaar 500 over zijn graf een basiliek (de voorloper van de Basilica St. Pancrazio fuori le mura). Pancratius is de patroon van de trouw aan de eed: de eed bij het doopsel, het huwelijk, het priesterschap en de ambtseed. SINT- Servatius (13 mei) • Servatius was een van de eerste geloofsverkondigers in wat we nu Nederland noemen. •Zijn naam Servatius of Sarbatius wijst op een oosterse oorsprong, waarschijnlijk Armenie. Betrokken in de grote kerkelijke en politieke verwikkelingen van zijn tijd, moet hij een man van betekenis zijn geweest. Zijn naam als bisschop (rond het jaar 340 benoemd) van Tongeren komt voor in de lijst van de Gallische bisschoppen die de orthodoxe geloofsbelijdenis van Sardica (343) ondertekenden tijdens de plaatselijke synode. Tijdens de synode van Rimini (359) behoorde hij tot de verdedigers van het geloof in Jezus Christus, de Zoon van God. •Servatius werd een van de felste tegenstanders van het Arianisme en bestreed deze stroming waar maar mogelijk was. Hij werd door de leider van het Gallische volk naar keizer Constantius II gezonden om daar voor het Gallische volk te gaan pleiten. Servatius is vanuit Tongeren naar Maastricht gevlucht en heeft hier nog een korte periode geleefd. Op 13 mei 384 is hij te Maastricht gestorven en ligt begraven in de SINT- Servaas basiliek van Maastricht. SINT- Bonifatius (14 mei) • Bonifatius is de naam van verschillende personen die van alles hebben veranderd in de vroeg middeleeuwse katholieke kerk. De Bonifatius die bij ijsheiligenhoort is niet de bekende Angelsaksische missionaris Bonifatius die van de noordelijke Nederlanden een christelijke streek wilde maken. Later verplaatste hij zijn werkgebied naar het gebied ten noordoosten van de Rijn. Toen hij in het jaar 754 een tweede poging deed om Friesland te kerstenen werd hij met 52 gezellen vermoord bij Dokkum, en ligt begraven in het Duitse Fulda. Deze Bonifatius heeft zijn feestdag op 5 juni. Zijn naamgenoot Bonifatius die wel bij IJsheiligen hoort was een Romeins burger, die in 307 de marteldood stierf tijdens de christenvervolgingen onder keizer Diocletianus. Over het leven van deze Bonifatius is ons weinig bekend. Ook de werken die hij verricht heeft zijn niet aan de geschiedschrijvers geopenbaard. Hij werd geboren in Rome in de derde eeuw. Hij zou ooit samen hebben geleefd met de rijke Romeinse vrouw Aglae. Nadat zij zich bekeerd had tot het Christendom moest Bonifatius van haar naar Tarsus (Turkije). Hij had de opdracht om de relieken van martelaren op te sporen en terug naar Rome te brengen. Tijdens deze reis kwam hij tot inkeer en bekeerde zich tot het Christendom. Hij bemerkte dat in deze Romeinse stad de christenvervolging in volle gang was en hoe deze gelovige mensen gefolterd en ter dood gebracht werden. Bonifatius bekende zich openlijk tot het Christendom en werd door de soldaten van de keizer gevangen genomen en gefolterd. Op 14 mei 307 stierf hij de marteldood door in gloeiende pek geworpen te zijn. Zijn lichamelijke resten werden door de begeleiders van Bonifatius naar Aglae teruggebracht als relieken van een martelaar. SINT- Sophie (15 mei) • Sommige landen, waaronder Duitsland, Hongarije en Zwitserland, rekenden in het verleden ook 15 mei (ook wel aangeduid als koude Sophie) nog tot de IJsheiligen. Dat dateert uit de elfde eeuw, toen Sophie beschermelinge van de vorst was. In het Alpengebied werden indertijd op die dagen vuren ontstoken ter bescherming tegen de vorst. Verhalen bij IJsheiligen: • De drie ijsmannen • Diocletianus en de voorspelling van een druïde • Feesten en feestdagen in Nederland • Verhalen en sprookjes uit Nederland • Een (nationale) feestdag in: Nederland
0511 • H. Gangulphus, martelaar • H. Mamertus, bisschop (IJsheilige) • H. Walbertus, belijder • H. Franciscus Geronimo, geestelijke • H. Majolus, abt • H. Ignatius van Laconi, lekenbroeder • MAMERTUS [IJSHEILIGE] • KRUISDAGEN 0511•• Al is SINT-Marmertus oud en grijs, hij houdt van vriezen en van ijs "Voor IJheiligen de bloempotten buiten, veelal kun je er dan naar fluiten, wacht af tot de heiligen zijn voorbij, de bloemen zijn u daarvoor blij." "Het kan vriezen tot in mei, tot de IJsheiligen zijn voorbij." "IJSHEILIGEN hebben harde [koude] koppen" "Zijn de IJSHEILIGEN in het land, vroege bloesem houdt dan kort stand" 0512 • H. Pancratius, martelaar (IJsheilige) • HH. Nereus en Achilles, martelaren • H. Richtrudis, abdis • PANCRATIUS [IJSHEILIGE] • KRUISDAGEN 0512•• SINT-Pancreas, SINT-Servaas en SINT-Bonifaas [IJSHEILIGEN], zij geven sneeuw, vorst en ijs helaas "Voor IJheiligen de bloempotten buiten, veelal kun je er dan naar fluiten, wacht af tot de heiligen zijn voorbij, de bloemen zijn u daarvoor blij." "Het kan vriezen tot in mei, tot de IJsheiligen zijn voorbij." "IJSHEILIGEN hebben harde [koude] koppen" "Zijn de IJSHEILIGEN in het land, vroege bloesem houdt dan kort stand" 0513 • H. Rolendis • H. Servatius, bisschop (IJsheilige) • SERVATIUS [IJSHEILIGE] 0513•• Al wil het in MEI nog wel eens vriezen, met SINT-Servatius neemt de vorst de biezen 0513•• Geen rijmken na SINT-Servaas, geen vloksken na SINT-Bonifaas 0513•• Is met SINT-Servaas geen rijm te zien, zal SINT-Bonifaas geen sneeuw ons biën 0513•• SINT-Pancreas, SINT-Servaas en SINT-Bonifaas [IJSHEILIGEN], zij geven sneeuw, vorst en ijs helaas 0513•• SINT-Servaas moet verlopen zijn, voor de nachtvorst goed wel verdwijnt 0513•• SINT-Servatius, de grote bisschop van Maastricht, op wiens graf men nooit sneeuw zag [Na 13 MEI geen sneeuw meer] 0513•• Voor de nachtvorst zijt ge niet beschermd, totdat SINT-Servatius zich over u ontfermt 0513•• Vóór SINT-Servaas geen zomer, na SINT-Servaas geen winter 0513•• Vóór SINT-Servaas is men niet behoed voor nachtelijke vorst, wacht af tot ze zijn voorbij, de bloemen zijn daarvoor blij 0513•• Vóór SINT-Servatius geen zomer, na SINT-Servatius geen vorst 0513•• Wie zijn schaap scheert voor SINT-Servaas, houdt meer van wol dan van het schaap "Voor IJheiligen de bloempotten buiten, veelal kun je er dan naar fluiten, wacht af tot de heiligen zijn voorbij, de bloemen zijn u daarvoor blij." "Het kan vriezen tot in mei, tot de IJsheiligen zijn voorbij." "IJSHEILIGEN hebben harde [koude] koppen" "Zijn de IJSHEILIGEN in het land, vroege bloesem houdt dan kort stand" 0514 • H. Mattias, apostel • H. Bonifatius van Tarsus, martelaar (IJsheilige) • BONIFACIUS [IJSHEILIGE] 0514•• SINT-Bonifatius, vriezebaas 0514•• SINT-Bonifaas die geeft, let op, de laatste zak de vriesman op 0514•• SINT-Pancreas, SINT-Servaas en SINT-Bonifaas [IJSHEILIGEN], zij geven vorst en ijs helaas 0514•• Tot SINT-Bonifaas, die strenge baas, wees voor de vrucht, op vorst beducht 0514•• Van nachtvorst ben je nimmer vrij, als SINT-Bonifaas nog niet is voorbij 0514•• Voor nachtvorst is men niet beschermd, tot SINT-Bonfaas zich over ons ontfermt "Voor IJheiligen de bloempotten buiten, veelal kun je er dan naar fluiten, wacht af tot de heiligen zijn voorbij, de bloemen zijn u daarvoor blij." "Het kan vriezen tot in mei, tot de IJsheiligen zijn voorbij." "IJSHEILIGEN hebben harde [koude] koppen" "Zijn de IJSHEILIGEN in het land, vroege bloesem houdt dan kort stand" 0515 • H. Dymphna van Geel, martelares • H. Isidorus van Madrid, Landarbeider • H. Gerebernus, priester en martelaar • O.H. HEMELVAART 0517•• Op HEMELVAART regent het, al waren het maar 3 druppels
