Toponymische werken

Boncquet Piet: heerlijkheid en leen in de roede van de dertien parochies

Boerebach DR. B.M.

Coubergh Jrs: standaard Nederlands-Frans, Frans-Nederlands handwoordenboek Standaard uitgeverij Ant./Amst. Twaalfde druk.

De Vries M. en L.A te Winkel: woordenboek der Nederlandse taal; ’s Gravenhage, Leiden, M. Nijhoof, A;W. Synthoff, Henry J. Sternberg 1882

De Bo L.L. priester Westvlaams Idioticon; Heruitgegeven door Joseph Samyn, priester. Gent, A. Siffer, 1892

Dr. Frans Debrabandere Studie van persoonsnamen in de Kasselrij van Kortrijk. 1350 -1400. Uitgave Familia et Patria, Handzame, 1970

Kortrijkse persoonsnamen omstreeks 1400. Drukkerij G. Michiels N.V. Tongeren, 1958

Du Flou K. : Woordenboek der toponymie van Westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesë, het land van den Hoek, de graafschappen Guînes en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu. Gent, W. Siffer, 1914

G. Gezelle: Loquela, tot woordenboek omgewerkt door J. Craeynest. Antwerpen 1898-1899

Scheurmans L.W. Algemeen Vlaams Idioticon (+ bijlage) Leuven, bij de gebroeders Vanlinthout, 1865-1870.

Stallaerts Glossarium van verouderde rechtsvormen,

Slosse L. Rond Kortrijk, Roeselare, 1910

Verwijs E, en Verdam J. Middelnederlandsch Woordenboek der Nederlandse taal. ’s Gravenhage M. Nijhoff, 1882

Vercoullie J. Beknopt etymologisch woordenboek der Nederlandse taal. Derde verbeterde en zeer vermeerderde uitgave. Gent, Van Rysselberghe en Rombaut, uitgevers, 1925

Van Dale: Groot Woordenboek der Nederlandse taal. Van Dale, Lexicografie Utrecht/Antwerpen. Elfde herziene druk.

Winkler prins: woordenboek met encyclopedische informatie. Amsterdam Elsevier Brussel.

Parochieblad van de Bellegemse kerkgemeenschap : jaargang 1982

Verschuerens modern woordenboek: woordenboek en encyclopedie. Achtste uitgave. Standaard uitgave. Antwerpen/Amsterdam.

Ofra= oudfrans

znw= zelfstandig naamwoord

Mnl= kan verwijzen naar Maatschappij der Nederlandse letterkunde.

Nhd = kan verwijzen naar Noord hollands dagblad.

Uit eng = uit het engels

Van Fra. =uit het Frans.

mlat = middeleeuws Latijn

ia = van het Latijn in het jaar

cfr.= vergelijk

onz = onzijdig

zw =

ww = werkwoord

bijv= bijvoeglijk naamwoord

Wvl= West-Vlaams

Geraadpleegde bronnen in het rijksarchief en toegestaan door Tuyttens Fabienne

Acten en contracten reg.

VI 6848 Aanwinsten heerlijcken renteboek der Heerlijckhede van Polliere of pomerie geleghen in de prochie van Rolleghem

VI 2126 Aanwinsten renteboek vander heerlichende van Moorenackere bestreckende op diversche gronden van erfven daer afgehouden die ligghen in de prochie van Curtrycke. 1601

VI 6979 Aanwinsten: Atlas général et parcellaire du troisième canton de Courtrai qui comprend les communes suivantes, Belleghem, Coyghem, Dottignies, Espières, Helcken, Rolleghem et St.- Genois

Aanwinsten VI 1930 OSAK landboek van Cortryck-buyten (1762)

Atlas der Buurtwegen: cfr. Situering op dit plan

A.M. Coulon: l’ Histoire de Herseaux (1904)

Bruine pakken I 6454 het leen ende heerschip “ten Ackere”

Bruine pakken I 6318 “ Tabelle ofte lijste van d’ inwoners van de gemeente van Rollegem dependente van Cortryck…..”

Bruine pakken I 6546: Klacht op het leen Bottelrie door Isabelle de Cocxie, douanières Charles Ph. J. de la Tour, graaf van Tour Seneghem.

Bruine pakken I 6541: denombrement van de heerlijkheid Kooigem. (1768)

Bruine pakken I 6318

Bruine pakken I 6317

Bruine pakken I 6160

Bruine pakken I 6173 : Liste ende declaratie van alle de herbergen ende brandewinhuysen in de prochie van rolleghem (1779)

Bezittingen Groeningeabdij

Cartularium en kroniek van de abdij van Groeninge (1626)

Cart. L. De Male I, 105

Carte Fricks les 13 paroisses (1744)

Du Chastel de la Howarderie-Neuvireuil. Notes pour servir à L’Histoire de Rolleghem. Tournai 1905:

Coulon A.M.: l’ histoire de Herseaux

Fonds G.V. (SBK) cod. 222: „terrier du Coster“ de Saint- Martin de Courtrai

Fonds D’Ennetieres: 2400

Fonds D’Ennetieres: 2497

Fonds Colens 206: leenboek van Cortryck (1649)

Fonds Colens 204

Fonds D’Ennetieres

Fonds D’Ennetieres: Livre des fiefs tenus et relevant de la Seigneurie’t Mortaensche dans   les paroisses Belleghem, Dottignies, et autres (1788)

Fonds D’Ennetieres: 2399

Fragmenta: I 22-23

Fam. Fonds: renteboek van Assche (1760)

Fam. Fonds: 3258

Fam. Fonds: 1273 renteboek van de heerlijkheid Praiterie eigendom Adriaan Anclment, Heer van Marcke (1681)

Geschiedenis der stad Kortrijk door Frans De Potter

Kerkelijk Bellegem 1794

Gysseling Top. Oudenburg

Kaarten en plannen : 37 plan figuratif van de staete leedende van de plaetse van rolleghem naer Tombrouck ende van daer naer de straete leedende van Mosschroen naer Dottignies ( door de landtmeter Maes 1789)

Kaarten en plannen 14: Metinghe ende plan figuratif van de staete leedende van de plaetse van rolleghem naer de stadt Cortryck tot aen d’ hofstede competerende aan de weduwe Camelbeke van Welekers hof…….. (door de landtmeter Maes, 1789)

Leiegouw XVIII van 1976

Monografie van Rollegem: Kortrijk 1982 door R. Ooghe, Frans Debrabandere, M.C. Segher? PH. Despriet e.a.

M.S.A.K. 6419

O.S.A.K. 1202 Oorkondenboek van de Groeningeabdij

O.S.A.K. 860 Registre des fiefs et arrieres fiefs tenu du chat. De Courtray

Popp kaart van Rollegem door P.C. Popp

R. A. K. Fonds O.L.Vrouw, Doos I-Z: plan van een hoeve te Rollegem, eigendom van O.L.Vrouw (1783)

Raad van Vlaanderen, 31201: rekenin heerlijkheid Rolleghem (1685-87)

Sanderus A. Flandria Illustrata ( 1641)

Slosse L. , schets over Rollegem, in “Rond Kortrijk” Roeselare, 1910

Scabinale II, n° 430: landboek Spijker Kortrijk (1644)

Patricia Mareel Werk over Rollegem: (Hoger instituut voor onthaal en public relations 2^de jaar 1979-1980)

Egied Van Hoonacker: Duizend Kortrijkse straten

De Zwingel

Woordenboek der toponymie Du Flou: deel 17, blz. 856: herberg en wijk te Rolleghem.

Westvlaams Idioticon de Bo blz. 1254: zwingel: m. Breed houten zweerd waarmede men de lemen uit het vla slaat.

Zevenkot-Duiker

Woordenboek der toponymie Du Flou: deel XVIII, blz. 447: duiker te Rolleghem.

Zevecote

Atlas der Buurtwegen: aanduiding van de naam op kaart.

Woordenboek der toponymie Du Flou: deel 17, blz. 430: wijk te Rolleghem.

Patricia Mareel Werk over Rollegem: (Hoger instituut voor onthaal en public relations 2^de jaar 1979-1980) Gemeente Kortrijk- Rollegem.

Zevenkoten: blz. 4: haar naam is afkomstig van zevenkoeters = zeven landschappen.

Rollegem geschiedenis: Er worden meerdere uitleg gegeven aan de benaming “Zevencoten”. Het zouden 7 kuilen, wolfskuilen kunnen zijn? Ofwel 7 verspreide huizen of krotwoningen? Ofwel een rij van 7 huisjes die elk maar één buitendeur bezaten naar de warme zuiderkant gericht…?

Wydenbosschen

Woordenboek der toponymie Du Flou: deel 17, blz. 2: Bosch te Rolleghem.

De Weimeersen

Rollegem geschiedenis: Prairie du Petit lait. “ Wei” wil zeggen: hui, dit is een zoete vloeistof die na de kaasbereiding van de melk overblijft. Wellicht woonde hier lang geleden kaasboerke….

Een meersch of meers is een laag gelegen drassige weide.

Wiemeers

OSA 1202 oorkondenboek van de Groeningeabdij: vermelding van het stuk land genaamd “wiemeers”

Wiedauwmeersch

Fonds D’Ennetieres 2408: meersch van Thomas Favoreel genaempt wiedaumeersch, aboterende met de oostzijde jegens ’t lant van Jan Cannaert, met de zuytzijde jegens ’t lant van Jan B. ende Roelant, met de westzijde jegens zijn zelfs lant, met de noordzijde jegens ’t kerckelant

Woordenboek der toponymie Du Flou: deel 17, blz. 209: een stuk land te Rolleghem.

Verwijs en Verdam blz. 1869: wedauwe (widauwe, - ouwe) het woord, dat uit de verwante talen niet is opgetekend, is waarschijnlijk samengesteld uit w e d e (wide, weide) “wild”, en ouwe (auwe) “ waterland, laagland”. Het kan dus in beteekenis gelijkstaan met KiL. ’s wiedhamme f. wijdhamme, salicetum.

Deze betekenis heeft zich uitgebreid tot kreupelhout in het algemeen.

Ook naar het schijnt, in de beteekenis van riet( of is ook hier de kreupelhout?)

Eene enkele maal wordt het woord ook als voorwerpsnaam gebruikt, niet als verzamelnaam: een rietje of een wilgeteen.

Weverstraatje

Woordenboek der toponymie Du Flou: deel XVII, blz. 483: weg te Rolleghem.

Waterval-Duiker

Woordenboek der toponymie Du Flou: deel XVII, blz. 130: duiker te Rolleghem.

Watervalle

Woordenboek der toponymie Du Flou: deel 17, blz. 131: wijk te Rolleghem

Ten Walle

Woordenboek der toponymie Du Flou: deel 16, blz; 1081: eene hofstede te Rolleghem.

Westvlaams Idioticon de Bo blz. 1179: wal = breede watergracht rond een hofstede of rond een stuk land. Dit woord betekende oorspronkelijk: dam, schans, van het Latijn vallum.

Verwijs en Verdam blz. 1623-24: wal (alle wall) Vroeg ontleend (Blijkens de w) aan het Latijn vallum. Zie verder de woordenboeken en vgl. Anwt. Idiot 1414. Ook muur is ontleend. Wal, muur. = gemetselde muur langs een water, begane grond aan de waterkant, kant van den weg aan het water. Mogelijk is dat deze bet. oorsprong aan versterkte plaatsen is ontleend. = Gracht, of ook poel, moeras.

Het Vyverstick

Fonds D’Ennetieres 2408: het hooghestick van Jan Cannaert abouterende met de westzijde jegens het vyverstick.

Een stuk grond gelegen nabij een vijver.

De Vogelmuite

Woordenboek der toponymie Du Flou: deel 15, blz. 689: een stuk land te Rollegem.

’t Vluchskin

Monografie van Rollegem: blz. 55: een stuk landbouwgrond heette “ ’t vluchskin”

Oorkondenboek van de Groeningeabdij : OSA 1202 f° 248 n° 40: een stuk landt genaemt ’t vluchskin palende met de oostzijde jegens t dischlandt van Rodelghem, met de zuytzijde jegens den busch van de priesteraige.

Ter gelegenheid van de “week van de soldaat” werden er 95 Marschen verkocht aan de kerkdeur. 31 voor de eerste mis en 23 voor de tweede. Op Tombroeck 41. De totale ontvangst van dit propagandawerk wordt besteed om de onkosten te dekken van dit en vele andere “Staartjes”.

Wist u dat:

De meest bezochte bergen van soldaten herbergen zijn?

Dat de deugd van liefde het berouw is?

Dat het meervoud van kind een tweeling is?

Dat de zebra’s, ezeltjes zijn met een gestreepten pulover?

Echte komeren beweren dat de ware reden te kennen waarom een Etienne welke de hoofd rol speelde in het toneelstuk, een drama van een blind geworden Johan, welke hij op een werkelijke prachtige wijze heeft vertolkt. Zij vader Bankier Stendhall vertolkt door Hector, moest Etienne, vertroond en verbeten om het walgelijk wangedrag van zijn vader, zijn witte blindenstok middendoor breken. Hij wist het zo goed te presenteren, omdat daar zeggen ze, onder de 80 aanwezigen, ja dat was jammer genoeg het gans publiek, iemand van het vrouwelijke aard zat voor wie ze zich zelf zouden willen overtreffen. Vooral Etienne, als u even bedekt dat dit lief wezentje zich de verplaatsing van Oudenaarde tot Rollegem had getroost. En wat dan gezegd van de andere hoofdvertolkers? Fred (Roger) en Otto (Ivan) die toch ook magnifiek presteerden? Of moet dat worden uitgelegd dat zij wellicht door een flink optreden wilden vissen?

Hier eindigd het al weer, wellicht zijn er nog in omloop, we wachten!

Nieuws uit eigen rangen.

Geruchten doen de ronde dat S.M. Goethals Etienne, bijgetekend heeft; er wordt ook verteld dat vader “Sjarel” die houdt van veel werken, aan zoonlief de raad heeft gegeven de nabijheid van aftrommelde korporaals voortaan te mijden in bezet gebied.

Zwaaien af, met “onbetaald” verlof S.M. 51 Decaboter Hiloné, Tieberghijn René, Leplae Norbert, Goethals Etienne. Volgt eveneens wachtmeester Deruyck Roger, die wel heel welkom zal geweest zijn bij zijn naarstig vrouwtje en zijn bengels.

Bij het volgend “staartjes zouden er in juni een achttal nieuwe abonnees zijn, veel geluk wordt jullie toegewenst vanwege de redactie.

Waarom breken er in Koksijde zoveel meer “Stuka’s” hun nek dan in Wevelgem? Daar hebben ze Nest Vanhauwermeiren niet als mecanicien. Een paar weken geleden viel er toch een vogel tegen den grond. Ja maar Nest was naar de foore geweest in Kortrijk!? Hoe gaat het nog in Koksijde, Daniel? Heel goed. Men wint er kleur en kilo’s bij, is ’t niet?!

De redactie mocht zich ook verheugen op den doodsbrief van S.M. Raf lamotte.

Hoe doet een soldaat afzwaaier het die zijn centuron diende af te geven het aan boord om den eerste zondag na de grote gebeurtenis voor half geld met de trein te voyageren? Wel, hij doet zijn winterfrak aan en klaar is kees. Nadere inlichtingen over zulke maneuvers te vragen en te bekomen bij een zeker ex-cibist uit de kerkstraat.

Den Upstal

Aanwinsten VI 6914: op dit kaartje staat een plaats aangeduid met de naam “den upstal” . Deze kaart geeft het grondgebied weer van de heerlijkheid Ten Berghe in Rolleghem.

Monografie van Rollegem: blz. 113: in het renteboek van de heerlijkheid Diestveld, treffen we een plattegrond aan van percelen gelegen aan de weg van den “upstal” naar de kerk van rollegem.

Verwijs en Verdam blz. 1874 1) onbebouwd erf, onbebouwde grond, open terrein; ook gemeenteweide. Vooral de open ruimte aan of langs een water. Thans is opstal juist een perceel zonder erf. Of deze opvatting zich uit de vroegere, dan wel zelfstandig bij het woord heeft ontwikkeld is niet uit te maken. Eigenlijk betekenis van opstal is hier “plaats of ruimte waarop iets gezet of geplaatst ( ook gebouwd) kan worden”. Misschien later “plaats waarop gebouwd is”, vervolgens “het gebouw zelf”

1)      Opstal kan ook de betekenis hebben van dat wat opgeslagen wordt, eigenlijk dat wat op iets staat.

Tweede Aardappels Splete

Woordenboek der toponymie Du Flou: deel 15, blz. 1103: tiendensctie te Rolleghem.

Uitleg “splete” : cfr. Uitleg Douters splete.