Vers 36. Je vijanden zullen je met smalende woorden belasteren en bespotten. Besef je hoe pijnlijk en vernederend dit voor je zal zijn?

De vijanden van Arjuna, de Kaurava's, die enkel strijden voor wereldse demonische belangen, zullen hem treiteren en bespotten met tal van woorden die te lelijk zijn om op te noemen. Bovendien zal Arjuna door niet te strijden ten val komen in de derde spirituele fase, die van een Kshatriya.

Vers 37. O zoon van Kunti, als je wordt gedood zul je van het hemelse koninkrijk proeven, als je overwint zul je van het aardse koninkrijk genieten. Dus sta op en vecht!

Als Arjuna op het slagveld wordt gedood zal hij opgaan in het hemelse koninkrijk. Indien hij wint zal hij zijn koninkrijk op aarde regeren als een verloste ziel.

Vers 38. Plezier en pijn, winst en verlies, overwinning en nederlaag. Allemaal hetzelfde, kijk er naar zonder onderscheid te maken. Maak je klaar voor de strijd, je zult geen zonde begaan.

De zon maakt geen onderscheid, ze schijnt voor iedereen, zowel de goede als slechte mens. Verhef je boven de dualiteit van deze stoffelijke wereld, ken liefde noch haat, vreugde noch verdriet. Handel slechts met devotie en volledige overgave aan de Allerhoogste zonder gehecht te raken aan de wereld en haar belangen. Je hoeft aan de wetten van het materiële bestaan geen rekenschap meer af te leggen, enkel aan God. Begrijp dit echter niet verkeerd! Dat betekent niet dat men zomaar elke wandaad in naam van God kan begaan. Je dient eerst een Zelfgerealiseerde ziel te zijn alvorens je in aanmerking komt om je volledig van de aardse wetten af te keren want enkel dan zullen je handelingen in overeenstemming zijn met de Wil van de Allerhoogste, de Geliefde.

Vers 39. O zoon van Partha, tot zover heb ik je de leer van kennis (Sankhya yoga) uitgelegd om tot Zelfrealisatie te komen. Nu zal ik je de leer van Karma yoga, van zelfloze activiteit, verklaren waarbij je gelijktijdig bevrijd wordt van de boeien van handeling als van hun gevolgen (Karma). 

Heer Krishna heeft Arjuna de weg van kennis (Sankhya yoga) uiteengezet waarbij de Godszoeker om Zelfrealisatie te bereiken innerlijk zwaar dient te strijden. Oftewel verliest hij, oftewel wint hij maar in beide gevallen valt de strijd in zijn voordeel uit. Het andere Pad dat Heer Krishna nu zal uitleggen is de weg van zelfloze activiteit waarbij elke handeling een devotionele handeling wordt, opgedragen als een offer aan de Allerhoogste, en enkel om Hem te plezieren. Een activiteit op deze wijze uitgevoerd is geen materiële maar een transcendentale handeling en valt bijgevolg buiten de wet van Karma.

Vers 40. Op dit pad is geen inspanning ooit verspild noch kan deze verkeerde resultaten voortbrengen. Zelfs het kleinste beetje van deze kennis in praktijk toegepast kent vooruitgang en beschermt je voor het grote gevaar. 

Zelfloze activiteit om de Allerhoogste te plezieren gaat nooit verloren. Als je eenmaal dit devotionele pad hebt betreden, zelfs al is het maar een kleine afstand, wordt het je hondervoudig of meer aangerekend. Wanneer je dit pad tijdens je leven hervat begin je terug van waar je bent geëindigd. En als je in dit leven volledig ten val komt, begin je je volgende incarnatie terug van waar je bent geëindigd. Dus niets van deze zelfloze activiteit die je hebt verricht gaat ooit verloren en beschermt je bovendien voor de eeuwige kringloop van geboorte en dood.

Vers 41. O geliefd kind van de Kuru's, door dit pad te betreden richt je je vastberaden slechts op één doel, terwijl zij die aarzelen, de besluitelozen, op ontelbare zijpaden afdwalen.

Door zelfloze activiteit te beoefenen richt je je standvastig op één doel, de Allerhoogste plezieren. Gezien je daden niet meer resultaat gericht zijn en je deze enkel in transcendentale toestand verricht, vallen deze buiten de materiële natuur en worden vrijgesteld van de wet van Karma. Zij die aarzelen, de vruchten van hun handelingen willen plukken en ontelbare zijpaden bewandelen, blijven dwalen in het labyrinth van de materiële natuur, gevangen in de kringloop van geboorte en dood.

Vers 42 - 43. Zij die naar zinsbevrediging en een weelderig leven verlangen laten zich misleiden door de onwijzen, die de bloemrijke taal van de Veda's onderrichten en verkondigen dat er hierbuiten niets bestaat. Zij luisteren slechts naar hun begeerte en volgen tal van riten om na hun dood bevorderd te worden naar de hemelse planeten, maar het eindresultaat blijft wedergeboorte. 

Velen laten zich misleiden door valse meesters die slechts de bloemrijke taal van de Veda's onderrichten en tal van riten aanbevelen om na de dood bevorderd te worden naar de hemelse planeten alwaar men voor bepaalde tijd in weelde en genot kan leven. Dit belooft echter geen bevrijding uit de kringloop van geboorte en dood, en wedergeboorte in de materiële wereld is een feit.

Vers 44. Hun geest wordt volledig in beslag genomen door verlangens naar materiële rijkdom en zinsbevrediging. Besluiteloos als zij zijn missen zij de vastberadenheid om enkel hun aandacht op de Allerhoogste, de Geliefde te richten en Hem toegewijd te zijn.

Personen wiens geest enkel in beslag wordt genomen door gedachten aan gewin en zinsbevrediging raken volledig verward in de materiële natuur en missen de vastberadenheid en het doorzettingsmogen om hun aandacht éénpuntig te richten op de Allerhoogste, de Geliefde en Hem toegewijd te zijn, en zo de verschrikkelijke kringloop van geboorte en dood te doorbreken.

Vers 45. De Veda's spreken over de drie hoedanigheden van de materiële natuur. O Arjuna, bevrijd je uit de triade van deze drie Guna's en stijg uit boven alle tegenstellingen. Wees standvastig, vrij van wereldse zorgen en wees verankerd in het Zelf.

Zoals we reeds eerder hebben vermeld zijn de drie Guna's de drie geaardheden van de materiële natuur, namelijk goedheid (Sattva), hartstocht en passie (Rajas) en onwetendheid (Tamas). Zolang we in dit stoffelijk lichaam wonen blijven we onderhevig aan de natuur en hun drie hoedanigheden. Maar door ons te oefenen in Godsbewustzijn en resultaat gerichte handelingen te vermijden kunnen we onwetenheid en hartstocht overwinnen en in de geaardheid goedheid verblijven. Uiteindelijk echter moet ook de hoedanigheid goedheid worden overwonnen. Dat wil geenzins zeggen dat goedheid uit ons leven moet verdwijnen maar dat we niet de vruchten van onze goedheid willen plukken, net zoals de ene hand niet weet wat de andere doet. Het uiteindelijke doel is deze wereld te overwinnen en volledig te versmelten met de Allerhoogste, de Geliefde, voor in alle eeuwigheid.

Vers 46. Voor degene die de Allerhoogste in zichzelf heeft gerealiseerd zijn de Veda's van evenveel nut als een waterbron in relatie tot een vloedgolf.

De spirituele student begint met het bestuderen van de Veda's of andere geschriften. Hij traint en oefent zich in tal van verschillende technieken en disciplines. Al naargelang de cultuur waarin hij werd grootgebracht volgt hij de voorgeschreven rituelen en houdt, soms jarenlang, vast aan de tradities. Uiteindelijk, na vele jaren van spiritueel en filosofisch onderzoek begint hij in te zien dat alle culturen vanuit spiritueel en filosofisch opzicht "Dat" willen mededelen wat niet in woorden kan worden uitgedrukt. Hij kiest dan voor het pad dat hem het meeste aantrekt en bewandelt dit met volharding en vertrouwen, waarbij hij er zich voor hoedt om niet in fanatisme te vervallen noch anderen in hun vrijheidskeuze, zolang deze geen enkel levend wezen schade toebrengen, te bekritiseren of tegen te werken. Op het eind begint hij te beseffen dat hij ook het laatste pad, dat hij bewandelt, moet loslaten als een kruk, want nu kan hij "Al(l)- één" lopen. Het Woord dat niet in woorden of vormen kan worden gevat blijft hij God, de Allerhoogste, de Geliefde, het Grote Mededogen etc. noemen omdat hij in deze stoffelijke wereld geen andere keuze heeft om zich uit te drukken. En in de spirituele eindfase geeft hij zich totaal over aan het Grootste Mysterie Aller Tijden tot hij er totaal mee is versmolten en Één is geworden, en er noch woorden noch vormen overblijven behalve "Dat" wat niet door de mens kan worden uitgedrukt.

Vers 47. Houd je slechts bezig met je werk, je handelingen en niet met de vruchten ervan. Houd je nooit bezig met het resultaat van je handelingen maar raak ook niet onder de bekoring van daadloosheid.

Het advies dat Heer Krishna aan Arjuna geeft is zo wonderbaarlijk en krachtig dat we, wanneer dit wordt opgevolgd, de verschrikkelijke kringloop van geboorte en dood, die ons reeds voor ontelbare levens in haar greep heeft, kunnen verbreken. De ware activiteit is deze van niet resultaat gericht handelen. Mensen willen echter steeds de vruchten van hun activiteiten plukken, anders lijken ze niet voldaan. Ook vinden ze dat het geen zin heeft om eraan te beginnen als het toch niets opbrengt. Doch bedenk wat een vrijheid en innerlijke rijkdom het je schenkt wanneer je je niet meer druk hoeft te maken over de resulaten van je actviteiten. Je volbrengt deze plichtsbewust naar beste vermogen en draagt deze op als een offer aan de Allerhoogste om Hem gelukkig te maken en wordt hierdoor ook gelukkig. Door dusdanig in transcendentale toestand te handelen wordt je bovendien ook bevrijdt van de wet van oorzaak en gevolg (Karma).

Vers 48. O Arjuna, verricht je activiteiten in voortdurende toewijding. Wees onthecht en beschouw succes en mislukking met gelijke ogen. Yoga is het pad van gelijkmoedigheid.

Yoga is inderdaad het pad van gelijkmoedigheid en Heer Krishna is de volmaakte Yogi. Er bestaan verschillende yogadisciplines. Hatha yoga bijvoorbeeld is de fysieke yoga waarbij men door allerlei lichaamshoudingen aan te nemen lichaam en geest tot rust brengt. Zo bestaan er nog andere yoga disciplines waar de spirituele zoeker al naargelang zijn temperament de voorkeur aangeeft. Gezien we ons momenteel echter in Kali yuga bevinden, het ijzeren tijdperk van conflict, bedrog en misleiding zijn bepaalde yoga disciplines zeer moeilijk om te volgen en vol te houden. Voor dit tijdperk wordt daarom Karma yoga aangeraden om Zelfrealisatie te bereiken. Door gelijkmoedig te handelen zonder geïnteresseerd te zijn in het resultaat en deze enkel te verrichten om de Allerhoogste te plezieren raakt men steeds meer getranscendeerd en in Godsbewustzijn verankerd.

Vers 49. O Dhananjaya, werken voor een resultaat staat ver beneden werken met een geest die onverstoorbaar is door gedachten aan resultaat. Neem je toevlucht tot wijsheid in gelijkmoedigheid. Slechts de kleingeestigen werken voor een beloning en zijn er ellendig aan toe.

Arjuna wordt hier door Heer Krishna aangesproken met Dhananjaya wat overwinnaar van rijkdom betekent. Doe je arbeid plichtsbewust en naar beste behoren maar wees niet uit op een beloning. Wees gelijkmoedig hoe je werk ook uitdraait. Succes of gewin, het maakt niet uit. Wie enkel streeft naar succes is er ellendig aan toe.

Vers 50. Hij, die begiftigd is met wijsheid, toegewijde dienst verricht en hierdoor gelijkmoedigheid bereikt, bevrijdt zich nog in dit leven van de reacties van zowel goede als slechte daden.

Zijn geest, toegewijd gericht op de Allerhoogste, in een staat van gelijkmoedigheid geeft iemand grote kracht bij het handelen. Oefen je daarom in toewijding en gelijkmoedigheid, ongeacht succes of mislukking, en bevrijd je nog in dit leven van reacties op zowel goede als slechte daden (Karma).

Vers 51. De wijzen verrichten enkel toegewijde dienst aan de Allerhoogste. Geleid door innerlijke gelijkmoedigheid doen zij afstand van de vruchten van hun handelingen, worden hierdoor bevrijd van wedergeboorte en bereiken de hoogste gelukzaligheid.

O mens, wees wijs en richt je aandacht alleen op de Allerhoogste die in het sanctum van je hart woont. Vervul je plicht en je activiteiten enkel ter ere van Hem, de Geliefde, zonder te verlangen naar de vruchten. Zodoende word je bevrijd van de kringloop van geboorte en dood en bereik je de hoogste gelukzaligheid.

Vers 52. Wanneer je geest het moeras van illusie oversteekt, zul je alles wat je reeds hebt gehoord en nog zult horen gelijkelijk beoordelen.

Eenmaal je het woud van illusies achter je hebt gelaten en de Allerhoogste in je hart hebt leren kennen, zul je onverschillig komen te staan voor deze stoffelijke wereld en haar tradities. Familiebanden kunnen je niet meer binden. Religieuze plichten en riten gelden niet meer voor jou. Met enkel de Allerhoogste, de Geliefde in je hart en op Hem alleen geconcentreerd, beleef je deze materiële wereld als niet meer dan een droom.

Vers 53. Wanneer de geest onverstoorbaar blijft, niet in de war gebracht door de veelheid van Vedische opvattingen in bloemrijke taal gebracht, en standvastig en onbeweeglijk in het Zelf is gevestigd zul je Godsrealisatie bereiken.

De Vedische geschriften staan vol met tegenstelling die de spirituele zoeker kunnen verwarren en hem doen besluiten het pad naar Zelfrealisatie te beëindigen. Houd je geest met onwankelbaar vertrouwen vast gericht op de Allerhoogste, die als Overziel in je hart woont. Laat je enkel door Hem, de Geliefde, leiden en volg Zijn aanwijzingen.

Vers 54. O Krishna, hoe herkennen we de mens die tot wijsheid is gekomen, de staat van gelukzaligheid heeft bereikt, wiens geest standvastig is en voortdurend in contemplatie verblijft? Hoe leeft, handelt en spreekt hij?

Hoewel de wijze nog steeds bepaalde karaktertrekken heeft en zich als een gewoon mens gedraagt, voelt de student op het spirituele pad dat deze mens toch anders is, getranscendeerd naar een hoger spiritueel niveau. Voor de materiële mens echter is de wijze niet meer dan een dwaas en het onderwerp van spot.

Vers 55. Heer Krishna sprak: "Als een mens alle begeerten van zijn geest volledig heeft opgegeven en alleen met het Zelf tevreden is en hierin bevrediging vindt, dan kun je zeker zijn dat hij ware en standvastige wijsheid heeft bereikt."

Als een mens volledig wordt vervuld door de gelukzalige aanwezigheid van de Allerhoogste in het sanctum van zijn hart, zich afwendt van en zich niet meer aangetrokken voelt tot de materiële wereld met haar oneindige illusoire wensen, weet je zeker dat hij het stadium van wijsheid heeft bereikt. Hij vindt nog enkel ware bevrediging en diepe Vrede in zijn ware binnenste Zelf.

Vers 56. Iemand wiens hart en geest niet verward en verstoord raakt door tegenslag, die niet naar genot hunkert, vrij is van gehechtheid, woede en angst, is een mens die tot ware wijsheid is gekomen.

Een mens wiens hart niet overmatig wordt verstoord door tegenslag en wiens verlangen naar genot grotendeels is uitgedoofd is een wijs mens. Wiens geest standvastig op de Allerhoogste, de Geliefde is gericht, die onthecht is van resultaat gerichte handelingen, wordt een wijze ziel genoemd.