Column - Mia Doornaert

Mensen zijn niet maakbaar

30/09/2013 | Mia Doornaert

Het is een week geleden en ik sidder nog na van verbijstering en verontwaardiging. De reden ligt bij een reportage rond de opening van het academiejaar in Leuven op het Eén tv-journaal. Ze toonde dat slechts dertig procent van de aspirant-studenten Frans geslaagd was in een kennistoets over die taal.

Wat het een aartsmoeilijke test over het juiste gebruik van de subjonctif en de conjonctif, of over l’accord du participe passé ? Helemaal niet. Men moest simpele zinnetjes vertalen als: ‘Ik heb het haar gisteren gezegd’. Maar zelfs dat bleek te moeilijk voor jonge mensen die op universitair niveau Frans willen gaan studeren. Het journaal interviewde studenten die niet in staat bleken de zes woordjes Je le lui ai dit hier, of Hier, je le lui ai dit op een rij te krijgen, en dat nog grappig leken te vinden ook.

Een grafiek toonde de dramatische daling van de kennis van het Frans bij afgestudeerden van het middelbaar onderwijs. Nu ja, misschien kennen ze dan andere talen beter, zal het antwoord zijn. Ik wil wedden van niet. Ik wil wedden dat testen Nederlands of Engels even bedroevende resultaten opleveren. Hoe kan het anders, nu zinsontleding uit den boze is, en in ons onderwijs een zin alleen nog uit een onderwerp, een werkwoord en een ‘gezegde’ mag bestaan? Wie geen grammaticaal inzicht in de eigen taal heeft – en de vele fouten in onze kwaliteitspers tonen hoe bedroevend het daarmee gesteld is – zal in het Engels sukkelen met bijvoorbeeld ‘Who is this?’ en ‘Whom have you seen?’, en zal in andere talen hopeloos verloren lopen.

En neen, dit is geen verhaal van ‘vroeger was het beter’. Dit is wel de vaststelling dat de vele onderwijshervormingen niet echt overtuigende resultaten opleveren, hier niet en in andere landen niet.

Die hervormingen spruiten immers al te vaak voort uit een misleidend, en akelig totalitair, denkbeeld, namelijk dat van de ‘maakbaarheid’ van de mens. Uit de juiste structuren zal volgens die ideologie ook de ‘nieuwe mens’ voortspruiten. Wel, het communistische experiment liet zien wat van die totalitaire aanpak terechtkomt.

Mensen, en dus ook mensenkinderen, zijn opvoedbaar, niet maakbaar. Van een kind met toondoofheid bijvoorbeeld, zal geen enkel onderwijs een zanger maken. We worden nu eenmaal geboren met diverse talenten. Kwaliteitsonderwijs bestaat erin al die talenten zo goed mogelijk tot ontplooiing te brengen.

Goed onderwijs hangt in de eerste plaats af van de kwaliteit en motivatie van de leerkrachten, te beginnen in de kleuterklassen en in het zo belangrijke lager onderwijs. Het kan niet genoeg herhaald worden.

Daarnaast zijn structuren belangrijk, maar niet in de zin die ideologen, of hypercentralisten als Geert Bourgeois, daaraan geven. Er moet integendeel voldoende soepelheid zijn om kinderen volgens hun aanleg en vaardigheden te laten evolueren. Dat betekent, in het lager onderwijs, noodzakelijke aandacht voor kinderen met taalachterstand, maar tegelijk het stimuleren van meer gevorderde, en/of zeer begaafde kinderen. Dat vereist dat er in het middelbaar onderwijs niet één maar verschillende ‘sterke richtingen’ bestaan, die de diverse begaafdheden maximale kansen tot ontplooiing geven.

En het betekent ten slotte dat men afstapt van de heilloze idee dat het nastreven van excellentie ‘elitair’ zou zijn. Waarom is het niet ‘elitair’ dat een muzikaal of sportief hoogbegaafd kind van kindsbeen af gestimuleerd wordt om te excelleren? En waarom is dat ineens wel ‘elitair’ wanneer het om intelligentie gaat? En dat in een wereld waarin de kennisindustrie het voornaamste concurrentieel voordeel is geworden?

Men bewijst geen enkel kind een dienst door de lat laag te leggen. Leerlingen moeten integendeel geholpen worden de voor hen hoogst mogelijke lat te halen. Dat is het tegengestelde van een eenheidsworst, die alleen de middelmatigheid dient.

 Waarom is het niet ‘elitair’ dat een muzikaal of sportief hoogbegaafd kind al jong gestimuleerd wordt, terwijl dat ineens wel ‘elitair’ wordt als het om intelligentie gaat?

***************************************************************************************

Mijn reactie: 

Geachte mevrouw Doornaert,

Betreft:  Mensen zijn niet maakbaar.

Ik begrijp  uw bezorgdheid over de dramatische daling van de kennis van het Frans bij afgestuurden van het middelbaar onderwijs. Evenals u ben ik ervan overtuigd dat testen Nederlands of Engels even bedroevende resultaten zouden opleveren.  Als dit zo is bij aspirant-universiteitstudenten, hoeveel te meer geldt dat dan niet voor de anderen, de meerderheid? Bewijst dit voor u niet dat het nastreven  van (actieve) meertaligheid als norm een utopie is, een EU-topie? We worden inderdaad geboren met diverse talenten. Wie geen ‘talenknobbel’ heeft zal zich nooit vlot in meerdere talen uitdrukken. Hebben we niet een premier die daar het levende bewijs van is?

Zou men niet ieder kind een dienst bewijzen door de lat iets lager te leggen via het aanbieden van een gemeenschappelijke, eenvoudige, neutrale, tweede (G.E.N.T.) taal , zoals het Esperanto?  De eenvoudige, logische structuur van een plantaal bevordert het taalkundig inzicht, wat het leren van talen, de moedertaal inbegrepen, vergemakkelijkt. (http://www.springboard2languages.org/)  Ook hoogbegaafde kinderen doen daar hun voordeel mee. Naast haar didaktische waarde biedt een plantaal ook een culturele (meer)waarde:  “IEDEREEN” krijgt de kans zijn horizon te verruimen en dit op een eenvoudige, eerlijke, economische, efficiënte en elegante manier.

Hoogbegaafde kinderen mogen, wat mij betreft, maximale kansen tot ontplooiing krijgen, maar zij niet alleen! Mag ik hopen dat ook dát uw bezorgdheid is?

Vriendelijke groeten van een roepende in de woestijn J