Met verengelsing kweek je een nieuw soort franskiljon

THOMAS VON DER DUNK

Nederlandse cultuurhistoricus en columnist bij de Volkskrant.

In Nederland woedt op de opiniepagina’s van de belangrijkste kranten een debat over de verengelsing van het wetenschappelijk onderwijs. Dat debat keert geregeld terug. In vermoedelijk geen ander Europees land is die verengelsing namelijk zover voortgeschreden als in Nederland. Aan sommige universiteiten worden zelfs hele cursussen alleen nog maar in het Engels gegeven, niet alleen in de exacte wetenschappen, maar ook op het terrein van de taal­gevoelige humaniora. En dat hoewel uitdrukkelijk in de wet vastgelegd is dat Nederlands in beginsel de voertaal is, alle studies in het Nederlands beschikbaar moeten blijven en daarvan alleen om specifieke redenen afgeweken mag worden.

Het doorslaggevende argument bij de verengelsing, die als ‘internationalisering’ wordt verkocht, is dat een klein land als ­Nederland alleen op die manier gelijke tred kan houden met de grote wereld. Om topuniversiteiten te kunnen creëren, heet het nodig te zijn op het Engels over te schakelen. Alleen zo zouden ze buitenlandse topwetenschappers en -studenten kunnen aantrekken. Omdat veel van die laatsten in de praktijk geen native speakers zijn, maar (vooral in Groningen en Maastricht) uit het naburige Duitsland stammen, leidt dat daar soms tot de bizarre situatie dat Duitse studenten Marx of Nietzsche in het Engels moeten lezen. Met de aanstaande Brexit, die het Engels binnen Europa degradeert, zou het overigens veel logischer zijn om in het kader van ‘internationalisering’ voor Frans en Duits als wetenschapstalen te kiezen, maar die zijn taboe verklaard, want niet ‘internationaal’ genoeg.

Koopmansgeest

Die behoefte aan een internationaal imago valt niet los te zien van het financiële aspect: door buitenlandse studenten aan te trekken, kunnen universiteiten meer geld binnenhalen en banengroei creëren. Met een overheid die alle collectieve instellingen als bedrijven opvat, die commercieel moeten denken opdat ze zouden kunnen bezuinigen en de belastingen omlaag zouden kunnen, neemt de noodzaak om zelfbedruipend te zijn steeds meer toe. Dat is het gevolg van een in Nederland sinds enige decennia dominante neoliberale dogmatiek. Niet een bildungsideaal of de beste wetenschap is leidend, maar het meest lucratieve verdienmodel.

Het meest bizarre voorstel om het probleem op te lossen: schaf het Nederlands af

Deze met de eenzijdige Hollandse koopmansgeest samenhangende verkwanseling van de moedertaal roept gelukkig ook in Nederland buiten bestuurderskringen steeds meer verzet op. Enerzijds omdat met het gebruik van het Engels het inhoudelijke niveau meteen omlaag gaat: zowel van studenten als van wetenschappers is de woordenschat in een andere dan de eigen moedertaal nu eenmaal beperkt. Dat heeft directe invloed op de zorgvuldigheid van formuleringen. Voor de exacte wetenschappen, die met een vast arsenaal aan redelijk objectieve termen werken zodat cultuurverschillen een veel geringere rol spelen, is taalgevoeligheid minder belangrijk. Bij de humaniora komt het in dit opzicht juist op de nuances aan.

En anderzijds omdat de meeste studenten na hun opleiding gewoon in Nederland werkzaam zullen blijven, en dus met een Nederlands publiek te maken zullen hebben, alle gebabbel over mondialisering ten spijt. Het aantal van hen dat naar de Europese Unie in Brussel, de City in Londen of de Verenigde Naties in New York trekt, blijft een minderheid. Nederlandse juristen zullen daarom vooral met Nederlandse wetteksten vertrouwd moeten zijn, Nederlandse medici met de klachten van Nederlandse patiënten moeten kunnen omgaan, Nederlandse historici op Nederlandse scholen moeten kunnen lesgeven.

Kloof

Aangezien de overgrote meerderheid van de inwoners maar één taal – de eigen moedertaal – behoorlijk beheerst, zal een verengelsing van het wetenschappelijk onderwijs tot een groeiende kloof tussen de elite en de gewone bevolking leiden. Die zal het met Geert Wilders toch al welig tierende populisme verder voeden. De toegang tot topfuncties in eigen land zal voor de eigen inwoners steeds moeilijker worden. Want als beheersing van het Engels een doorslaggevend criterium wordt – en dat is het nu al steeds vaker bij banen aan de universiteit – leggen Nederlandse inboorlingen het vanzelfsprekend af tegen Engelse of Amerikaanse native speakers. En wat voor de docenten geldt, geldt natuurlijk ook voor de studenten: die worden automatisch op achterstand gezet. Dat is des te bizarder, als je bedenkt dat dezelfde bestuurderselite die het Engels omhelst, bij inburgeringscursussen van deels analfabete migranten eist dat zij Nederlands leren. Zo creëert ­Nederland op termijn een eigen franskiljonprobleem, waarbij met Nederlands belastinggeld Engelstalige universiteiten met Engelstalige docenten voor Engelstalige studenten in stand worden gehouden. Dat lijkt mij op termijn het recept voor een fiscale volksopstand.

De meest bizarre, bijna op satire lijkende, maar serieus bedoelde bijdrage – kenmerkend voor zowel de minachting voor de Nederlandse taal als een volkomen geperverteerd utilitaristisch denken – kwam van de Leidse hoogleraar Chinese taalkunde Rint Sybesma. Hij wilde het probleem van de dreigende taalkloof ondervangen door het Nederlands gewoon helemaal af te schaffen, te beginnen op de basisschool. Dat geeft eerst wat onrust bij de achterblijvers, maar na een paar generaties ben je van het gedonder af. De Vlaamse geschiedenis zou Nederland moeten leren dat de uitkomst een andere is.

MIJN REACTIE

dinsdag 22 augustus 2017 door Dan V.:

De Akademio Internacia de la Sciencoj (AIS) http://www.ais-sanmarino.org/ gebruikt behalve Engels, Duits, Frans en Italiaans ook de ‘Internacia Lingvo’ Esperanto als officiële werktaal. Zou het niet logischer en democratischer zijn om in het kader van de internationalisering voor een Gemeenschappeijke, Eenvoudige, Neutrale, Tweede (= G.E.N.T.) taal te kiezen om het probleem van de feitelijke, discriminerende taalkloof (NESsy’s als eersterangsburgers en non-NESsy’s als communicatief gehandicapte tweederangsburgers) te ondervangen? Beginnen bij de basischool. Dit geeft eerst wat onrust, maar na een paar generaties ben je van het gedonder af. De geschiedenis zal ons dan wel leren dat dit de enige juiste keuze is! (NES = Native English Speaker)