Marcuse's eendimensionale mens - Aflevering 2: Nieuwe vormen van controle
Marcuse's eendimensionale mens (1)
Aflevering 2: Nieuwe vormen van controle
Eendimensionaliteit is er zowel in de samenleving (deel 1) als in het denken (deel 2) maar er zijn alternatieven (deel 3). Op het vlak van de eendimensionele samenleving bespreekt Marcuse eerst de nieuwe vormen van controle.
De technologie is erin geslaagd de slavernij comfortabel te maken middels behoeftecreatie en bevrediging, terwijl het evengoed ten dienste kon gesteld worden van de individuele vrijheid. De heersers hebben zich het productieapparaat toegeëigend (2) en houden geen rekening met individuele belangen. Wij moeten streven naar economische, politieke of intellectuele vrijheid en “Het feit dat dit alles niet realistisch klinkt is een aanwijzing niet voor het utopisch karakter ervan, maar voor de geweldige krachten die de verwerkelijking ervan tegenhouden.” (3)
Onechte behoeften worden ons opgedrongen: “‘Onecht’ zijn die [behoeften] welke aan het individu worden opgedrongen door bepaalde sociale belangengroeperingen die gebaat zijn bij zijn onderdrukking: de behoeften die zware arbeid, agressiviteit, ellende en onrechtvaardigheid laten voortbestaan. De bevrediging ervan mag dan hoogst aangenaam zijn voor het individu (...)” – ze bestendigt de ellende. “(…) Dit soort behoeften bezit een maatschappelijke inhoud en functie, welke bepaald worden door externe krachten waarover het individu geen zeggenschap heeft. (…) toch blijven ze wat ze oorspronkelijk waren: voortbrengselen van een samenleving waarvan het voornaamste belang onderdrukking vereist. Het overheersen van behoeften die onderdrukking in de hand werken is een voldongen feit.” (4) Echte behoeften daarentegen hebben te maken met de bevrediging van levensbehoeften, zoals voeding, kleding en onderdak. (5) “Voor ieder bewust levend mens, voor ieder mens met een geweten, voor ieder mens met levenservaring, die het heersende maatschappelijk belang weigert te accepteren als de hoogste wet voor zijn denken en zijn gedrag, is de gevestigde orde van behoeften en hun bevrediging een feit, waarover hij zich vragen behoort te stellen — vragen naar wat echt en onecht is.” (6)
Echter, zolang men gemanipuleerd en geïndoctrineerd wordt, kan men die vraag niet beantwoorden. (7) Bevrijding wordt bovendien moeilijker naarmate rationaliteit, productiviteit en techniciteit toenemen. Men moet eerst weten dat men in slavernij leeft vooraleer men zich kan pogen te bevrijden. “In deze samenleving vereist het netwerk van sociale controle een overweldigende behoefte aan productie en consumptie van overbodige rommel; een behoefte aan afstompende arbeid terwijl daar geen noodzaak meer voor bestaat; een behoefte aan een soort ontspanning die op een aangename wijze dit afstompingsproces voortzet; een behoefte om bedrieglijke vrijheden in stand te houden (...).” (8) “Vrije verkiezing van de meester schaft noch de meesters noch de slaven af.” (9) “Kan men werkelijk verschil maken tussen de auto als plaag en als comfort?” (10)
“ (…) één van de hinderlijkste aspecten van de hoogindustriële beschaving [is] het rationele karakter van haar irrationaliteit. Haar productiviteit en haar doeltreffendheid; haar vermogen het comfort te vergroten en te verspreiden, overbodige rommel tot voorwerp van behoefte en vernietiging tot opbouw te maken” (11) - dit is vervreemding. Edoch: “In de huidige periode echter schijnt het netwerk van technologische controle de redelijkheid zelf te zijn ten bate van alle sociale groeperingen en belanghebbenden - en wel in zo’n hoge mate, dat iedere tegenspraak irrationeel en iedere tegenwerking onmogelijk schijnt.” (12)
De technologische werkelijkheid van massaproductie en massadistributie “[is] in de 'privé-ruimte' binnengedrongen en heeft haar steeds kleiner gemaakt.” (13) Maar aldus wordt het kritisch vermogen ondermijnd. (14) De oppositie verstomt. (15) Er is een “ingrijpende verandering van al onze denkgewoonten”. (...) “Ze helpt ideeën en doeleinden in overeenstemming te brengen met die welke door het heersende systeem worden geëist, ze in het systeem een plaats te geven en die welke niet met het systeem zijn te verenigen af te stoten.” (16)
De manieren van protest worden door het systeem zelf geboden en aldus onschadelijk gemaakt. “Eendimensionaal denken wordt systematisch bevorderd door de bedrijvers van politiek en hun leveranciers van massa-informatie. Hun terminologie wemelt van hypothesen die zichzelf geldig verklaren en die, doordat men ze onophoudelijk herhaalt en tegelijk alle andere mogelijkheden doodzwijgt, hypnotische definities of decreten worden.” (17) “De samenleving weert rigoureus een bepaald soort oppositionele handelingen en gedragingen; bijgevolg worden de begrippen die erbij horen illusoir of nietszeggend.” (18)
“De ‘list der Rede’ werkt, zoals zij al zo vaak deed, in het belang van de heersende machten.” (19) “De hoogindustriële samenleving begint het stadium te naderen, waarin een verdere vooruitgang een radicale ommekeer zou vereisen m.b.t. de ingeslagen richting en organisatie der vooruitgang.” (20) Er is een “historisch alternatief (…) voor een wereld die voortleeft op de rand van een algehele wereldoorlog (…) Het huidige verzet tegen dit historische alternatief vindt een stevige, massale basis in de onderworpenen. Het vindt zijn ideologie in het feit, dat het denken en handelen streng georiënteerd zijn op de gegeven feiten. De status-quo - bekrachtigd door de prestaties van de wetenschap en technologie, gerechtvaardigd door zijn groeiende productiviteit - tart iedere transcendentie.” (21) “Wanneer de volledig ontwikkelde industriële samenleving zich geconfronteerd ziet met de mogelijkheid tot pacificatie op grond van haar technische en intellectuele prestaties, sluit zij zichzelf af voor dit alternatief.” (22)
“Een organisatie gericht op vrede verschilt van een organisatie gericht op oorlog.” (23) “Het leven als doel verschilt kwalitatief van het leven als middel.” (24) Maar “Een kwalitatieve omwenteling houdt eveneens in een omwenteling in de technische basis waarop deze samenleving rust” (25)
(Wordt vervolgd)
(J.B., 7 januari 2022)
Verwijzingen:
(1) Herbert Marcuse, De eendimensionale mens. Studies over de ideologie van de hoogindustriële samenleving, uitg. Paul Brand, 1968. Oorspr.:One Dimensional Man - Studies in the Ideology of Advanced Industrial Society, Beacon Press Boston 1964.
(2) Pag. 21: “Tegenwoordig doet politieke macht zich gelden door haar macht over het gemechaniseerde productieproces en over de technische organisatie van het apparaat. De regeringen van ontwikkelde en hoogindustriële samenlevingen kunnen alleen dán zich handhaven en veilig stellen, wanneer zij erin slagen de technische, wetenschappelijke en gemechaniseerde productiviteit die ter beschikking staat van de industriële beschaving op gang te brengen, te organiseren en te exploiteren.”
(3) O.c., pag. 22.
(4) O.c., pag. 24.
(5) O.c., pag. 24.
(6) O.c., pag. 24.
(7) O.c., pag. 24.
(8) O.c., pag. 26.
(9) O.c., pag. 26.
(10) O.c., pag. 27.
(11) O.c., pag. 28.
(12) O.c., pag. 28.
(13) O.c., pag. 29.
(14) O.c., pag. 30.
(15) O.c., pag. 30.
(16) O.c., pag. 33.
(17) O.c., pag. 34.
(18) O.c., pag. 35.
(19) O.c., pag. 36.
(20) O.c., pag. 36.
(21) O.c., pag. 37.
(22) O.c., pag. 37.
(23) O.c., pag. 38.
(24) O.c., pag. 38.
(25) O.c., pag. 38.
06-01-2022
Marcuse's eendimensionale mens - Aflevering 1
Marcuse's eendimensionale mens (1)
Aflevering 1
We maken het vandaag opnieuw mee: dit keer onder het voorwendsel van de pandemie, verandert de wereld in een panopticum, de privacy wordt vernietigd, de leugen regeert, de waanzin van het fascisme schuimbekt, een totalitaire wereldregering verbergt zich en in de ochtend van deze eindtijd verrijst aan de kim gelijk een zwarte zon een afzichtelijke dystopie.
Kritiek wordt niet langer geduld, de oppositie is zoek, meningen die het 'officiële nieuws' weerspreken, zijn uit de media weggeplukt, de boekverbranding is terug, het internet filtert de critici en de klokkenluiders eruit en op karaktermoord volgt alras moord zoals een eeuw geleden de dichter Heine waarschuwde: waar men boeken verbrandt, zal men uiteindelijk ook mensen verbranden.
De zieners van weleer zijn derhalve opnieuw actueel: de grondlegger van de dystopische roman Jevgeni Zamjatin (Wij, 1920), Oswald Spengler (De ondergang van het avondland, 1918 en 1922) die reageert op het vooruitgangsgeloof en de Verlichting, die aldus het irrationeel karakter van de rationaliteit aan het licht brengt en die betreurt dat de mens verworden is tot een door het geld geconditioneerde burger, Aldous Huxley (Brave New World, 1932) die de apathie aanklaagt, Charley Chaplin (Modern Times, 1936), Max Horkheimer (Traditionele en kritische theorie, 1937), die samen met Max Horkheimer De dialectiek van de Verlichting schreef (1944-1947), George Orwell (1984, 1948), Hannah Arendt (Totalitarisme, 1951), Herbert Marcuse (De eendimensionele mens, 1964).
Allen zijn ze uiteraard schatplichtig aan eerdere denkers zoals Charles Dickens die in Hard Times (1854) de loonslavernij aanklaagt, Karl Marx (Het Kapitaal, 1867) maar ook de feitelijke antimarxist Fjodor Dostojevski (De grootinquisiteur van Sevilla, een raamvertelling in De gebroeders Karamazov, 1879 en 1880) en zelfs Friedrich Nietzsche die immers de kuddegeest veroordeelt (Aldus sprak Zarathustra, 1885). Want terwijl Marx de bourgeoisie tegenover het proletariaat plaatst, maken anderen duidelijk dat de massamens zelf schuld heeft aan de maatschappelijke malaise.
Hedendaagse critici voegen in feite weinig toe aan wat deze denkers allang aan het licht brachten, er is immers niets nieuws onder de zon, na de industriële revolutie en het computertijdperk, schakelt met de ingang der biowapens de demonische aanslag op de 'kroon van de schepping' alleen maar naar een versnelling hoger.
De studentenprotesten van 1968 maakten van Herbert Marcuse de meest populaire aanklager van de systematische ontmenselijking en zijn Eendimensionele mens verdient het daarom om opnieuw gelezen te worden.
Herbert Marcuse (1898-1979) maakt deel uit van de Frankfurter Schule, een groep maatschappijkritische denkers die door de Nazi's uit Duitsland werden verjaagd en naar de VS vluchtten.
In de inleiding van het genoemde hoofdwerk legt Marcuse meteen de vinger op de wonde: het grootste kwaad schuilt in de afwezigheid van maatschappelijke oppositie en kritiek.
De tweede wereldoorlog werd beëindigd met de eerste atoombommen, door de Amerikanen gedropt op Hiroshima en Nagasaki: met de technologie bestemd om de natuur te temmen, wordt de massa overmeesterd. Deze dreiging die nooit meer zal wijken, verlamt voortaan alle mensen.
Maar we moeten ervan uitgaan dat het leven de moeite waard is, zegt Marcuse, en we moeten ons inspannen om het te verbeteren want ook het door Marx aangeklaagde onrecht is geïnstitutionaliseerd en men berust erin. Onder dwang geeft men zich over aan de heersende machten wiens extreme rationaliteit zelf irrationeel is. (Daarover schreef ook Hannah Arendt, die in de realiteit van de concentratiekampen de onafwendbare consequentie van de 'rationaliteit' van de nazi's zag).
Heersers maken dat mensen handelen tegen hun eigen wensen en belangen in waar zij zich onechte behoeften (en hun te kopen bevrediging) laten aanpraten. "De mensen moeten het tenslotte zelf leren zien en zo zelf hun weg leren kiezen van onecht naar echt bewustzijn, van hun onmiddellijk naar hun werkelijk belang." (pag. 7) "Dat kunnen zij alleen als zij de behoefte voelen om hun leven te veranderen, het positieve te ontkennen, weerstand te bieden. Juist deze behoefte weet de gevestigde samenleving des te beter te onderdrukken, naarmate zij beter in staat is ‘goederen te leveren’ op grote schaal en de wetenschappelijke overmeestering der natuur te gebruiken voor de wetenschappelijke overmeestering van de mens." (pag. 7)
De privacy wordt opgeheven: "In deze samenleving heeft het productieapparaat de neiging totalitair te worden; en wel in die mate, dat zij niet alleen de voor de samenleving noodzakelijke beroepen, vaardigheden en mentaliteit bepaalt, maar ook de individuele behoeften en verlangens. Zo wist zij de tegenstelling tussen het privé bestaan en het openbare leven, tussen de individuele en de sociale behoeften uit.” (pag. 9) “We kunnen de technologie niet meer los denken van de wijze waarop zij wordt gebruikt; de technologische samenleving is een systeem van overheersing dat reeds op de opzet en structuur der technieken zijn invloed uitoefent." (pag. 9)
(Wordt vervolgd)
(J.B., Driekoningen 2022)
Verwijzingen:
(1) Herbert Marcuse, De eendimensionale mens. Studies over de ideologie van de hoogindustriële samenleving, uitg. Paul Brand, 1968. Oorspr.: One Dimensional Man - Studies in the Ideology of Advanced Industrial Society, Beacon Press Boston 1964.
04-01-2022
Herbert Marcuse, De eendimensionale mens, 1964 (citaat)
Herbert Marcuse, De eendimensionale mens, 1964 (citaat)
Herbert Marcuse, De eendimensionale mens, 1964
(citaat)
Herbert Marcuse, Eén Dimensionale Mens, 1964 (aflevering 1)
Herbert Marcuse, Eén Dimensionale Mens, 1964 (aflevering 1)
Herbert Marcuse, Eén Dimensionale Mens, 1964 (aflevering 1)
01-01-2022
David & Goliath
Tegen de stroom in: dr. Geert Vanden Bossche versus de WHO en de media
Volgens de “Nederlandse onafhankelijke nieuwssite voor financieel-economische onderzoeksjournalistiek” (1) FTM (“Follow The Money”) die onder meer de voetbalfraude aan het licht bracht (1) en die zich tot doel stelt “onderzoek te doen naar mensen (…) die zich, vooral financieel-economisch, misdragen of de samenleving zwaar benadelen” (1) ontduikt het Amerikaanse bedrijf Pfizer via belastingparadijzen zoals Nederland waarschijnlijk miljarden aan belastinggeld: de miljarden aan subsidies van de overheid alsook de miljarden die buit worden gemaakt met vaccins. Uit een onderzoek van de UvA bleek begin dit jaar dat ook andere Amerikaanse bedrijven deze praktijk delen. Zo versluisde Google in acht jaar tijd 128 miljard euro via Nederland naar Bermuda. (2) In enkele uitzendingen van het Nederlandse televisieprogramma Zembla wordt uitgelegd hoe multinationals geheime belastingdeals sluiten met Nederland. (3)
Men herinnere zich de uitspraken van de Vlaamse meester van de tragie-komedie, Dirk Biddeloo, over het tweetal misdaad en kampioenschap. Als misdaden maar groot genoeg zijn, worden zij alras beschouwd als heldendaden; het gaat dan immers niet langer om criminelen doch om kampioenen in de misdaad. Zo worden massamoordenaars zoals Nero, Napoleon, Gengis Khan en Mao nog steeds vereerd met standbeelden en naamplaatsen, dure alcoholische dranken; bonbons en restaurants worden naar hen vernoemd. Pfizer maar wellicht ook vele andere farmareuzen passen in hetzelfde plaatje. Via corrupte politici bestelen zij in dit tijdperk zonder meer iedereen terwijl zij het klaarspelen om door te gaan voor filantropen en voor helden. Dat is uiteraard alleen mogelijk dankzij de kuddegeest en het geweld van de conditionering die ervoor zorgen dat quasi allen braafjes belijden dat ze uitkijken naar de volgens 'prik' of booster', dat ook kinderen tot proefkonijn kunnen worden herleid en dat de beloofde weldaad van de vaccinatie uitblijft of resulteert in haar tegendeel. En collega-kampioenen in de belastingontduiking, meer bepaald de eigenaren van het internet, zijn nu de nieuwe kampioenen in de boekverbranding: zij zorgen er wel voor dat door de burgers via het internet opgezette opstanden zoals enkele jaren geleden in het Noord-Afrikaanse continent, zich niet meer zullen herhalen. Andermaal de dichter Heinrich Heine: “Dort wo man Bücher verbrennt, verbrennt man auch am Ende Menschen." (4)
Een zekere kwestie inzake de verplichting van vaccinatie
Een zekere kwestie inzake de verplichting van vaccinatie
Iedereen kent wel het verhaal van de man die onder de lantaarn naar zijn sleutelbos staat te zoeken. Een voorbijganger vraagt hem waar hij de sleutels verloren heeft. De man wijst naar een plek, een tiental meter verderop. Maar waarom zoek je dan hier? - zo vraagt de passant. En de man antwoordt: omdat het hier onder de lantaarn klaar is.
Inzake het zoeken naar maatregelen voor het indijken van staatsgevaarlijke toestanden (zoals de huidige pandemie of wat daarvoor moet doorgaan) gedragen heel wat regeringen zich op een gelijkaardige manier, in die zin dat zij naar meer veiligheid zoeken waar zij die sowieso niet kunnen vinden terwijl zij andere plekken waar mits relatief eenvoudige maatregelen grote veiligheidsproblemen onmiddellijk oplosbaar zijn, links laten liggen.
Zekere regeringen gaan heel vaak ongegrond selectief te werk bij het bepalen van die domeinen die als eerste in aanmerking moeten komen voor regelvorming ter bevordering van goederen zoals staatsveiligheid en volksgezondheid. Meer bepaald blijkt er dikwijls een niet onaanzienlijke wanverhouding te bestaan tussen enerzijds geplande maatregelen (en de te investeren middelen) en anderzijds de navenante effecten. Zo krijgen somtijds die domeinen waar van doortastende (vrijheidsbeperkende) maatregelen slechts een geringe impact kan verwacht worden, de voorrang boven domeinen waar middels relatief eenvoudige ingrepen ontelbare levens kunnen gered worden en onnoemelijk leed vermeden.
Is het verantwoord dat de verkoop en het gebruik van de harddrug alcohol aangemoedigd wordt terwijl het gevaar daarvan voor het leven van niet-gebruikers (aangetoond) gigantisch is? Alcohol, tabak en andere drugs?
Tegelijk wordt van regeringswege eindeloos getalmd waar het erop aankomt om de productie en de lozing in het milieu van vergiften (verantwoordelijk voor een alsmaar groeiend aantal 'kankerkinderen') aan banden te leggen, als het al niet zo is dat deze vergiften niet als zodanig kunnen worden erkend omdat het voorzichtigheidsprincipe, dat zegt dat iets als schadelijk moet worden beschouwd zolang zijn onschadelijkheid onbewezen is, door wie alleen uit zijn op gewin geperverteerd werd tot een gedrocht, namelijk: dat iets onschadelijk is zolang zijn schadelijkheid onbewezen blijft!
De bewijslast wordt hier geheel schaamteloos in de schoenen geschoven van de partij van de slachtoffers die uiteraard onschuldig zijn, terwijl het in de rechtspraak een heilig principe is dat iemand als onschuldig moet worden beschouwd zolang zijn schuld onbewezen blijft. Bovendien geldt alom het zogenaamde “voordeel van de twijfel” om een onrechtmatige veroordeling uit te sluiten.
Getuigt het van een verantwoordelijk beleid dat ondanks de vele verkeersdoden, het verstrekken van veilige accommodatie en maatregelen voor zwakke weggebruikers (zoals de aanleg van veilige fietspaden en oversteekplaatsen en het verbod op de verkoop van alcohol) achterwege blijft?
Of die selectieve aanpak te wijten is aan onkunde of aan corruptie is een vraag maar een vaststelling is alvast dat hij feitelijk is in de schoot van zekere regeringen. Echter, waar een selectieve aanpak apert ongegrond is omdat met betrekking tot het individuele handelen dat schadelijk kan zijn voor derden, vrijheidsbeperkende maatregelen alles behalve in verhouding staan tot hun effecten (wat het geval is telkenmale dringender en relatief makkelijk oplosbare kwesties ter zake onbehandeld blijven) moet geconcludeerd worden tot onbekwaamheid en/of onwil (mogelijkerwijze in gevolge corruptie) van regeringswege, en in dat geval betreft het wel degelijk onkunde of onwil die met mensenlevens moet worden betaald!
Kortom, een regering die niet in staat blijkt om inzake deze kwesties selecties te maken met maximale efficiëntie, verspilt haar middelen ten koste van vele mensenlevens en moet derhalve met hoogdringendheid worden afgevoerd terwijl haar leden moeten worden veroordeeld voor uitgerekend datgene waarvoor zij anderen, en dan nog zonder grond, wensen te veroordelen.
In de zopas verschenen tekst van het 'Belgisch Raadgevend Comité voor Bio-ethiek', getiteld:'Advies nr. 80 van 13 december 2021 betreffende de ethische uitdagingen van een verplichte vaccinatie van de volwassen bevolking (18 jaar en ouder) tijdens een pandemie' (1), komt deze ons inziens fundamentele kwestie niet aan bod. Onwil of onkunde? Of is het gewoon de verblinding ingevolge de massapsychose? Wie zal het zeggen!
Het atomiseren van mensen teneinde hen te kunnen reduceren tot de partikels van een massa die vervolgens kan worden uitgebaat gebeurt, zoals Hannah Arendt beschrijft, door hen van elkaar te isoleren en dus door hun onderlinge communicatie te bemoeilijken of zelfs onmogelijk te maken. Dat kan middels gevangenzetting en afzondering, zoals dat vandaag wereldwijd gebeurt in het kader van de zogenaamde pandemie, maar het is ook mogelijk om dit doel te bereiken met alleen maar een psychosociaal en politiek instrumentarium dat zich dan vertaalt in een aantal voorschriften welke verplicht moeten worden nageleefd en waarvan de zwijgplicht of het spreekverbod niet alleen als de omerta onder misdadigers wordt toegepast maar ook de regel is in kloostergemeenschappen en in nog tal van andere al dan niet geheime genootschappen, politieke verenigingen, holdings en industrieën en wel in die mate dat het zich bezondigen aan spreken er beschouwd zal worden als verraad, vals spel of spionage.
Naast het spreekverbod, kunnen ook het lees- en schrijfverbod genoemd worden of eerder nog het bevorderen van zaken zoals het analfabetisme en de onderontwikkeling in het algemeen: alle hebben zij tot doel de waarheid te doden en hem te vervangen door elkaar overstelpende leugenachtigheden.
Ook het onderling verdelen van de individuen om te vermijden dat zij vriendschappelijke banden zouden smeden en dat zij zich zouden verenigen, is een beproefde methode lang voorafgaand aan het in voege treden van het Latijnse gezegde: Divide et impera! Dat gezegde drukt in feite kort en bondig uit wat Hannah Arendt zo gedocumenteerd doceert in haar Totalitarianism: de isolering van mensen welke hun eendracht breekt en daardoor ook hun weerstand tegen vreemde overheersers.
Mensen die behoren tot dezelfde groep staan van nature helemaal niet vijandig tegenover elkaar omdat hun bezit evenals hun werk een zaak is van de gemeenschap maar de installatie van het privaatbezit gecombineerd met het schaars houden van de goederen die men in bezit kan nemen, verdelen de oorspronkelijke gemeenschap in allemaal individuen die dan niet langer samen werken maar die plotseling een bijzonder onnatuurlijk gedrag gaan vertonen: zij proberen elk afzonderlijk zoveel mogelijk bezit naar zich toe trekken, vandaag meestal in de vorm van geld, waarmee ze bij de overheid of althans bij de door de overheid bestuurde en gecontroleerde organen zaken kunnen aanschaffen waarmee ze hun individuele noden kunnen lenigen. Het concurrentiële karakter van de economie is een alom ingeburgerde hefboom welke de gezagsdragers faciliteert in het geatomiseerd houden van de massa's die dan als menselijk vee tot hun beschikking staan.
De methodes om de productie van massamensen op te drijven zijn legio. Het aan mensen ontnemen van hun moedertaal en de verplichting tot het gebruik van een vreemde taal die zij echter nooit voldoende zullen kunnen beheersen om zich in alle spontaniteit uit te drukken, maakt de communicatie danig gebrekkig dat men er vanzelf van afziet teneinde de frustraties die dergelijke folteringen meebrengen, te kunnen ontlopen.
Het induceren van allerlei tegennatuurlijke plichtplegingen, beleefdheidsregels en protocollen of juist het afschaffen of het verbieden ervan kan de communicatie stremmen en zelfs stopzetten, zoals dat het geval is na de invoer van de nieuwste hoogtechnologische 'communicatiemiddelen' die beschouwd moeten worden als een vooruitgang terwijl zij precies het tegendeel bewerken aangezien zij directe gesprekken van mens tot mens in de vlotste taal en ondersteund door spontane mimiek en gebaren, vervangen door sterk vertraagde, vervormde en gecodeerde mededelingen via instrumenten welke bediend worden door een klavier dat pas middels bijzonder tegennatuurlijke en ziekmakende bewegingen te bespelen valt. In wezen gaat het hier allerminst om communicatiemiddelen maar wel om precies het tegendeel: isoleringsmiddelen.
De persoonlijkheid wordt weggewist mét het lichaam, het natuurlijke communicatie-instrument bij uitstek waarin de mededeling en de mededeler in een perfecte harmonie coëxisteren. De stem, het gelaat, de mimiek, de gebaren, de bewegingen en de uitingen van het hele lichaam dat daar waar communicatie aan de orde is, vereist wordt, doch de grote afwezige is.
De stemverheffingen zijn voortaan onhoorbaar en daarmee wordt ook niet langer de ernst van het gezegde aan de lijve ondervonden; het gefluister dat als een saus over de geheimen lag en dat ons de oren deed spitsen in het verlangen naar een weten dat voor ons de toegangspoorten tot de wereld opende, behoort al tot een ver verleden. De productie van onpersoonlijke standaardlettertekens via het getik op een standaardklavier is de doodsteek aan het handschrift dat naast betekenisdrager ook tekening was of persoonlijke illustratie, dat kanttekeningen toeliet, vergissingen en verschrijvingen.
Naar het geslacht van de gespreksgenoot moet voortaan expliciet worden gevraagd, hij of zij kan de ander voor de gek houden, de leeftijd blijft verborgen, de bibber of de vaste hand, de stemming, het karakter, de voorzichtigheid of de hoogdringendheid, de schaamte, het gevaar: alle persoonlijke nuances worden opgeofferd aan een standaardtype waartoe elke mens herleid wordt.
De belediging van het lichaam en die van het gevoel is moordend en van de mens schiet niets meer over dan een afgietsel van een standaardvorm dat dan ook vervangbaar is en derhalve overbodig. Het zal worden teruggebracht tot een beheersbaar getal dat zo nodig vermenigvuldigd kan worden ofwel gedecimeerd. De vraag rest echter: waartoe bestaat het dan nog allemaal? Zal wat overschiet van wat eens mensen waren, in die eindeloze ellende van zichzelf beroofd, dan niet streven naar een spoedig einde aan het on-leven waarin het hopeloos gevangen zit?
Het volstaat om zich een ogenblik te bezinnen over het wonder van het menselijk lichaam om zonder de geringste twijfel te kunnen inzien dat de vervanging en derhalve de uitschakeling ervan door middel van instrumenten die men de mensen doet begeren en waarvoor zij moeten werken totdat zij er hun gezondheid bij inschieten en hun geluk, zonde is. Steeds groter wordt de massa van degenen die het helemaal niet erg meer vinden om in het eigen lichaamsvet gevangen te zitten als zij maar de beschikking hebben over een Porsche om zich mee te verplaatsen en te vertonen.
De auto, de machine, het instrument dat gemak belooft maar wel in ruil voor dikwijls onomkeerbare verminking, verblindt en vermoordt de mens als zodanig en wat rest van de mens van voorheen is, paradoxaal genoeg, een louter instrument, een ding, een onderdeeltje van de massa die gehoor geeft aan een vreemd bevel, die zich in huiver schikt naar de hem voorgeschreven regels, die zelfs niet meer van vrijheid dromen kan omdat hij zich niet langer onderscheidt van de werktuigen die hij hanteert met precisie volgens de voorschriften van vreemde heersers. Hij is verdwenen 'zoals een gelaat in het zand aan de grens van de zee'.1
(BRON: Jan Bauwens, Het grote interview met Omsk Van Togenbirger en andere teksten over de totalitaire wereld, pp. 127v.)
Onlangs dook in het nieuws het lugubere verhaal op van een Belg die op reis in Indië onwel geworden, werd afgevoerd en nog voor zijn aankomst in de kliniek aldaar overleed. Het gebeuren had plaats in februari 2016. Het lijk van de ongelukkige werd overgebracht naar België en een autopsie hier ten lande wees uit dat het lichaam een schedelwonde vertoonde als van een slag van een stomp voorwerp en bovendien bleken het hart en de beide nieren te ontbreken.1
Aan de verhalen over rijke westerlingen die dringend een ruilorgaan nodig hebben en die dat dan voor een grote som geld kopen bij een gespecialiseerde bende die het wegsnijdt uit het lichaam van een Indische paria, hebben we in de afgelopen decennia al kunnen wennen. Ter gelegenheid van zijn verzoek aan de Europese Commissie om de illegale handel in menselijke organen te bestrijden, stelde Aldo Patriciello van de Europese Volkspartij op 25 mei 2010 onder meer het volgende: “(...) Onder de landen waar illegale handel in menselijke organen plaatsvindt bevinden zich rijke industrielanden waar tegen betaling illegaal verwijderde organen worden ingevoerd, en arme landen, waar deze organen vandaan komen. (…) volgens een onderzoek wordt geschat dat het om 15000 nieren per jaar gaat, en dat de meeste daarvan afkomstig zijn uit ontwikkelingslanden, omdat daar nog veel armoede heerst en de illegale handel in organen soms de enige manier is om geld te verdienen. (…) De handel in organen is meestal in handen van criminele organisaties (...)”2
Dit in acht genomen is het niet ondenkbaar dat derde wereldburgers die in hun leefkring moordpartijen om organen en derhalve om grof geld moeten dulden, wel eens het plan konden opvatten om niet langer het eigen volk te slachtofferen maar in de plaats daarvan de westerlingen die de organen ook bestellen – het is alvast een veronderstelling die niet gespeend is van een zekere logica, zij het dan een oorlogslogica. Het klinkt zelfs plausibel als bovendien een ander feit in rekening wordt gebracht waarvan de gruwel zo mogelijk nog meer verbijstert.
In het eigen westen blijkt men namelijk de vitale organen voor transplantatie weg te nemen uit de nog levende lichamen van donoren terwijl wie zich als donor laten registreren, in de waan verkeren dat hun organen pas na hun dood zullen worden weggehaald. De waarheid immers is dat organen worden weggehaald uit doodverklaarde maar niettemin nog levende lichamen. Doodverklaring geschiedt van zodra het elektro-encefalogram vlak is en dat heet 'hersendood'. Hersendood wordt gelijkgesteld aan dood, terwijl een aantal hersendoden (soms na vele jaren) zijn opgestaan en dikwijls zonder enig letsel.
In dat verband reist de nu vijfentachtigjarige kinderarts Paul A. Byrne de wereld rond met lezingen over het onderwerp. Hij stelt dat de term 'hersendood' slechts aanduidt dat de ziekenhuisapparatuur niet meer in staat is om nog hersenactiviteit te registreren en dat de dood van orgaandonoren pas intreedt op het ogenblik dat hun organen worden weggehaald.3
Ook de Nederlander Ger Lodewick schreef een schokkend boek over orgaandonatie en klaagt daarin aan dat de ganse bevolking inzake orgaandonatie belogen wordt. De donoren van organen zijn immers helemaal niet dood, zo stelt hij; ze zijn wel doodverklaard omdat de hersenactiviteit niet meer kan gemeten worden terwijl de rest van de lichaamsfuncties onaangetast blijft en wel in die mate dat zwangere vrouwen nog kinderen kunnen baren en dat donoren op het ogenblik dat men in hun lichaam gaat snijden om hun organen te verwijderen, felle reacties vertonen: de pols en de bloeddruk stijgen significant en soms komt de donor overeind en maakt hij afwerende gebaren.4
We weten dat in het verleden mensen vaker onterecht werden doodverklaard en zo vindt men op begraafplaatsen soms sporen van verwoede pogingen van 'levende doden' om uit hun kist te komen. Sommigen stonden op als ze al in het dodenhuisje lagen of in het graf – denk maar aan Jezus van Nazareth5 – en enkelen werden uit de dood opgewekt – zeer zeker omdat ze helemaal niet dood waren en Lazarus die vier dagen na zijn al dan niet vermeend overlijden door Jezus werd opgewekt, is hiervan het typevoorbeeld.6
Het criterium om iemand dood te verklaren werd immers lange tijd geassocieerd met de ademhaling en de hartslag die soms bijzonder moeilijk kunnen gedetecteerd worden en geslaagde reanimatiepogingen alsook de nood aan orgaandonoren vereisten een nieuw criterium en zo kwam vanaf de jaren zestig van de voorgaande eeuw stilaan het begrip 'hersendood' in voege. Echter, zoals reeds gezegd, blijkt het probleem hiermee slechts te zijn verschoven want het is niet omdat men iets niet waarnemen of meten kan, dat men ook mag besluiten dat het er niet is en dat geldt behalve voor de ademhaling en de pols ook voor de hersenfunctie.
Marie Curie overleed ingevolge de onzichtbare Röntgenstraling in verband waarmee zij in 1903 de Nobelprijs voor de Fysica ontving en dat zij vaak seances bijwoonde, toont aan dat zij ook de mogelijkheid van de onzichtbare aanwezigheid van overledenen ernstig nam en alvast onderzocht: zoals het elke authentieke man of vrouw van de wetenschap past, wachtte zij zich ervoor om te concluderen dat wat wij niet of nog niet kennen, ook niet kan bestaan.
Van zodra wordt aangenomen dat de hersenen niet de producenten van ons bewustzijn zijn maar slechts de ontvangers, verschuift niet alleen ons mensbeeld maar vergt evenzeer het criterium waarmee men doodverklaard wordt een grondige aanpassing. Een en ander wordt besproken door de Nederlandse cardioloog Pim Van Lommel die er onderzoek naar deed en ook over publiceerde.7 Wie echter blijven zweren bij de genoemde materialistische hypothese, moeten vanzelfsprekend het feit van de beperktheid van onze meetapparatuur erkennen. Ofschoon de geschiedenis aantoont dat dit veeleer de regel is dan de uitzondering, blijft het verbazingwekkend hoe makkelijk 'wetenschapslui' – mensen van wie mag aangenomen worden dat zij de waarheid zoeken – ermee weg blijken te kunnen komen als zij, verblind door winstbejag, de meest elementaire logica onder de mat vegen. Wie doodverklaard zijn, hebben niet tegen te pruttelen, ze delen bijna hetzelfde lot als de sans-papiers, die allemaal tegen een gelijkaardig door onze bureaucratie gemodelleerd antwoord aankijken: “Excuseer, mevrouw, meneer, maar u bestaat helaas niet of niet meer”.8
(BRON: Jan Bauwens, Excuseer mijnheer maar u bestaat niet meer, Serskamp 2018, pp. 538v.)
In het jaar 360 voor het begin van onze jaartelling werd in het Griekse Elis de filosoof Pyrrho geboren die, samen met Anaxarchos, Alexander de Grote vergezelde op diens reizen naar onder meer Indië waar hij de ascetische sadhoe's ontmoette, de gymnosofisten. Zij praktiseerden radicale onthechting, inbegrepen het opgeven van de waarheid. Zo onderwijst Pyrrho de acalepsia: omdat uit elke uitspraak redelijkerwijze kan besloten worden tot het tegendeel, is het beter nooit te oordelen. Kennis is onmogelijk (agnosticisme) en zo ook waardeoordelen; het enige gepaste antwoord is de onverstoorbaarheid (ataraxia).
Men vindt die opvatting later terug in de zogenaamde vijf tropen, toegeschreven aan Sextus Empiricus of aan Agrippa, die de basis vormen voor het scepticisme: meningsverschillen, het ontbreken van een uiteindelijke bewezen grond, de eigen relatie tot de dingen, veronderstellingen en circulaire redeneringen maken kennis onmogelijk en derhalve bestaat er geen uiteindelijke waarheid.
Kennelijk was Pontius Pilatus een aanhanger van deze leer, zoals uitnemend geïllustreerd middels het schilderij uit 1890 van Nikolai Ge, getiteld met de vraag waarmee de toenmalige prefect van Judea zich tot de te veroordelen Godmens richt (in: Johannes 18:36): 'Quid est Veritas?' ('Wat is waarheid?') en die door Augustinus met een anagram daarvan beantwoord wordt: 'Est vir qui adest' ('Het is de man die voor u staat').
Dit antwoordt bevrijdt de vraag uit de wereld van de loutere taal en verwijst naar de Getuige die krachtens zijn getuigenis de waarheid in het leven zelf aanwezig brengt. De kwestie ontworstelt zich tegelijk uit het relativisme van Pyrrho van Elis en de sceptici die geloofden zich uit de slag te kunnen trekken met de ataraxia die naast onverstoorbaarheid, ook onverschilligheid betekent. Het getuigenis van de waarheid daarentegen vergt de hoogst denkbare onmiddellijke betrokkenheid of passie daar de getuige zich met zijn leven zelf borg stelt voor het uitspreken ervan.
