Als in een wazige spiegel

Enkele bedenkingen bij de nieuwste publicatie van Ludo Noens¹

Aflevering 2: “Het caleidoscopisch wereldruim”

Wat betreft de kosmos, werd de theorie van de oerknal met het 13,8 miljard jaar oude universum afgeleid uit een aantal natuurkundige waarnemingen waarvan sommige nu binnen de fysica zelf tegengesproken worden² en hetzelfde probleem duikt op in de biologie inzake de evolutietheorie die zonder de aanname van doelgerichtheid spaak lijkt te gaan lopen.³

De weerstand tegen [aangetoond, zij het beperkt significante] buitenzintuiglijke waarneming is groot vanwege haar onverenigbaarheid met de methode van het reductionistisch fysicalisme (het microreductionisme) dat domineert omdat daarover een gevierde consensus bestaat.⁴ Het bewustzijn wordt er beschouwd als (bij)werking van neurologische processen maar een causaal verband tussen (zenuw)stof en geest (bewustzijn) blijft achterwege. Wat gedaan met bijvoorbeeld de vaststelling dat identieke tweelingen 'telepathisch' elkaars pijn en besognes blijken te kunnen kennen? “Wat niet meetbaar is, bestaat niet. Meten is weten. Maar is dat wel zo?” Sciëntisten, skeptici of vrijdenkers blijken er een fanatieke en dogmatische ideologie op na te houden.⁵

Noens heeft het dan over Technologische Singulariteit: de wereldwijde alleenheerschappij van de Artificiële Intelligentie met de fabricatie van kunstmatige superintelligente 'mensen' zonder (zelf)bewustzijn zoals beschreven door Raymond Kurzweil die dan zijn hoop stelt op de microreductionistische wetenschap om zijn leven eeuwig te kunnen rekken.⁶

In een bestek van amper enkele bladzijden geeft Ludo Noens een bijzonder verhelderend overzicht van de discussie rond de wezenlijke status van de werkelijkheid. Volgens Kant kunnen we de dingen alleen kennen zoals ze aan onze zintuigen en ons verstand (ge-/ver-vormd) verschijnen. In het subjectief idealisme van Berkeley zit de hele wereld in feite in de geest van God en om de theorie van het primordiaal bewustzijn te illustreren, geeft de auteur Schopenhauers formulering: “'Het ene oog dat kijkt door de ogen van alle levende wezens.'”

Bernardo Kastrup heeft het over een 'consistente collectieve droom'. Descartes' dualisme plaatste het denkende subject tegenover de buitenwereld waarbij de twee elkaar op een niet-oorzakelijke manier beïnvloeden.⁷ Maar fysicalisten en sceptici gaan die fundamentele discussie die nog altijd aan de gang is, uit de weg.⁸

Edoch, waar fysicalisten het bewustzijn beschouwen als een product van de stof (de hersenwerking), wint de jongste jaren het tegenovergestelde Berkeleyaanse (en door Aldous Huxley als 'Mind at Large' verwoorde) standpunt veld: de natuurlijke wereld als emanatie van het bewustzijn (- niet te verwarren met de Simulatie Hypothese), waarbij de schrijver de mysticus Claude de Saint-Martin aanhaalt (“'Verklaar de Natuur vanuit de mens, niet de mens vanuit de Natuur.'”⁹) en hij waarschuwt voor een paradigmaverschuiving.¹⁰

De metafysische opvattingen worden op hun kop gezet door nieuwe natuurkundige theorieën zoals de relativiteitstheorie en de kwantummechanica waaraan enkele volgende hoofdstukken worden gewijd.¹¹ Na een sublieme synthese van Schrödingers golffunctie, merkt de auteur op: “De mens is in staat dergelijke mathematische krachttoeren uit zijn mouw te schudden, maar geen mens op deze aardbol weet of begrijpt welke feitelijke, processen zich hierachter afspelen.”¹² De in het micro-universum regerende wetten verbazen ons en de objectieve waarneming ervan blijkt onmogelijk.

De fysicus J.S. Bell spreekt over de verstrengeling van alle dingen met onze wil en deze vaststelling koppelt Noens nu aan wat de Amerikaanse filosoof M. Grosso over levitatie schrijft: “'Diepe bewustzijnsveranderingen bij sommige mystici lijken soms een metamorfose van de fysische realiteit te kunnen uitlokken.'”¹³

Volgt een uiteenzetting over hoe de kwantumveldentheorie de speciale relativiteitstheorie benut en de basis legde voor de Deeltjesfysica.¹⁴ Die wijst erop dat de kosmos niet voortkomt uit het Niets maar uit een 'embryo', een onvast vacuüm dat 'donkere energie' herbergt waaruit de zwaartekracht voortkomt samen met de elektromagnetische kracht en de zwakke en sterke kernkracht.

Kwanta verschijnen en verdwijnen in een oogwenk, er is de onzekerheidsrelatie (van Heisenberg) tussen de impuls en de plaats van kwantum maar ook tussen energie en tijd, waardoor het gebeuren heel even aan de wet van behoud van energie en massa ontsnapt zodat daar kennelijk elementaire deeltjes het levenslicht zien.¹⁵ “De Vlaamse astronoom/scheikundige Gerard Bodifée spreekt in dit verband over 'de apriori onwaarschijnlijke geschiktheid van het heelal voor het bestaan van levende wezens (…).'”¹⁶

Intelligent Design, want toeval lijkt in deze context absurd, het ontstaan van bewust leven lijkt de bedoeling van bij het begin. En ook het 'multiversum' is een mogelijkheid: “tussen die eindeloos vertakkende of parallel ontstane universums met verschillende natuurwetten zal er altijd wel eentje zitten (het onze) met precies de vereiste op elkaar afgestemde natuurconstanten.”¹⁷ En volgens het 'participatief antropisch principe' van J.A. Wheeler is bewustzijn een noodzaak voor het bestaan van de kosmos.¹⁸

(Wordt vervolgd)

(J.B., 20 oktober 2025)

Als in een wazige spiegel

Enkele bedenkingen bij de nieuwste publicatie van Ludo Noens¹

Aflevering 1: Inleidend

“Het is vandaag al rationaliteit, imponerende/verslavende technologie en dwangmatig, vaak misleidend gecijfer (en overdadige weergave in percentage) wat de klok slaat. Toch zou men kunnen zeggen dat natuurwetenschap op zich - met respect voor specifieke ethische regels - een boeiend, creatief en - helaas zeker niet altijd - heilzaam menselijk avontuur is.”² Ziedaar de kenschetsende openingszin van de inleiding tot een boek dat de werkelijkheidswaarde van die imponerende onderzoeksresultaten in vraag stelt alsook die werkelijkheid zelf: “(...) 'wat we tegenwoordig voor kennis aanzien,' zo meende [de door Ludo Noens bewonderde grote wijsgeer 'Against Method'³] Feyerabend, 'kan in de nabije toekomst veranderen in een sprookje, terwijl een hoogst grappige mythe finaal zou kunnen omslaan in een hecht stukje wetenschap.'”⁴ Frappant citaat ook van de visionaire Jules Verne: “'Al wat een mens zich in zijn verbeelding kan voorstellen, kunnen andere mensen tot werkelijkheid maken.'”⁵ En dan de mysterieuze evangelische zin: “Nu zien wij als in een wazige spiegel, maar straks staan we oog in oog.”⁶

(Wordt vervolgd)

(J.B., 20 oktober 2025)

Neokolonialisme, geld, slavernij en oorlog

Aflevering 3: Burgeroorlogen en voorrechten

In een burgeroorlog gaat het vaak om het behoud van voorrechten.

In een staat heerst vrede totdat er ruzie is en die ontstaat door de band omdat een zekere groep zich benadeeld weet tegenover een andere. Want meestal is het zo dat de goederen in een samenleving ongelijk verdeeld zijn, waarbij de sterkste groep meer rechten geniet dan de zwakkere en dat kan de meerderheid zijn (zoals in een democratie waar de politiek nog wat in de pap te brokken heeft) maar het kan ook de meest kapitaalkrachtige groep zijn (namelijk waar de economie de politiek domineert, zoals dat vandaag gangbaar is).

Gewoonlijk worden de sterkeren mettertijd nog sterker en de zwakkeren nog zwakker en dan heeft men het over de spreekwoordelijke groter wordende kloof tussen rijk en arm. Die kloof kan groter worden omdat de sterkeren sterker worden en dat doen zij doordat zij hun voorsprong op de zwakkeren in wetten vastleggen. In een (neo-)liberale samenleving bestaat dat systeem heel openlijk in het bankwezen, waar de bezittende klasse haar eigendommen, haar geld, zonder inspanningen te leveren kan laten renderen door het tegen rente uit te lenen aan wie tekorten lijden. Dat systeem, dat eigenlijk een systeem is van voorrechten, beantwoordt aan het zogenaamde Mattheüs-effect: “Aan wie heeft, zal nog meer gegeven worden en hij zal teveel hebben, maar aan wie niet heeft, zal ook het weinige dat hij nog heeft, ontnomen worden.”¹

Omdat eigendommen rechten zijn, bestaat dit effect niet alleen inzake het financiële: het geldt zonder meer alom in het juridische gebied en daarbij gaat het om de juridische verankering van voorrechten of dus om het legitimeren van het recht van de sterkste, het wettigen van de wet van de jungle, het wettigen van de wetteloosheid en is dat niet de perversiteit ten top gedreven? Toch is uitgerekend die perversie het oogmerk van het neoliberalisme. De rijken willen slapend nog rijker worden en zij willen zich ervan verzekeren dat hun slaap door niemand meer kan worden verstoord. Ja, zij willen zelfs dat de armen erover waken dat dit niet gebeurt.

Twee groepen staan tegenover elkaar: de werkenden (die arm blijven) en de rijken (die de armen voor zich laten werken) en dat heet polarisatie. Als de kloof onhoudbaar groot wordt, breekt protest uit: de armen komen op voor hun rechten, of dus tegen de voorrechten van de rijken en de rijken onderdrukken het protest om de eigen voorrechten te beschermen.

Een historisch voorbeeld dat zich momenteel zal herhalen, is de Amerikaanse Burgeroorlog die woedde van 1861 tot 1865 en die aan 700.000 burgers het leven kostte (met daar bovenop nog eens bijna evenveel gewonden). Toentertijd hadden de rijken hun rijkdom aan de slavernij te danken. Een deel van het volk (grosso modo de noordelijke staten van de V.S.) begon het onmenselijke daarvan in te zien en nam het op voor de slaven maar de rijken (in de zuidelijke staten) stelden hun veto; zij wilden hun rijkdom en derhalve hun voorrechten niet prijsgeven.

De liberalen van vandaag noemen 'vrijheid' wat in feite voorrechten zijn en zij hebben het over 'orde' waar zij dit aperte onrecht onaangetast willen houden. Degenen die opkomen voor de rechten van de onderdrukten en die in politieke taal 'links' worden genoemd, zijn zij die zich van het onrecht bewust worden, zij die wakker worden (vandaar de benaming 'awakening' of 'woke'). Maar de greep van de machthebbers op het door hen uitgebuite volk is dermate groot dat zij middels de media die zij bezitten, iedereen kunnen laten geloven dat de politieke linkerzijde staat voor ordeverstoring en terreur. Waar de armen op straat komen om ook voor zich het recht op voedsel, onderdak en onderwijs op te eisen, worden zij door de uitbuiters in maatpak die de cinema beheersen, afgeschilderd als criminelen die de maatschappij belagen en de algemene welvaart. Gewis, een grote burgeroorlog, maar deze keer wereldwijd, staat voor de deur.

(J.B., 19 oktober 2025)

Neokolonialisme, geld, slavernij en oorlog

Aflevering 2: Columbus, Bolívar, Marx en Trump

Vrede wordt niet bekomen middels wapens, zoals de huidige machthebbers in de V.S. dat door de wereld willen bevestigd zien: wapens kunnen hooguit met repressie het geweld institutionaliseren en dan gaat de oorlog zich nestelen in het leven van alledag. Wat wapens bewerkstelligen, is repressie, onderwerping, afpersing, chantage, slavernij. Met het buskruit heeft Europa sinds Christoffel Columbus in 1492 en ook nog gewapend met behulp van een pauselijk verzoekschrift tot onderwerping (het 'requierimento') het Amerikaanse continent aangevallen, de autochtone bevolking aldaar uitgemoord (al stierf een groot deel ingevolge pandemieën veroorzaakt door Europese microben), de grond in beslag genomen en er naderhand plantages opgericht voor de teelt van vooral thee, suikerriet en katoen. Teneinde die plantages te kunnen runnen, werd gedurende drie eeuwen het Afrikaanse continent leeggeroofd van zwarten die gelijk sardientjes in blik in het ruim van grote zeilschepen over de Atlantische Oceaan naar Noord-Amerika werden gebracht om daar de rest van hun (korte) leven in slavernij door te brengen en aldus de Europese grootgrondbezitters en beleggers rijk te maken. Ook Midden- en Zuid-Amerika deelden in dat lot en wanneer daar nu nog Spaans en Portugees de voertaal zijn, is dat omdat de genoemde mogendheden het zuidelijke stuk van dat werelddeel koloniseerden.

Tot de Latijns-Amerikaanse landen die aldus tot de slavernij veroordeeld werden, behoorde de Republica Bolivariana Venezuela, zo genoemd naar 'El Libertador' ('De Bevrijder') Simón Bolívar die naast Venezuela (in 1813) in het Amazonegebied in de daarop volgende jaren ook Panama, Colombia, Ecuador, Peru en het naar hem genoemde Bolivia bevrijdde van de Spaanse conquistadores. Het is niet verwonderlijk dat deze slaven naderhand de ideologie van hun overheersers niet deelden maar daarentegen de socialistische opvattingen meer genegen waren en meer bepaald die van Karl Marx die in 1818 het levenslicht zag en dus in de nadagen van de Franse Revolutie uit 1789. De bloedige Amerikaanse Burgeroorlog die woedde van 1861 tot 1865 ontstond n.a.v. de afschaffing van de slavernij tussen de voorstanders daarvan (in het Noorden van de V.S.) en de tegenstanders (in het Zuiden) - Das Kapital zou verschijnen in 1867; het Communistisch Manifest was er al sinds 1845.

En ook vandaag nog wordt door de Venezolanen en door al de andere bewoners van die regio uiteraard heel terecht absoluut geen heil verwacht van de V.S. die middels een lange muur van deze armen illegalen maken en derhalve nieuwe slaven want wie over de muur klauteren, komen weliswaar in de V.S. terecht maar zij missen papieren en derhalve rechten terwijl zij zoals iedereen moeten eten, wat erop uitdraait dat zij tegen een hongerloon door rijke opportunisten worden uitgebuit. Deze miskende vorm van kolonisering resulteert in het succes van het socialisme in de betrokken regio en vanzelfsprekend is dat een doorn in het oog van de V.S.: zij willen hun slaven blijven uitbuiten want uiteindelijk danken ze aan hen hun rijkdom, daar alle rijkdom ten langen leste alleen uit arbeid kan voortkomen.

Dictator Trump beschuldigt de Venezolaanse regering die zich wil onttrekken aan zijn dictatuur, van dictatuur; hij wil ze omverwerpen en pleegt daartoe terreurdaden. Dat hij gesteund wordt door het volk (die immers zijn kiezers zijn) is alleen mogelijk dankzij de algehele onwetendheid, wellicht het grootste kwaad in de geschiedenis van het mensdom.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 18 oktober 2025)

Neokolonialisme, geld, slavernij en oorlog

Aflevering 1: De bagatellisering van het leven

Iets bagatelliseren betekent het zodanig voorstellen alsof het onbeduidend, onbelangrijk is; het geringschatten, minimaliseren, kleiner maken dan het is en dan wel zo klein mogelijk, wat in feite betekent dat, als men dat maar even zou kunnen, men het zou vernietigen of doden. Omdat nu het leven uiteraard het allerbelangrijkste is van al het denkbare, zonder hetwelke helemaal niets kan bestaan, is de bagatellisering van het leven een bijzonder ernstige zaak, een zaak die aandacht verdient omdat zij onafgebroken, zij het vaak op zeer verborgen wijzen, aan de orde van de dag is.

Het leven bagatelliseren kan gebeuren door het als een futiliteit voor te stellen maar vaker voltrekt zich dat kwaad door futiliteiten belangrijk te gaan achten. Een bijzonder geval daarvan bestaat daar waar onbelangrijke zaken weliswaar op zichzelf onbelangrijk zijn maar tevens de mogelijkheidsvoorwaarden vormen voor het allerbelangrijkste en zo bijvoorbeeld is de dode stof op zich weliswaar onbelangrijk maar het leven is daaruit opgebouwd en dat wil zeggen dat de dode stof alsnog van levensbelang is voor het leven. En een sprekend voorbeeld (uit onze economie) is uiteraard het geld dat op zich niets betekent terwijl het in het spel van chantage, dat de wereld is, het verschil kan maken tussen leven en dood.

Eerst moet het leven gebagatelliseerd worden vooraleer men ermee kan gaan spelen want dat is wat potentaten beogen die gedreven worden door aanzien, macht en geld. Zij hebben soldaten nodig die voor hen de moordklus zullen opknappen want wie andermans goed wil inpalmen, kan rekenen op verzet en de onderdrukking daarvan vergt geweld en aan geweld maken potentaten de eigen handen niet vuil.

Soldaten zijn, precies zoals burgers, mensen van wie de menselijkheid ondergeschikt gemaakt werd aan hun bruikbaarheid: zogenaamde illegalen of sans-papiers krijgen voedsel noch onderdak omdat zij in de rekenkunde van dictatoriale staten niet bestaan, hun mens-zijn is immers voorwaardelijk, het volgt op hun burgerschap en er zijn warempel filosofische theorieën die de stelling verdedigen dat het mens-zijn pas ontstaat dankzij het samenleven in staatsvorm en dus niet vooraleer men burger is.

Waar het soldaten betreft gaat men nog een stapje verder en in feite is elke burger een slapende soldaat die kan opgeroepen worden van zodra het de heersers zint - komt hij niet opdagen naar het front om daar zijn leven in de waagschaal te gooien, dan krijgt hij wegens desertie de onmiddellijke dood met de kogel. Er is inderdaad een wet die gewetensbezwaarden spaart maar die bestaat alleen in vredestijd waar ze niet benut hoeft te worden: haar opheffing is een kwestie van luttele minuten, zoals ook de herinvoering van de legerdienst.

Burgers, soldaten, slaven. Slaven zijn meestal buitgemaakte soldaten van de vijand die niet gedood worden omdat zij voor de eigen kar gespannen meer opbrengen: zij leven derhalve onder voortdurende dooddreiging en voeren daarom zoals willoze wezens de bevelen uit van wie hen in de tang houden. Een variant van soldaten en slaven zijn arbeiders, die immers geduld worden omdat zij renderen, of beter gezegd: zolang zij renderen - getuige de actuele pensioenkwesties.

Honderden jaren aan een stuk heeft het Noorden het Zuiden geplunderd op vlak van grondstoffen en slaven en zoals historisch onderzoek het zonder tegenstand heeft bevestigd, is dat het geval kunnen zijn door de uitvinding van het buskruit of dus door wapenbezit, dat afdreiging mogelijk maakt: “Uw geld of uw leven!” Er zijn allerlei ontwikkelingen geweest om het tij te keren maar na de bloedige burgeroorlogen en de zogenaamde afschaffing van de slavernij is zij herboren in allerlei minder grijpbare vormen en in de eerste plaats als de loonslavernij.

Tegelijk blijft zij echter als rauwe slavernij bestaan in de derde en in de vierde wereld: men neemt aan (onder politieke druk en propaganda) dat het kolonialisme behoort tot een ver verleden maar zonder slag of stoot werd het gewoon getransformeerd in het neokolonialisme en kennen we vandaag een wereld waarin bijvoorbeeld Europa volkomen gekoloniseerd werd door de V.S., met opnieuw de wapenstok, momenteel het kernwapen getransporteerd door de snelst denkbare raket, als het actuele buskruit. De bewegingen én de schijnbewegingen die zich momenteel voordoen tussen de grootmachten hebben iets dat de spot drijft met de horror in de cinema van pakweg Alfred Hitchcock of Roman Polanski.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 18 oktober 2025)

Wat heeft Trump te zoeken in Venezuela?

Het is geen geheim: evenmin als de LGBTQ-perikelen, de Verenigde Naties en de Wereld Gezondheids Organisatie, deelt het regime van Donald Trump de wereldwijde klimaatbezorgdheid. Venezuela behoort tot de in 1813-1820 door Simon Bolivar uit de greep van de slavendrijvende Spanjaarden (onder koning Jozef Bonaparte) bevrijde gebieden in de Selva (dat is het Amazonegebied of het Regenwoud). Deze zogenaamde 'longen van de aarde' worden bedreigd door de houtkap ten voordele van soja- en palmoliegewin, de klimaatverandering, de dammen voor waterkrachtcentrales aldaar en de illegale winning van goud middels sterk vervuilend kwik. De Venezolaanse regering Maduro zou wel het leger inzetten om illegale, vervuilende mijnbouw (goudwinning) te bestrijden¹ doch geeft uiteindelijk de voorrang aan industrieel gewin ten koste van de natuur. Maar dat is wat ook de regering Trump doet en ongetwijfeld azen de V.S. op het goud van het Amazonegebied en laat de fatale ontbossing hen koud. Zij kunnen Maduro niet verwijten dat hij niet milieubewust handelt omdat ze dat zelf ook allerminst doen en vandaar richten ze hun pijlen op de drugshandel. Als Trump erin slaagt om via die weg zijn militaire aanval op het Amazonegebied te legitimeren, zal hij het inpalmen en zal zijn kassa gewis weer rinkelen.

(J.B., 18 oktober 2025)

Communisten, fascisten, nationalisten en Huzaren

Het is een bekend gegeven dat ook in de jongste jaren de communisten aan zekere Europese politici financiële en andere voordelen hebben bezorgd in ruil voor electorale en andere invloed in de continentale politiek en paradoxaal genoeg is vooral extreemrechts betrokken geweest in zekere onfrisse praktijken. Die vormen van corruptie zijn overigens niet alleen in Europa aan de orde, in de V.S. leidden deze verholen omkopingstactieken tot wat het Mccarthyisme heet, genoemd naar de republikeinse politicus uit Wisconsin Joseph Mccarthy, senator van 1947 tot 1957: het is de systematische verdachtmaking zonder bewijs van mensen met al dan niet vermeend communistische sympathieën. McCarthy had zijn succes te danken aan het proces tegen de voor spionage (onterecht?) veroordeelde Amerikaanse politicus Alger Hiss dat in 1950 plaatsvond.

Maar niet alleen communisten pogen politici om te kopen, ook fascisten doen dat en om het bij een enkel voorbeeld te houden: in onze contreien kennen wij uit de naziperiode het schandaal van VNV-leider Staf Declercq over wie in de jaren tachtig de onderzoeksjournalist Maurice De Wilde aan het licht bracht dat hij en zijn partijgenoten forse sommen ontvingen van de propagandamachine van de NSDAP van Adolf Hitler.

In de Tweede Wereldoorlog bevochten de communisten onder Stalin aan de kant van de V.S. en de overige geallieerden het naziregime van Hitler en zijn Japanse nationalistische bondgenoot. En vandaag veranderen de V.S. maar ook Europa om de haverklap van bondgenoten: het wordt niet langer weggemoffeld dat partijen er helemaal niet meer toe doen nu de politiek geregeerd wordt door de economie en alleen geld nog van tel is: Trump regelt zijn zaakjes zo dat hij zoveel mogelijk oorlogstuig kan slijten en dat doen overigens de Belgische wapenhandelaars van FN Herstal (Fabrique Nationale de Herstal) eveneens. Wie de politiek wil begrijpen, moet de geldstromen kennen en hetzelfde geldt trouwens ook (cf. o.m. Willy Claes) voor het begrip van de religie.

Waar de fascisten aan zet zijn, vormen de antifascisten ('antifa') een terreur-organisatie en waar de communisten de macht hebben, zijn de fascisten ('fa'?) terroristen. Het volstaat dat de dictatuur van Trump en zijn media de antifascisten enkele keren als criminelen afschilderen opdat de hele wereld bij het horen van de naam 'antifa' aan terreur zou denken en zo bestaat het dat op een nationale betoging in Brussel tegen de grote pensioenroof met 80.000 demonstranten, vijf personen een ruit ingooien opdat de kranten van de huidige extreemrechtse (quasi-fascistische) regering zouden suggereren dat nog maar eens de communisten onze hoofdstad vernield hebben.¹ Bijna gelijktijdig echter met de identificatie van communisme met antifascisme en terrorisme moeten ook de fascisten (bijvoorbeeld de Venezolanen in de logica van Trump maar ook de Oekraïners in de optiek van Poetin) als terroristen of als nazi's worden gebrandmerkt (en dan hebben we het nog niet gehad over Marxisten). Uiteindelijk moeten dan de Huzaren opgetrommeld worden om duizelingwekkende stukjes op te voeren die al die tegenspraken met elkaar moeten kunnen doen harmoniëren. 'Huzaar' betekent 'piraat' en dat begrip is verwant aan het begrip 'spion': concepten die alles te maken hebben met bedrog, wantrouwen, en verdachtmakingen en die thuis horen in 1984 dat intussen al 41 jaar achter de rug ligt: de wereld rond heeft de aldaar afgeschilderde dystopie geleid tot historische massaslachtingen.

(J.B., 16 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB, Unamuno, potlood op papier)

Aflevering 7: Zo vernielt de rechtse politiek de samenleving

Er wordt jacht gemaakt op zieken.“Ze maken van artsen controleurs en van patiënten verdachten. (…) Vandenbroucke wil een kliklijn (…). Ons land telt een half miljoen langdurig zieken, dubbel zoveel als in 2010. (…) Langer werken, hogere werkdruk, superflexibiliteit... (…) Ze zijn opgewerkt. (...) De zieke moet zich aanpassen aan het werk - zelfs als dat werk de oorzaak van de ziekte is.”¹ Er is voldoende controle maar “de regering wil daar nog een laag bovenop doen: sancties, kliklijnen, financiële boetes voor ziekenfondsen die te weinig zieken activeren, controle op het voorschrijfgedrag van artsen. De boodschap is duidelijk: we vertrouwen u niet!”² Onderzoek bewijst dat dit averechts werkt maar de minister heeft daar geen oren naar. “'De maatregelen van de regering-De Wever zullen het probleem van langdurige ziekte nog verergeren'”, aldus arbeidssocioloog Maarten Hermans.³

Ook de werklozen moeten worden gestraft. Vanaf 2026 wordt werkloosheid beperkt tot twee jaar en samenwonenden verliezen dan ook nog het leefloon. De helft van de werklozen leeft in armoede. Onwil? “We hebben vandaag 330.000 werklozen. En er zijn 150.000 vaste arbeidsplaatsen vacant en 20.000 interim jobs. Dus, missen we 160.000 jobs.”⁴ Inzake discriminatie (van allochtonen, mensen met een beperking, ouderen en... langdurig werklozen) weigert men de onderzoeksresultaten bekend te maken.⁵ 180.000 'langdurige werklozen' zullen worden uitgesloten. Maar langdurige werkloosheid' betekent niet dat men niet werkt: om uit die categorie te ontsnappen moet men “12 maanden voltijds werken binnen de laatste 18 maanden. Dat lukt voor veel mensen niet door de superflexibiliteit en de wildgroei van de scharrelbanen en interimjobs. Ze werken, maar ze werken onvoldoende lang in een stabiele baan.”⁶ De aangekondigde maatregelen leiden niet tot meer werk maar tot armoede en psychisch lijden. De bedoeling? “[werklozen] worden gedwongen eender welke job te accepteren.”⁷ “De aanval op de werkloosheid zal leiden tot een verdere afbraak van de arbeidsvoorwaarden van de werkende klasse als geheel.”⁸

Alles moet sneller, flexibeler en goedkoper maar als we ons niet verzetten, gaan we Duitsland achterna: “'Zestien miljoen Duitsers hebben uitzicht op een wettelijk pensioen van minder dan 1200 euro per maand. Verdien je in Duitsland vandaag minder dan 17 euro per uur, dan val je onder deze grens van 1200 euro pensioen, zelfs na 45 jaar fulltime werk.”⁹ In het derde deel van het boek legt Kim De Witte ook uit hoe het anders kan.

(J.B., 15 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB, Jozef M., pasteltekening)

Aflevering 6: De pensioenen zijn wél betaalbaar

De pensioenen worden onbetaalbaar geacht met twee drogredenen: het probleem van de vergrijzing en dat van de begroting. Men herhaalt alsmaar dat het aantal actieven vergeleken bij de niet actieven kleiner wordt maar dat argument snijdt geen hout: niet actieven vervullen essentiële taken in de samenleving en zij tellen naast gepensioneerden bijvoorbeeld ook kinderen, jongeren, studenten, vrijwillig niet-actieven, werklozen en zieken. “Het opmerkelijk is: de verhouding, de ratio, tussen al die niet-actieven samen versus de actieven gaat in de toekomst nauwelijks veranderen.”¹ Bovendien stijgt de productiviteit alsmaar. De doemscenario's zijn onterecht en vormen een alibi om te kunnen snoeien.

Het budgettaire argument is even vals. Een berekening toont dat de stijging van de pensioenlast over 25 jaar 0,08 procent van het bbp per jaar zal zijn. Vergelijk bijvoorbeeld met “de bankencrisis van 2008 die de sociale uitgaven van de overheid in één jaar met 3 procent van het bbp deed stijgen, dankzij de graaicultuur van de financiële wereld.”² “In de komende tien jaar wil de regering bijna dubbel zoveel meer uitgeven aan oorlogsmateriaal als de meeruitgaven voor onze pensioenen in de komende 50 jaar.”³ Dat alles afgezien van de gigantische pensioenroof. Werkgevers weigeren steeds vaker om dat derde deel van ons loon dat we afdragen voor het pensioen, door te storten naar de sociale zekerheid en dat met de medewerking van de regering. Onder meer door vrijstellingen van bijdragen voor topverdieners, zogezegd om het land voor hen aantrekkelijker te maken. De vraag is waarom de regering de vergrijzing onbetaalbaar wil maken.⁴

(J.B., 14 oktober 2025)>

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB, Zuster Emmanuelle, potlood op papier)

Aflevering 5: De gepensioneerden betalen de bommen

Volgens Francken “staat de sociale zekerheid te vet” en ook Rutte wil dat sociaal geld naar bewapening gaat, dus vooral pensioengeld. Feit is dat in België het pensioen gemiddeld 415 euro lager is dan in de ons omringende landen en de argumenten die de regering aanbrengt om dat goed te praten (de schuld wordt gegeven aan de slachtoffers), kloppen niet. Het zijn mensen met royale pensioenen die deze leugens verspreiden, en mensen met 'graaipensioenen' zoals, naast alle parlementsleden, Siegfried Bracke (met maandelijks 3000 euro extra) en Herman De Croo (met 5000 euro extra): die illegale pensioengelden bovenop het maximumbedrag (8.129 euro) kwamen pas in 2023 aan het licht. Durf je dat te zeggen? Dat is dan laster en eerroof en ze spannen een zaak tegen je aan! Die verliezen ze dan wel maar terugvorderingen worden 'juridisch te lastig' genoemd, en dat terwijl de laatste vijf jaar van 130.000 werkmensen pensioengelden ter waarde van 300 miljoen euro teruggevorderd werden. Alle voorrechten blijven onaangetast. En de door Trump afgedwongen bewapening, die veel meer kost, is wél betaalbaar. Kim De Witte: “Als je vrede wil, bereid dan oorlog voor, vertelt Bart De Wever aan onze kinderen op Karrewiet. Dat was de leuze waarmee het Romeinse rijk zich voorbereidde om (…) Europa en Noord-Afrika te veroveren. Bewapenen voor vrede? De geschiedenis heeft het tegenovergestelde ten overvloede bewezen. (…) Bewapening brengt oorlog dichterbij.” Zoals ook voor W.O.II het geval was, moet ook nu de arbeidersbeweging de sterkste vredeskracht tegen militarisering zijn.¹

(J.B., 14 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB, Pierre De Geyter, potlood op papier)

Aflevering 4: Vervalsing van gegevens

“70 is het nieuwe 50”, aldus het Internationaal Muntfonds in haar rapport van april van dit jaar en de auteur repliceert: “De bubbel waarin veel beleidsmakers leven [want wie heeft een job zoals de hunne?] is zo groot dat de eigen werkelijkheid hen als de enige werkelijkheid verschijnt.” De pensioenleeftijd wordt gekoppeld aan de levensverwachting, maar “het is de bevolking die ouder wordt” - het gemiddelde dus, onder meer door de daling van de kindersterfte - “en niet de mens.” Het feit dat ons lichaam rond 65 jaar fors aftakelt, bleef ongewijzigd. “Twee, wij zijn niet gelijk voor de dood.” Mannen uit de hogere inkomensklasse leven 9,3 jaar langer en blijven 25 jaar (!) langer gezond dan de armen. “En drie, op een bepaald moment zegt ieders lichaam 'Stop!'” Het aantal langdurig zieken is verdubbeld vergeleken bij 2010: een gevolg van te lang werken. Er is gewoon geen respect voor werkmensen.¹

(J.B., 13 oktober 2025)

De droeve boodschap

Na Zelensky verkondigt nu ook Trump voor de hele wereld, de Tv-kijkende kinderen incluis, dat vrede bereikt wordt dankzij de wapens en voor de slechte verstaander voegt hij daar aan toe dat de V.S. beschikken over de beste (de meest dodelijke) wapens.

De wapenhandel is de meest winstgevende aller tijden, de V.S. zijn wereldleiders op dat vlak en zij leveren aan Israël, aan Oekraïne en aan alle regimes die aan hun kant staan - die met andere woorden hun waarheid verdedigen.

Edoch, gesteld dat de bewering van Trump, dat vrede bekomen wordt met wapens, waar is, dan moet hieruit een bijzonder onthutsende conclusie getrokken worden want dan zijn al degenen die pleiten voor ontwapening, oorlogsstokers.

In de eerste plaats krijgt aldus de katholieke kerk de volle lading, al moet hier volledigheidshalve worden aan toegevoegd dat als de recente verklaringen van gewezen NAVO-baas Willy Claes ernstig mogen genomen worden, de onlangs heilig verklaarde paus aan dit verwijt ontsnapt en wel omdat hij (volgens Claes) een wapenhandelaar was, hij zou gezorgd hebben voor de bewapening van het regime van Mobutu.

Alle gekheid op een stokje, maar de droeve boodschap is dat in de huidige heruitgave van het nazisme de zelfverklaarde verkondigers van de blijde boodschap andermaal niet thuis geven: de duivel verkondigt nu openlijk wereldwijd de boodschap dat de weg naar vrede via de wapens gaat - de wapens, uiteraard bij hem te bekomen. Maar de droeve boodschap in dezer is ongetwijfeld dat zoals gewoonlijk als hij spreken moet, de paus zwijgt als een graf.

(J.B., 14 oktober 2025)

Over feiten en feiten

Vruchteloos tracht men oplossingen te vinden,

maar er komen steeds nieuwe problemen bij.

In juni 2020, ter gelegenheid van de beginfase van de coronapandemie, legde de toenmalige prins en huidige koning Charles van Engeland samen met Klaus Schwab (professor en stichter van het World Economic Forum) een plan op tafel dat laatstgenoemde al sinds 1971 koesterde, een plan om de wereld te verbeteren, een project voor een bezitsloos bestaan zonder privacy. Volgens de Deense politica Ida Auken dé utopie van de machthebbers, gekenschetst door het motto: “Welcome To 2030: I Own Nothing, Have No Privacy And Life Has Never Been Better”.¹ De prins toonde zich daarmee een groot voortrekker van de reguliere geneeskunde die in het kader van dat plan met zijn mondiale vaccinatiecampagnes een belangrijke functie had.² Verbazingwekkend was dan ook het bericht dat toen in de loop van 2024 bekend werd dat Charles aan kanker leed, hij de supervisie over zijn gezondheid in handen bleek te hebben gelegd van een homeopaat.³ Immers, de homeopathie wordt beschouwd als pseudowetenschappelijk daar zij steunt op negentiende-eeuwse beginselen die inmiddels zijn ontkracht.⁴

Dit historisch voorbeeld m.b.t. een ongetwijfeld bijzonder goed gedocumenteerd persoon ondersteunt de stelling dat de reguliere geneeskunde die in onze contreien de enige is die aanspraak kan maken op wetenschappelijkheid en daarom ook de wetenschappelijkheid als zodanig, niet zo vast in haar schoenen staat als men ons wil laten geloven - waarmee meteen gezegd is dat ook wetenschappelijkheid een geloofszaak blijkt te zijn.

Dat iets waar is, moet men ook kunnen aantonen - zo wil het de redelijkheid - maar iets aantonen of bewijzen bestaat erin dat men het zodanig plaatst in een context van zaken die reeds bewezen zijn, dat het aannemelijk wordt dat het eruit volgt. Die definitie komt van Aristoteles⁵ en houdt voor de goede verstaander in dat waar wij inzake bewijzen denken aan wiskundige striktheid, er in feite een 'kunst' in het spel is, meer bepaald de kunst om de dingen zodanig te plaatsen dat het aannemelijk wordt dat, dat het lijkt alsof. Het aannemelijk maken van dingen is niet een vaststelling van feiten, het is een interpreteren van dingen met het oog op het scheppen van (nieuwe) feiten.

(J.B., 13 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB Pasteltekening, Bejaarde vrouw)

Aflevering 3: De alternatieve werkelijkheid die vrouwen uitsluit

Het kernkabinet van de regering De Wever telt geen enkele vrouw en die genderongelijkheid weerspiegelt zich ook in het pensioenstelsel dat zij voorstaan: vrouwen leveren gemiddeld een kwart van hun pensioen in omdat zij als moeders met onbezoldigde huishoudelijke taken achterop geraken: “ze betalen hun zwangerschap cash.”¹ De kostwinner voor een gezin met 45 jaar een vaste baan en een vast loon bestaat niet meer, drie op vier 65-plussers komen daar niet aan toe, bij de vrouwen vier op vijf. De regering negeert de realiteit om te kunnen snoeien.² “'Zie je een verpleegster van 67 nog mensen optillen'”, zo blokte onlangs een krant.³

De malus treft de helft van de vrouwen, de NVA noemt dat onzin en zegt daarmee alleen de profiteurs te treffen.⁴ Kim De Witte: “'Alternatieve feiten', noemt Ico Maly dat. Ico Maly is professor aan de Universiteit van Tilburg. Hij beschrijft hoe we in een tijdperk leven waarbij de feiten steeds minder van belang zijn. Er wordt een alternatieve werkelijkheid gecreëerd. De NVA is heer en meester op dat vlak.”⁵

Ook de afschaffing van het overlevingspensioen treft vooral vrouwen, het is “de afschaffing van de gezinsdimensie van het pensioen.”⁶ De zorg wordt afgebouwd vanuit een onmenselijke kijk op de samenleving en de pensioenhervorming maakt nu ook de ouderen tot slachtoffer. ⁷

(Wordt vervolgd)

(J.B., 12 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB, Arlette M., pasteltekening)

Aflevering 2: De pensioendiefstal

Dat aan verworven rechten niet wordt geraakt, is een tweede leugen. Kim De Witte doctoreerde op het thema 'recht op pensioen' en het besluit luidt: “Pensioen is niet meer, zoals vroeger, een gunst of vrijgevigheid: het is nu een tegenprestatie voor arbeid.”¹

Vroeger was er voor de ouderen het familiale vangnet of de godshuizen en soms een aalmoes van de werkgever: liefdadigheid dus, geen recht. De arbeiders zelf maakten soms een kas voor hulp aan zieken en ouderen maar dat geleek op een vakbond en die werd door de werkgevers verboden. In de crisis eind negentiende eeuw voerde Bismarck in Duitsland een beschermingssysteem in bij arbeidsongeval, ziekte en ouderdom en dat was in feite uitgesteld loon maar het werd voorgesteld als een gedeeltelijke werkgeverstegemoetkoming om te verhinderen dat het gebruikt werd om stakingen te financieren. Het systeem was zo dat het verdeeldheid zaaide onder de werknemers.

Een kwarteeuw later was België aan de beurt met de ASLK waar elkeen spaarde voor zijn eigen pensioentje. In de crisis van de jaren 1930 devalueerde echter de inhoud van de kas.² Na W.O.II kwam dan de sociale zekerheid, dit keer gefinancierd uit bijdragen van de werkenden ('repartitiestelsel' in plaats van elk zijn spaarpotje) aan wie de belofte dat in de toekomst ook hun pensioen zou betaald worden door de dan werkenden.

Ten tijde van de babyboomers werden grote overschotten van 30 miljard frank opgebouwd. Echter, in 1995 stal de regering Dehaene dit geld (omgerekend naar nu: 2 miljard euro) om daarmee putten te dempen in zijn begroting. Hetzelfde gebeurt vandaag.³

De regering De Wever pleegt pensioendiefstal. Het gebeurde ook elders en in Spanje en in Servië werden de regeringen voor de rechter gedaagd en kregen hun slachtoffers gelijk. In België vernietigde het Grondwettelijk Hof de vervanging van het overlevingspensioen door een tijdelijke uitkering maar de regering De Wever wil dat onrecht opnieuw invoeren alsook de malus, wat diefstal is. Wie begint te werken onder zekere beloften m.b.t. zijn pensioen, moet er kunnen op rekenen dat die nagekomen worden.⁴

(Wordt vervolgd)

(J.B., 11 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

[Oude man (Jan Bauwens, pasteltekening, vrij naar Rembrandt)]

Ik weet niet of het u kan troosten, zo zegde hij,

maar gij weet toch dat de doden hun voortbestaan

aan het verdriet te danken hebben?

Aflevering 1: De eerste leugen

“De leugen is eindeloos”, aldus de openingszin op de achterflap van Kim De Witte's boek, Werk, zwijg en sterf. Het pensioengevecht van de eeuw.¹ De auteur is jurist, economist en politicus en publiceerde eerder over het onderwerp. In twaalf hoofdstukken analyseert hij het bedrog waarmee men dit land probeert te veranderen in een werkkamp dat aan niemand nog ademruimte laat en dat de ouderen middels overwerk een snelle dood bezorgt. “Gepensioneerden hebben geen waarde meer op de arbeidsmarkt, maar o zo veel waarde voor onze samenleving”², zo schrijft hij in zijn dankwoord maar hij waarschuwt: “De regering wil iedereen verdelen om onze pensioenen af te breken, oud tegen jong, ziek tegen gezond, werkloos tegen werkend. We gaan dat niet laten passeren.”³ De auteur spreekt over een “doolhof van bedrog”⁴ en over het te heroveren recht op pensioen.⁵

Vergeleken bij Jaap Kruithofs werk over het Neoliberalisme is dit boekje uiteraard slechts een pamflet (met bovendien elf coauteurs) maar het is goed leesbaar, overzichtelijk en actueel. De eerste zes hoofdstukken beschrijven elk een leugen van politici over de oude dag, te beginnen met het fabeltje dat we het pensioen van onze kinderen moeten redden. Langer werken voor minder pensioen “omdat we vinden dat onze kinderen en kleinkinderen ook een pensioen verdienen”, aldus de redenering van Jambon.⁶ De idee komt van de werkgevers, het VBO, en de grotevermogensbeheerders.

Er komt een pensioenmalus: wie niet tot 67 jaar kan werken, riskeert een vierde van zijn pensioen te verliezen.”⁷ Weinigen zullen nog met vervroegd pensioen kunnen gaan. En “het overlevingspensioen wordt vervangen door een overgangsuitkering van maximum twee jaar.”⁸

De politici vinden dat er geen zware beroepen zijn, alleen zwakke lichamen. Bij tijdelijke werkloosheid wordt het pensioen berekend op een beperkt minimumloon. En het minimumpensioen wordt afgeschaft, men denkt aan privatisering.⁹ Ook de ambtenaren leveren fiks in. Wat de regering een reddingsoperatie noemt, is sociale afbraak.¹⁰

Men houdt er helemaal geen rekening mee dat acht op de tien mensen zeggen dat ze (wegens gezondheid, familiale omstandigheden...) niet kùnnen werken tot 67.¹¹ De malus wordt redelijk genoemd maar de cijfers bewijzen dat hij oneerlijk is¹² en dat heel veel mensen er niet kunnen aan ontsnappen, onder meer de helft van de vrouwen (die ook onbetaalde huishoudelijke taken hebben) en wie het ongeluk hebben ziek te vallen.¹³

Men spreekt gewis over de avond van het leven

maar eigenlijk is de oude dag

de ochtend van de dood.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 11 oktober 2025)

De rede verliest terrein

Aflevering 5: Meten met mate

Enerzijds is het te betreuren dat de rede terrein verliest, anderzijds lijkt het een goede zaak dat zij aan banden wordt gelegd. Dat redelijkheid ontbreekt in een betoog van een premier die retor is, valt uiteraard te betreuren want het is het ene of het andere: men mag de rede laken maar niet als men ze zelf aanwendt en men beweert ze te verdedigen want dan eet men van twee walletjes. Eenzijdige argumenten, het weglaten van gegevens of het niet laten luiden van àlle klokken resulteren in een inconsistent of leugenachtig betoog.

Een tekort aan redelijkheid geeft ruimte aan angst, hebzucht en nog andere ondeugden, waardoor de rede als een deugd verschijnt. Maar een overmaat aan rationaliteit kan de rede verstikken en in haar tegendeel doen overgaan en zo bijvoorbeeld vergt een op winst gerichte economie een hoge mate aan intellect en aan rationaliteit maar zij is op de keper beschouwd onredelijk want suïcidaal.

Zo wordt waanzin allerminst gekenmerkt door een tekort aan rede maar wel door het onvermogen om zich van het labyrint van de rede te bevrijden. En in dat geval is de rede niet langer een instrument van mensen maar, haast andersom, worden mensen door de rede gedomineerd.

Zo staan de wetten in dienst van het gemeenschapsleven en waar zij niet naar de geest maar naar de letter worden gevolgd, leiden zij tot absurditeiten. Voor een rood licht dat op rood blijft hangen door een of ander technisch defect kan men niet blijven wachten tot men honderd wordt. Een economie (en economie betekent huishoudkunde) die principieel een evenwichtige verdeling van de goederen beoogt in functie van het best mogelijke leven, verdient die naam niet langer waar zij het leven onmogelijk maakt. Vaklui zijn hun gewicht in goud waard maar vakidioten worden geschuwd, zij kunnen de grenzen van hun bezigheid niet in kaart brengen en zij vergaan erin. Winst is een zeer positief klinkende term maar waar winst zich beperkt tot het financiële, is niet langer sprake van bezit of van rijkdom maar van een curieuze bezetenheid en van een reële armoede. Waar men de werkweek almaar wil verkorten ten bate van de vrije tijd, gaat op den duur verveling optreden, wat dan zelfs spontaan aanleiding zal geven tot een herwaardering van de arbeid.

Het is derhalve niet de rede als zodanig die moet worden nagestreefd, zij moet niet met een hoofdletter worden geschreven als een onaantastbare heiligheid waaraan elkeen altijd voorrang moet verlenen. Redelijkheid is de naam die wordt gegeven aan matigheid en dus aan het meten maar ook het meten moet met mate gebeuren, men meet de dingen af met het oog op wat men ermee kan doen. Eenmaal de meting achter de rug, heeft men een idee waarmee men verder kan en dan houdt men met meten op, men heeft dan immers een idee van hoe mateloos men kan zijn zonder dat het echt schadelijk wordt.

Want de mateloosheid of de redeloosheid, of beter nog: de bevrijding van de enge rede, is wat de dichters nastreven en de schilders, de componisten en de muzikanten in de fanfare. Redelijkheid en mateloosheid wisselen elkander af zoals de dag en de nacht dat doen, de zomer en de winter; ze vullen ook elkander aan zoals de geslachten alsook de levende wezens in het algemeen: het afval van de planten (zoals de zuurstof die zij uitstoten en de woekeringen aan de gewassen) zijn de levensadem en het voedsel van de dieren en het afval van de dieren (zoals koolstofdioxide en mest) wordt door de planten opgenomen.

Sommigen durven te beweren dat de oorlog een goede zaak is omdat zij de vrede mogelijk maakt maar die stellingname is bijzonder wankel en hetzelfde geldt voor wie denken dat bewapening een must is om zich te vrijwaren van geweld. Dat zijn overtuigingen die hun overleving danken aan het negeren van wezenlijke aspecten van de werkelijkheid zoals de schaarste en de kwetsbaarheid van alle dingen. Vandaag bestaan er wapens die, als zij worden ingezet, er zullen voor zorgen dat het zal zijn alsof het onvolprezen paradijs dat onze aarde is, er nooit geweest was.

(J.B., 10 oktober 2025)

De rede verliest terrein

Aflevering 4: Rationaliteit versus humaniteit

Trump wil(de) de Nobelprijs voor de vrede en hij beaamt dat ook zelf, waardoor hij wel eerlijk lijkt maar aan die eerlijkheid is een geurtje: als er een Nobelprijs voor de eerlijkheid bestond, zou hij daar wellicht ook kunnen op azen.

De oneigenlijkheid die zich tentoonspreidt in dit gebeuren is vrij algemeen en het is een onvermijdelijke consequentie van de algemeen gangbare maatschappelijke tactiek van de conditionering. Aan ons werk zijn namelijk twee zaken gekoppeld: enerzijds is er het eigenlijke doel van de job en voor een arts bijvoorbeeld is dat zijn patiënt genezen, wat voor de vakman de allergrootste beloning is. Maar de gezondheid van zijn patiënt houdt de arts vanzelfsprekend niet in leven: daartoe is een loon vereist.

Er zijn artsen (“zonder grenzen”) die genezen terwijl zij in plaats van een loon, een hoop ellende krijgen en er zijn er ook die zich specialiseren in de plastische chirurgie, (wat principieel bijzonder belangrijk is, denk maar aan het verhelpen van misvormingen bij kinderen) terwijl zij daar buiten alle verhoudingen schatrijk van worden. Dat is weliswaar helemaal niet verboden, kunstenaars worden vaak rijk buiten hun streven en verwachtingen, maar het doet wel de twee genoemde zaken die aan arbeid gekoppeld zijn, met elkaar contrasteren.

Toen wij nog behoorden tot de zogenaamde 'primitieve volkeren' bestond die opsplitsing helemaal niet: de tovenaar genas de zieke en zijn loon bestond naast de gezondmaking van zijn stamlid ook nog uit het spontane respect van zijn medemensen. Een restant van die wijze van beloning was er nog bij de Oude Grieken die voor bewezen diensten aan de gemeenschap gratis mochten eten in de Atheense stadskeuken. En een verre restant zijn de eretekenen die men altruïsten of filantropen somtijds opspeldt of ook nog de medailles voor de verplicht amateuristische winnende deelnemers aan de Olympische Spelen. Die gaan geleidelijk maar zeker ter ziele, getuige bijvoorbeeld ook nog de flinke zak geld die de Nobelprijs begeleidt, en het feit dat, jammer genoeg, 'amateurisme' vandaag synoniem is geworden voor 'niet professionaliteit' of 'knulligheid'.

Het principe van de financiële vergoedingen is niet meer weg te denken uit het hedendaagse maatschappelijke leven maar een uitwas van die werkwijze toont zich in een daaraan inherente, oncontroleerbare woekering van conditionering en zo bestaat het dat een kinderpsychiater op Tv getuigt dat vandaag tieners, meestal tegen beter weten in, meedoen aan drugstrafieken omwille van de verloning. Een mens leeft weliswaar niet van brood alleen maar waar voorrechten beschermd worden terwijl het recht op sociale zekerheid het laat afweten, hebben de genoemde tieners in feite weinig keuze als het criminele circuit hen de opportuniteit biedt om bijvoorbeeld gezinsarmoede te verlichten.

Dat geld in hoge mate conditionerend kan werken is mede te wijten aan het feit dat er geen naam op staat en ook dat is een verschil met vroegere beschavingen want aan de oorsprong van het geld liggen schuldbewijzen op naam: “Ik, Jan, ben aan Piet een kip schuldig en die kan hij komen opeisen van zodra ik weer kippen heb.” Anonieme schuldbewijzen zijn uiteraard een gedroomde beloning voor dieven en het geld als zodanig is op die manier een van de meest onmisbare peilers waarop het kapitalisme rust. De huzarenstukjeskermis van de zwarte markt maakt van alle pogingen om kapitalen terug aan hun (rechtmatige) bezitters te koppelen een lachertje omdat niemand het alternatief wenst van de perfect gecontroleerde handel die immers alle menselijkheid onmogelijk maakt want als Jan aan Piet een kip wil schenken, kan dat helaas niet langer: alleen kopen en verkopen bestaan dan nog.

Kopen en verkopen zijn rationeel geleide handelingen, het is het in kaart gebrachte maar tevens het verminkte van de pracht van het menselijke geven en nemen. De universaliteit van de kennis lijkt rationeel en wenselijk maar dat bastion als zodanig is allerminst immuun voor usurpatie en sinds vele jaren moet men met lede ogen aanzien hoe farmareuzen, grote bouwondernemingen, bankiers en noem maar op, aan universiteiten restricties opleggen waardoor zij hen dwingen tot een dienstbetoon dat ten langen leste hun 'kennis' te kijk stelt en aanvechtbaar maakt zelfs door jan met de pet: bruggen storten in, suïcidaal gedrag piekt en uiteindelijk klopt een derde wereldoorlog aan de deur.

(J.B., 10 oktober 2025)

De rede verliest terrein

Aflevering 3: Ontmaskering

Zoals het ontzag voor mythen grondt in de opvatting dat de werkelijkheid een verhalende structuur heeft, zoals het ontzag voor de Bijbel grondt in de opvatting dat de werkelijkheid een goddelijke schepping is, zoals het ontzag voor tovenaars zijn oorsprong vindt in de opvatting dat de realiteit een magische dimensie heeft, zo ook volgt het ontzag voor de rede, dat vooral sinds de Verlichting ingang vond, uit de opvatting dat de werkelijkheid een redelijke structuur heeft. Maar u raadt wellicht al dat die verbanden eigenlijk niets anders kunnen zijn dan pure projectie.

Wiskundigen zien in de grondslag van de wereld alleen maar getallen, dichters zeggen dat bloemen en kleuren een soort van verzen zijn en componisten vinden overal muziek, zij spreken over levenschenkende trillingen en over resonantie. Commerçanten zullen ongetwijfeld op alles een prijskaartje plakken, zij identificeren alle dingen met hun ruilwaarde. Het is allemaal projectie. Elke vogel zingt zoals hij gebekt is maar elke toehoorder van zijn lied hoort wat hij graag hoort. Hij hoort meer en hij hoort minder. Niet meer en niet minder.

Redelijkheid heeft te maken met openbaarheid en daarom met rechtspraak: iets is redelijk als het de toets van het publiek doorstaat, als principieel iedereen de gelegenheid gehad heeft om het tegendeel aan te tonen. Eenmaal, andermaal, verkocht. En het is ook niet meer dan dat. Niet minder maar ook niet meer.

Sommigen kennen aan de dingen meer redelijkheid of rationaliteit toe naarmate ze wiskundiger van aard zijn, naarmate ze meer op de wiskunde gelijken. Alsof de dingen tot getallen te herleiden waren. Maar dat is niet het geval. Zoals de dingen ook niet tot hun marktwaarde te herleiden zijn. De marktwaarde is een fictie in een spel. Zo ook is de wiskunde een spook uit een spel. Een aantal aannames en bewerkingen volstaan om dat spel te spelen maar er komt helemaal niets uit voort dat met de werkelijkheid in betrekking staat. Ooit werd naar een tiende planeet gezocht omdat tien een redelijk getal leek terwijl aan het heelal een redelijke structuur werd toegedicht. Het heelal is zoals wij denken dat het moet zijn - dat was de daar achter liggende overtuiging. En het denken waarvan sprake is de verinnerlijkte dialoog, de ingezwolgen openbaarheid, de tot geweten geworden wet en rechtspraak. In een democratie is de waarheid het resultaat van een stemming. De waarheid wordt gesproken door wie het luidste roepen.

Redelijkheid, zo menen sommigen, heeft te maken met causaliteit, met kennis van de oorzaken, en dus met de mogelijkheid om te anticiperen op gebeurtenissen en dat is het uitoefenen van macht. Als ik weet dat B veroorzaakt wordt door A, kan ik A uitschakelen en aldus verhinderen dat B er komt. Het punt is nu dat niemand in staat is om vast te stellen dat A, B veroorzaakt. We zien alleen dat B op A volgt, één keer, twee keer, vele keren. En daaruit besluiten we dat B door A wordt voortgebracht. “A veroorzaakt B” is een gedachte in ons hoofd die wij op de dingen in de wereld plakken. Wij geloven dat wij redelijk handelen door dat te doen maar in wezen doen wij niets anders dan veralgemenen: onze waarnemingen zijn beperkt doch wij houden ze voor volledig; we denken dat de dingen zijn zoals wij die in ons hoofd hebben. Maar uiteraard is dat de omgekeerde wereld. De werkelijkheid is niet zoals wij die in ons hoofd hebben maar ons hoofd is zoals de werkelijkheid het wil.

Als wij redeneren, geloven wij dat wij redenen aangeven om uitspraken te staven. Wij zeggen: “Y is het geval omdat X het geval is.” Maar eigenlijk is Y het geval omdat wij afgesproken hebben dat Y het geval is omdat X het geval is. Het zaakje wordt circulair, het gaat dol draaien maar wij zien het niet. Nog complexer wordt het waar wij zeggen dat het verband tussen X en Y bestaat op grond van een afspraak terwijl het verband tussen A en B in de vorige paragraaf volgt uit projectie of dus uit het feit dat we onze doldraaiende afspraken op de dingen plakken.

De redelijkheid blijkt een fictie en de kunst van het liegen of de retorica baseert zich op dit inzicht, evenwel zonder het te verklappen. De realiteit splitst zich op in redenen en drijfveren waarvan de eerstgenoemde openbaar zijn, de laatst genoemde verborgen. Maar de openbare zijn vals, de verborgene zijn waarachtig. De openbare, of dus de valse, heten redelijk. Rationaliteit is zoet bedrog. Met een bittere nasmaak maar het berouw komt na de zonde. En deze zaken worden door de oorlog aan het licht gebracht.

(J.B., 9 oktober 2025)

De rede verliest terrein

Aflevering 2: De verklaringen en het onverklaarbare

Waar oorlog woedt of dreigt, heerst angst maar het gezegde dat angst een slechte raadgever is, is niet uit de lucht gegrepen want angst vertekent de feiten. En dat is niet ongevaarlijk omdat uit angst, wantrouwen volgt; wantrouwen leidt tot demonisering en demonisering zet aan tot agressie. Wat defensie had moeten zijn, wordt aldus agressie maar zelfs defensie is onnodig waar helemaal geen aanval is. Omtrent het conflict in Oekraïne is het Westen dermate onwetend dat het alleen maar olie op het vuur weet te gooien.

Het ontstaan van oorlogen is vaak te wijten aan de creatie van vijanden, waarna ze zich uiteraard ook effectief gaan ontwikkelen. En de creatie van vijanden volgt uit de nood daaraan, die ontstaat waar men op zoek gaat naar zondebokken voor problemen die ofwel noodlottig zijn of die men zelf veroorzaakt heeft. Meestal gaat het om interne problemen waarvoor men externe entiteiten gaat beschuldigen.

Zo neemt de oorlogsdreiging toe waar de welvaart stagneert maar dat betekent niet dat vrede aan welvaart te danken is: welvaart verwent uiteindelijk en dan begint het verhaal van nooit genoeg en dat is de ontevredenheid, de onvrede of de strijd om steeds meer. Maar welvaart is een te verdelen taart...

Politici die er niet in slagen hun land van de neergang te redden omdat zij op eigen gewin uit zijn, trachten de argusogen van het eigen volk van zich af te wenden door de schuld te geven aan meestal zwakkere groepen, niet omdat die ook schuldig zouden zijn maar omdat zij makkelijke prooien vormen voor de wraakzucht van de massa die in de eerste plaats gekoeld wil worden.

De door politici gehanteerde tactieken om de schuld van zich af te schuiven op anderen (vaak 'vreemden') die dan uiteindelijk moeten aangevallen worden, zogezegd om erger te voorkomen, zijn welbedacht en derhalve niet van rede verstoken maar het betreft dan wel een leugenachtige rede, een rationaliteit in dienst van het verbergen van de waarheid. Leugens zijn echter niet in staat om de tijd te trotseren omdat liegen berekening vergt en geen berekening, hoe vernuftig ook, is in staat om de factoren in haar rekensommetje te bevriezen zodat de verandering als zodanig quasi spontaan de waarheid aan het licht brengt.

Waar derden onterecht worden aangevallen, ontstaat oorlog: burgeroorlog waar zwakkere bevolkingsgroepen in eigen land de zwarte piet krijgen doorgeschoven en als beschuldigden andere landen zijn, ontstaan gewapende conflicten met vaak desastreuze gevolgen. Die ontwikkelingen lijken rationeel maar dan alleen zoals het betoog van de advocaten van de duivel. De rationaliteit die zich in de openbaarheid situeert, gaat dienen als excuus voor verborgen, volstrekt irrationele beweegredenen zoals hebzucht en egoïsme. Het paard en de kar, de mooie woorden en de afzichtelijke daden, de rede en het onverklaarbare.

Het onverklaarbare neemt in omvang toe en wel gelijklopend met een toename van rationaliteit - ziedaar de paradox. Die tegenspraak is inderdaad slechts schijn omdat het voortbrengen van de uitvluchten die de waarheid moeten maskeren, een grote bedrevenheid vergt in de redenaarskunsten. De uitvluchten brengen de massa van de wijs die dan misleid wordt en uiteindelijk geconfronteerd met wat alleen maar 'onverklaarbaar' lijkt: het geweld van de burgeroorlog of de oorlog.

(J.B., 8 oktober 2025)

De rede verliest terrein

In tijden van leugen is de vrede het eerste slachtoffer

(Bart De Wever destijds)

De Belgische premier in levenden lijve illustreert nog maar eens dat de redelijkheid ver zoek is waar hij in zijn openingscollege van vandaag aan de politicologen van de Gentse Universiteit enerzijds klaagt dat er geen geld overblijft om beleid te voeren door de afbetaling van stijgende overheidsschulden terwijl hij anderzijds zijn antipathie exposeert voor Karl Marx met uitgerekend dit punt als as van het marxistische betoog. Iedereen weet of zou moeten weten dat waar het geld aan de macht is, en dat zijn de banken, zij er middels corrupte politici (!) voor zorgen dat alle burgers, en dat zijn u en ik, bij hen middels gigantische leningen een schuld opbouwen waardoor zij zich middels rentekosten tot in de eeuwigheid ervan verzekeren de staat eindeloos te zullen kunnen uitmelken.

De oorzaak van het aperte gebrek aan redelijkheid in dit actuele voorbeeld heeft uiteraard te maken met het feit dat onze premier de (neo)liberale zaak te verdedigen heeft die hem aan de macht bracht en hij wordt hierin bijgestaan door de retorica die, zoals alle advocaten weten, een eufemisme is voor de leugenaarskunst waarvoor heden grof geld wordt betaald want “in tijden van oorlog is de waarheid het eerste slachtoffer.”¹

Volgens welke principes handelen mensen en wordt er sowieso gehandeld volgens principes of worden mensen gestuurd door blinde krachten? In de openbaarheid moet gehandeld worden volgens de rede die naar men zegt door iedereen gevolgd kan worden omdat geen mens het betwijfelt dat twee opgeteld bij twee gelijk is aan vier. Alleen blijkt de rede die de optelling regelt niet dezelfde als die welke aan zet is waar bijvoorbeeld de vraag rijst hoe een dronken chauffeur die een ongeval veroorzaakte, bestraft moet worden. In het eerste geval zijn enkel getallen aan de orde en de bewerking van de optelling, in het laatste geval zijn de factoren die kunnen meespelen in het hele gebeuren gewoon niet te tellen.

Niemand kan het ouders kwalijk nemen dat ze het eigen kroost een warmer hart toedragen dan dat van een ander maar voor een rechter die in de openbaarheid de redelijkheid moet vertegenwoordigen, zijn alle ouders en kinderen burgers die allemaal even gelijk zijn voor de wet. De rede kan weliswaar begrip opbrengen voor voorliefde en voor preferenties die 'des mensen' zijn maar de eerlijkheid gebied dat deze, als puntje bij paaltje komt, niet in rekening worden gebracht voor de vorming van een rechtmatig oordeel omdat voorrechten uit den boze zijn.

In deze tijd zijn openbaarheid en rechtvaardigheid zaken geworden van mondiale en van historische omvang: het snijdt niet langer hout om te gaan pleiten voor het behoud van een staat die zich een rechtsstaat blijft noemen waar haar existentie steunt op de historische peilers van slavernij en onrecht. Dat van die zaken gewoon abstractie gemaakt wordt in openbare toespraken van bestuurders aangaande het lot van hun land, is vandaag zonder meer misdadig.

Het zijn deze kortzichtigheid, het denken op korte termijn en het denken in kleine lapjes ('wettig begrensde') grond (het nationalisme) die de redelijkheid in weg blijven staan en daarmee uiteraard ook het internationalisme of de wereldsolidariteit. Het eigen volk, het eigen huishouden en het eigen persoontje verdienen begrip maar niet ten koste van alle anderen. Een premier kan in zijn toespraken van die anderen abstractie maken maar de waarheid haalt die leugens in en de confrontatie ermee toont zich in de gedaante van de oorlog, zodat de gevleugelde uitspraak dat in tijden van oorlog de waarheid het eerste slachtoffer is, omkeerbaar blijkt omdat in tijden van leugen, de vrede het eerste slachtoffer is.

(J.B., 7 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 10: Corruptie, de ultieme norm

Wetenschappelijk onderzoek met enquêtes toonde destijds aan dat stemgedrag zich quasi niet laat beïnvloeden door partijprogramma's en rationele argumenten maar wel voor een groot deel door de sociale omgeving¹: mensen hangen die partijen aan die van thuis uit aangehangen worden en dat zijn dan uiteindelijk die partijen die wat in de pap te brokken hebben inzake materiële voordelen met als belangrijkste troef de werkgelegenheid of dus het 'vaste' inkomen, zeg maar de bestaanszekerheid. Dat ingrediënt wordt mettertijd steeds belangrijker wegens enerzijds de onstabiliteit van de economie en van de politiek en anderzijds de drastische verrechtsing die, om het zacht uit te drukken, dictatoriale trekjes krijgt want kennelijk gesterkt door het voorbeeld van de ondergraving van de democratie in de V.S. duikt nu ook hier in België een minister op die de arrogantie tentoonspreidt om rechterlijke beslissingen gewoon naast zich neer te leggen waarmee zij de rechtsstaat verwerpt die immers volstrekt onbestaande is zonder de scheiding der machten. Kwalijke precedenten worden gecreëerd en dat voorbeeldgedrag doet bij de bevolking het onzekerheidsgevoel én de onzekerheid als zodanig enorm toenemen want nu moet iedereen getuigen hoe uiteindelijk willekeur de doorslag geeft in de lotsbepaling van jan met de pet en het laatste greintje vertrouwen verzwindt, het wordt “Jeder für sich und Gott gegen alle.”

Wantrouwen in de (klassieke) autoriteiten en toenemende onzekerheid hebben populisten aan de macht geholpen die de hemel op aarde weliswaar beloven maar eenmaal zij de touwtjes in handen hebben, verschijnt het narrenschip van Plato: met veel tamtam gaat het de kust af, gedoemd om voorgoed in de baren te verdwijnen.

Als volgende lichting oplichters is de categorie der predikers aan zet: per definitie hoeven zij zich niet aan de rede te houden, zij leven van volksopium en van wanen, krijgen gewis de massa op de hand en zijn in staat om de jeugd het hoofd dermate op hol te brengen dat die zich massaal naar het oorlogsfront spoedt voor een of andere 'goede zaak'. Een edele zaak, die beloond zal worden met medailles, monumenten, staatsbegrafenissen en jaarlijkse herdenkingsmomenten met als enige aanwezigen de naaste familie en de politieke verantwoordelijken die voor de oplichting van de edelmoedige jeugd grof geld ontvingen.

Een voorbeeld van bij ons zijn de oostfrontstrijders - vrijwilligers die door helleprekers in katholieke Vlaamse kerken werden opgetrommeld om te gaan vechten tegen 'de communisten': in elk dorp geraakten er in amper een uur tijd altijd wel een aantal gehersenspoeld (in totaal enkele tienduizenden) die dan vertrokken om nooit meer terug te keren - zij waren de geradicaliseerden avant la lettre en zij vochten bij de SS onder Hitler.² In Vlaanderen werden zij opgehitst door priester-dichter Cyriel Verschaeve en zij belandden in de klauwen van Staf Declercq, over wie onderzoeksjournalist Maurice De Wilde middels getuigenissen en documenten onthulde dat hij voor zijn 'diensten' van het nazi-regime aanzienlijke geldsommen ontving.³

Waarmee andermaal gezegd is dat stemgedrag zich laat sturen door bestaanszekerheid die zich - uiteindelijk - vertaalt in geld. Want dat is de gedaante waarin de normloosheid verschijnt in volle glorie: openlijke corruptie.

(J.B., 4 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 9: Voorrechten, burgeroorlogen en oorlogen

De actuele normloosheid is niet de afwezigheid van normen: het gaat om het verheffen van de normloosheid tot norm: het recht van de sterkste wordt ingeschreven als de nieuwe, alles overheersende wet. De wet van de jungle wordt bijgetreden door het juridische apparaat en zo zei Hitler over de bouw van zijn uitroeiingskampen: “Wij moeten de natuur een handje helpen”.

Dat de rechteloosheid tot wet verheven wordt, houdt in dat mensenrechten van het programma worden geschrapt als zogenaamd tegenstrijdig met de natuur die niet zou omzien naar de zwakkeren. Maar het tegendeel is waar: natuurlijkerwijze beijveren zich de ouderen voor hun jongen en in een school vissen vormen de volwassenen een levend schild omheen hun 'kinderen'. Daarentegen: in de wereld van extreemrechts sturen de 'senioren' de kinderen naar het oorlogsfront.

De beschaving is geen resultaat van de wil om wat door extreemrechts als de natuur bestempeld wordt, een handje toe te steken. Die 'natuur' werd erbij gesleurd om de voorrechten van sommigen te beschermen. Een mooi voorbeeld is de strijd tegen het abolitionisme die leidde tot de Amerikaanse Burgeroorlog van 1860-1864. Het volstaat niet meer voor de dief dat hij de arme kan bestelen: hij wil zijn diefstal bovendien ongestraft kunnen plegen, hij wil ze ingeschreven zien als zijn recht en dat heet 'voorrecht'. De zogenaamde strijd voor de herwaardering van het natuurlijke is in wezen het (opnieuw) opeisen van de voorrechten die dreigden te verdwijnen ingevolge het proces van humanisering.

Onder de invloed van extreemrechts gaat de actuele evolutie richting ontmenselijking. Onder het voorwendsel van een herstel van de beschaving zetten schoften alle middelen in om het civilisatieproces te decimeren teneinde zich te kunnen verzekeren van het blijvende genot van zekere voorrechten. De afschaffing van mensenrechten verkapt het opnieuw instellen van voorrechten.

Dat crimineel proces is uiteraard niet rationeel verdedigbaar en om die reden zijn haast en tumult nodig, waarbij erop gerekend wordt dat het nadenkende segment van de samenleving aldus zal beroofd worden van de mogelijkheid om de aan de gang zijnde machtsgreep tijdig in kaart te brengen en aan het volk diets te maken wat er aan de hand is. De verdediging van de zwakkere groepen in de samenleving is in wezen een strijd tegen de nieuwe vorm van slavernij die zijn slachtoffers uit de zogenaamde 'vierde wereld' (die door extreemrechts quasi onzichtbaar wordt gehouden) rekruteert. Op die manier herhaalt zich vandaag de strijd die de abolitionisten toentertijd te voeren hadden en die ook een strijd was tegen het behoud van voorrechten.

Het ligt daarom in de lijn van de verwachtingen dat ook dit keer de polarisering dienaangaande alleen maar kan toenemen en onvermijdelijk zal leiden tot een nieuwe burgeroorlog. Wellicht is dat ook steeds vaker een reden waarom naties alom met oorlogen en schermutselingen de aandacht trachten af te leiden van wat er intern gaande is.

(J.B., 3 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 8: Leven onder normloosheid

De betekenis van de 'nieuwe norm' voor migranten, kleurlingen, leden van de LGBTQ-gemeenschap, invaliden, langdurig zieken, werklozen en nog andere groepen van mensen die minder sterk zijn in aantal en die daardoor afhankelijk zijn van de goodwill van de gemeenschap, is niet min. Er heerst een sfeer van onzekerheid en algemene onveiligheid onder een groot deel van de bevolking, een malaise die niet onderschat mag worden omdat daar waar mensen in hun voortbestaan bedreigd worden, zij de overlevingsmodus in gaan en als dat gebeurt, wordt al de rest bijzaak: leven, geluk, studies, carrière, reputatie, vrienden enzoverder. De toestand zorgt voor stress en houdt die stress lang aan, dan zijn daaraan gerelateerde ziektebeelden niet ver weg.

Als groepen van mensen worden aangevallen, zijn mensen nog altijd niet alleen, ze hebben medestanders en in het getto dat zich noodgedwongen vormt, kunnen zij gebeurlijk nog hun angsten en hun ellende delen maar waar dit overgaat in pesterijen die, waar zondebokken worden geviseerd, altijd van de partij zijn, worden individuen geviseerd die dan worden aangevallen zonder dat de pesters gekend zijn en houdt de belaging aan, dan richten zich de frustraties bij gebrek aan kennis over de oorsprong ervan, op het slachtoffer zelf en leiden zij niet zelden tot suïcide als ultiem middel om de folteringen te beëindigen en slachtoffers die getuigen over de wanhoopsdaadpoging, zeggen: “Dit moest ophouden. Alles was beter dan dit.” Bij de daders, die zich sowieso verbergen, is geen spoor van spijt, laat staan van wroeging of gewetenlast te bekennen en dat komt doordat zij handelen onder autoriteiten die de onmenselijkheid goedkeuren en aanmoedigen. Het geweten immers, blijkt vaak niets anders dan de interiorisering van de opgelegde wetten en normen.

Die toestanden zijn ons bekend van getuigenissen uit de eerste hand onder het regime van Nicolae Ceaușescu van Roemenië die daar onder de ogen van de hele wereld een horrorbewind voerde van 1974 tot 1989. Onder die dictatuur verraadden familieleden elkaar bij de staat en het vertrouwen van alle burgers onderling verdween volkomen. De hel van het onderlinge wantrouwen vormde de motor van de volkerenmoorden in Rwanda in 1994 die uitgebreid bestudeerd werden door de Nederlandse socioloog Abram de Swaan¹ en uiteraard was er de Jodenvervolging onder het Duitse naziregime voorafgaand aan en tijdens de Tweede Wereldoorlog - om maar enkele voorbeelden te noemen.

Het respect voor mensen die behoren tot de geviseerde groepen, verdwijnt en gaat over in haat. De gevolgen laten niet lang op zich wachten: stigmatisering en demonisering, afdankingen, massale deportaties en uiteindelijk het onderbrengen van de menigten in kampen, eerst werkkampen, daarna concentratiekampen of kampen gericht op het ombrengen van de ongelukkigen - voor grootscheepse sterilisatieprogramma's ontbreekt dan immers allang de tijd. De angst ten tijde van de pandemie dat de vaccins weleens sterilisatiemiddelen konden bevatten, kwam overigens niet uit de lucht vallen aangezien aan het licht kwam dat het onvruchtbaar maken van massa's mensen buiten hun medeweten in het verleden onder velerlei regimes aan de orde was.²

(J.B., 2 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 7: Over 'policor'

Politieke correctheid is een begrip dat werd ingevoerd met het oog op het bestrijden van discriminatie en dat in de loop der jaren steeds wisselende invullingen kreeg zodat critici gingen spreken over een 'eufemismetredmolen'. Policor wordt door extreemrechts geschuwd waar dit de vrijheid van meningsuiting zou beknotten maar dat neigt dan weer naar de goedkeuring van bijvoorbeeld beledigend taalgebruik. Die goedkeuring verkapt echter de kaduke mening dat woorden geen daden zouden zijn.

De huidige discussie rond policor en de morele omslag daaromtrent in de V.S., vooral sinds de nieuwe instructies van de oorlogsminister aan het leger¹, heeft dus te maken met een metafysisch vraagstuk en meer bepaald met de kwestie of er ofwel twee werelden zijn, namelijk de echte wereld van de daden en daarnaast de quasi pseudowereld van de woorden, ofwel één enkele wereld waarin woorden wél meetellen. Maar dat is zeer kort door de bocht gesteld.

Het taalgebruik is aan het leven inherent en in het bijzonder aan het menselijke samenleven maar de woorden van een ongedwongen gesprek hebben niet hetzelfde gewicht als die waarmee een contract wordt opgesteld en ook hun betekenis verschilt niet weinig. Contracten zetten samenlevingsmechanismen in gang zoals computertaal doet met pc-programma's maar inzake gesprekken onder mensen moet men verwijzen naar een zin uit de Tractatus Logica-Philosophicus van Ludwig Wittgenstein: “Die stillschweigende Abmachungen zum Verständnis der Umgangssprache sind enorm kompliziert.”² Hiermee wordt verwezen naar de complexiteit van het onuitgesprokene in het levende taalgebruik dat tevens het ondergedefinieerde is, naar het in superpositie verkeren van (mogelijke) betekenissen, naar het ongezegde en het onzegbare en naar de muziek die zich (naar de woorden van de componist Claude Debussy³) tussen de noten schrijft.

Policor wordt een bijzonder penibele zaak in het licht van de realiteit van de interpretatie of dus de subjectieve component inzake communicatie. Maar als policor veronachtzaamd wordt, bestaat het gevaar dat het kind met het badwater wordt buitengegooid en dat men gaat geloven dat wellevendheid, tact, beleefdheid of beschaafdheid niet langer van tel zijn. Waar men denkt dat woorden er niet toe doen, kan men met de diplomatie de Verenigde Naties opdoeken en rest alleen nog bruut geweld en dat is rechteloosheid, jungle.

Uitgerekend dat is wat figuren zoals de huidige Amerikaanse oorlogsminister geloven: zij polariseren de hele wereld in brave burgers (dat zijn dan zijzelf en de aanhangers van hun partij) en slechteriken en wie dat weigeren te doen, noemen zij naïef, links of verwijfd. Zij stellen hun militair optreden in vreemde streken niet in vraag en geloven dat zij de vrijheid dienen met het gebruik van geweld. Zij geloven niet in vrede en in menselijke samenwerking maar alleen in concurrentie en in strijd want zo werden zij opgevoed in een kapitalisme dat zij menen te moeten verdedigen. Zij geloven dat wij gered worden dankzij hun oorlogen en tegelijk noemen ze zich volgelingen van de Sint-Salvator die de vrede predikte maar als zij christenen zijn, dan is Donald Trump de paus van Rome. Ja, er is een wereld denkbaar waarin Trump zichzelf tot keizer troont, zoals ooit Napoleon Bonaparte deed en dat ongetwijfeld uniek historisch gebeuren is warempel niet ver meer af.

(J.B., 1 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 5: “Der Wille zum System ist ein Mangel an Rechtschaffenheit”¹

Niet toevallig komt uitgerekend in deze tijd (aan de vooravond van W.O.III) de prediker Franklin Graham (zoon van prediker Billie Graham (1918-2018)) naar uitgerekend deze plaats (de ING Arena in Brussel) om een massa van dertienduizend zielen toe te spreken.

De massapredikers zijn een Amerikaans fenomeen dat bijzonder succesvol is voor het bijeenbrengen en hersenspoelen van grote massa's mensen en die zijn nodig om in een democratische samenleving aan een politieke meerderheid te komen, waarbij uiteraard gedacht moet worden aan de huidige politieke teneur in het land van oorsprong van de prediker in kwestie.

Bovendien is religie sinds oudsher het middel bij uitstek voor de rechtvaardiging van misdaden. Religie maar ook ideologieën en nog andere systemen waar men zich kan achter wegsteken. Vandaar schrijft Friedrich Nietzsche:“Der Wille zum System ist ein Mangel an Rechtschaffenheit.” Mensen ontvluchten hun verantwoordelijkheid door zich weg te steken achter 'het systeem'.

Het is immers een bekend gegeven dat de druk van het geweten afneemt waar mensen handelen onder een autoriteit, die ook die van de groep kan zijn (“de anderen doen het ook”), waar zij met andere woorden samenzweren en dat is in het bijzonder het geval waar de samenzwering een meerderheid gaat vormen, zoals bij uitstek het geval is in democratieën. Dit herinnert aan wat Augustinus van Hippo daaromtrent schreef, namelijk: “Als er geen gerechtigheid is, wat zijn koninkrijken dan anders dan grote roversbenden? Wat zijn roversbenden anders dan kleine koninkrijken?”²

Het tijdstip waarop het gebeurt is cruciaal maar ook de plek van samenkomst want het massagebeuren voltrekt zich in een arena welke toebehoort aan Mammon, de geldgod, de absolute monarch van heden die immers een pact heeft met de massa, het 'Neutrum'³ van Heidegger, het 'legioen' dat sinds tweeduizend jaar met de satan wordt geïdentificeerd⁴ alsook met de religie. Het geschiedt in de openbaarheid en derhalve onttrokken aan het oog van allen, zoals in "The Purloined Letter", een verhaal uit 1844 van E.A. Poe en het betreft de samenzwering van de twee grootste wereldlijke machten, die van enerzijds het geld, de economie en de politiek en anderzijds de religie, een samenzwering met als oogmerk uiteraard de zielen of dus het bezit van de massa.

Zoals ontelbare keren het geval was in de loop van de geschiedenis neemt ook nu de politiek de religie te baat in haar strijd om het monopolie en heden aan zet is de bedrieglijke stroming van de 'christelijke suprematie', wat in feite een contradictio in terminis is omdat Christus een dienaar wenste te zijn en dus alles behalve een superieur. De stroming is nationalistisch (in dit geval Amerikaans, wat nu zelfs betekent vijandig tegenover alle andere naties ter wereld (cf. de VN-vijandigheid d.d. 25 september l.l.⁵) en vaak ook Bijbels met een sterke neiging naar theonomie (door God of uit de Bijbel opgelegde wetten), gangbaar in een theocratie en met als islamitisch evenbeeld de sharia. De Nieuwe Apostolische Reformatie, een extreemrechtse beweging verwant aan de Pinkstertheologie en de Kingdom Now-beweging doet het integralisme uit het katholicisme van destijds⁶ heropleven waarin de kerk als “enige ware” niet alleen islamofoob is maar ook haat aanwakkert tegen vrouwen, homo's en vreemdelingen, alsook de Ku Klux Klan (gesticht in 1865 en dus na de Amerikaanse Burgeroorlog, uit haat jegens de vrij verklaarde uitgebuite zwarten bij de toen beëindigde slavernij) en de Christian Identity-beweging waar men gelooft dat Kelten en Germanen of dus het Arische ras de ware erfgenamen van het christendom zijn (met destijds de Führer⁷ als heraut van een nieuwe openbaring⁸), gekoppeld aan het natavisme, de ideologie dat alleen de inboorlingen meetellen, een bron van vreemdelingenhaat, paradoxaal genoeg aangehangen door de slavendrijvers met uiteraard hun allochtone slaven.

Figuren zoals Graham drammen het nieuwe normaal er bij de massa in die zich in extase overgeeft aan onzin maar in het licht van de oorlog waarvoor zij worden klaargestoomd is het onvervalste waanzin.

(J.B., 29 september 2025.)