Voor m'n poëzie kan je terecht bij Pp. Naam van het Weblog: Ik kan niet schrijven zoals jij leest ...
26-12-2006
Schoenaerts aan de strijk
Schoenaerts aan de strijk
Mijn gedachten lekken. Ik weet het zeker. Als ik mijn middagdutje doe, blijft de inkt druppelen in m'n hoofd. Zonder vlekkendepper klonteren ze dan weer tot woorden.
Vanochtend nog, stond ik met Schoenaerts aan de strijk. Stijfdood ondertussen maar springlevend op m'n cassette. Madiwodo. Een radioprogramma uit een vorige eeuw. Het dagboek over de dagen in een week. Maandag, dinsdag ...
De gestorven golven van Julien krinkelen nog ongehinderd door de ether. De rimpels van zijn stem deinen uit. Eeuwige reïncarnatie, denk ik dan, dankzij de techniek. Zijn woorden doen me rillen. Zelfs aan de strijkplank.
Eén keer ontmoette ik hem. Aan de OLV-toren. Antwerpen. Hij keek dwars door me heen. Tot in de diepte van m'n ziel. Sedertdien ligt zijn blik bevroren in m'n ogen.
Weet je wat ik zozeer bewonderde in die man? Als hij zweeg, dan sprak hij nog. Ik hoor zijn adem aarzelen. Hij wist te zwijgen als geen ander. Niet bevreesd voor de stilte. Mensen die bang zijn van zichzelf, praten zich vol. Met leegte.
"Een schoon verdriet.". Zo noemde hij de zelfdoding van z'n dochter. Alleen groten spreken zo over de dood. Ik ben zo klein dat ik amper over hem durf te schrijven.
Maar hem even laten leven, vandaag, hier ... asjeblief. Misschien hoor ook jij nu zijn stem, zijn timbre, zijn articulatie... Hoe kan hij anders reïncarneren...
Tot morgen, Maestro, aan de strijk.
Uvi
PS. Vermits hij me uit m'n slaap hield laat ik dit uiltje hier maar los.
Zelfs als er maar één paar mensenhanden overblijft. Om je vast te houden. Als je de horizon nadert. Dan is het goed.
Eén mond die je ooit gekust heeft. Met begeerte. En met liefde. Dan mag hij dichterbij komen. Geruisloos als het kan. En zacht. Als een vooroorlogse zomer.
Eén paar ogen. Die je volgen naar de einder. Je nog even laten vollopen. Met weemoed. Zonder dromen. Want je weet dat het daar te laat voor is.
En die ene stem. Breekbaar als het ochtendlicht. Nog even doordrongen van de nacht. Zwoel. Maar zonder zonde. Want anders mag je niet binnen. Waar je naartoe wil.
En als haar ganse lichaam je dan nog één keer zou bedekken. Als een lijkwade. Wit van onschuld. Want zonder drift. Alleen de herinnering eraan.
De stad waarin ik woon is rijk aan kerken. Vermits God reeds lang gestorven is, staan er veel van zijn huizen leeg. Arm en verlaten.
Sommige worden gesloopt, andere mogen verder leven. In een ander leven. Reïncarnatie heet dat dan.
Geen mis meer. Maar theater of kunst met K. Dat vervangt zijn Woord. C van Concert, mag ook.
Gelovigen van een ander soort komen aarzelend binnen. Men noemt ze ook wel eens: toeristen.
Zo passeerde ik gisteren die prachtige gevel van G. Zijn deur stond open. En wanneer ik me meestal erger aan tentoonstellingen à la SMAK, werd ik nu meteen ingepakt.
Witte doeken sleepten zich vanaan het portaal tot aan het altaar. Uitgestreken sneeuw. En op dat wit verschenen woorden. Fris uitgekozen. Muziek verzachtte de kilte. En de stilte leed er niet onder.
Zopas na het herlezen van de teksten die ik zo maar cadeau kreeg, moest ik dit kwijt:
Gisteren heb ik God gezien Hij lag besneeuwd te slapen onder het vel van zijn gewelf
En woorden van mensen schreven op zijn huid de tijd vol poëzie
Zijn Woord scheen door de lucht in mensentaal gekneed door mensenhanden landen van verwondering getekend op muziek
Graag had ik geloofd wat Hij mij wilde zeggen maar letters braken zonder licht
En buiten hing de lucht te klagen van grijs verdriet over daken en dagen
Een dagboek zonder lampjes... over dagen en mensen.
De tijd treuzelt. Traag trekken de wijzers naar morgen, overmorgen ... Ik spreek hun onzalige namen niet uit.
Die dagen van obligate vreugde. Het kraambed van wensen. Doodgeboren. En al die overtollige uren die turen naar nergens.
Het wachten in de kamer van een versleten jaar. Waarvan het behang gekleurd is met hulpeloze herinneringen. Een bosje gedroogde tranen op tafel.
Die dagen, ik zou ze willen verjagen. Van mijn erf. Mijn erfenis. Het bijna voltooide verleden. Belegd in het heden.
En woorden als toen, vroeger, in onze tijd, ... die leugenachtige metaforen. De foor van de leugen. Gewillig vlijen ze zich neer in de ochtend van m'n oren.
Deze hoeren van nostalgie. Ze laten zich betalen door heimwee en wanhoop. Op zoek naar hoe het nooit geweest is ...
tenzij in een hoofd.
Uvi
Mag ik het ook eens bekijken zonder bomen en lampjes?
Zal ik hem even openslaan, dacht ik. Zoals Franciscus van Assisië de Bijbel. Om te lezen wat God hem wilde vertellen.
En ik dacht, ach, met De Coninck wordt het altijd wat lente in m'n hoofd. Ik deed het dus. En je gelooft me niet. Op pagina 317 van zijn Verzameld Werk, las ik bovenaan:
Met niets. Lente. Bijen. De letter z is ontsnapt. Grassprietje tussen mijn tanden is niet van mij, liedje ook niet, handen in zakken wel.
Dàt wilde m'n god mij zeggen vanmorgen. En het lentelicht scheen al een beetje in m'n duister winterhoofd.
Gelukkig is er nog de gazet. De grens tussen hun tweeën. Als de ochtend op tafel ligt. Een non-transitzone.
De woorden blijven bedrukt op papier. Ze hoeven geen tong te verlaten. Koffie kabbelt tussen hen in. Monden vol verhalen. Maar zonder klanken blijven ze stil.
Kil kijkt de dag door het raam. Speurt naar ontsnappingsroutes voor elkaar. Winter wikkelt zich rond hun dagen. Nog even en de dood komt hen halen.
Bijna als een boer deel ik mijn ochtend in. In percelen. Letters zaaigoed over velden papier. Woorden tussen de voren van de tijd. Ik lijd onder de druk van seizoenen. Uren van respijt.
In mijn handen ligt het 'Knack'-overzicht Boek 06. Soepel als een Brabantse glooiïng. Schrijvers, dertigers, nog puberaal en overmoedig. Roekeloze eigenwaan getemperd door kritiek. Heiligen nog voor ze zalig werden verklaard.
Ze rusten in de luwte van m'n handen. Ik kijk ze in de ogen. Zie de zinnen van hun dromen. Hun hautaine honger. De expansiedrang van hun gedachten. De bekendheid van getallen. Oplage vertaald in lezers. Bang voor criminele recensies. Blokkering van subsidies.
Armoede op zolderkamers, dat is voor dode dichters. Die het leven verteerden in hun verzen. Thans is hun ego uitgebreider dan de zee die ze bevaren. Hun horizon geborneerd door de omtrek van hun hals. De weidsheid van wijsheid, versleten en vergeten.
Zij werken dwangmatig aan de band. Voor de zekerheid van hun literair bestaan. Een villa in Portugal. Nullen op de bank. O God, van dichters en schrijvers, wees hen genadig. Laat Cupido hun Muze verleiden.
Misschien zal je mij wel gek verklaren. Maar dat mag. Je moet je niet schuldig voelen.
Zoals elke dag plooi ik de ochtend open met lectuur. Ongeveer een uur. Een ochtendwandeling door het hoofd van een schrijver. Buiten nog donker. Binnen helder.
Vanmorgen dacht ik dit.
Een boek is een gevangenis. De schrijver sluit er woorden in op. Een lezer kan ze bezoeken. Misschien even bevrijden. In een roekeloze ontsnappingspoging. Hij wordt zo medeplichtig.
Vanochtend wandelde ik langs bermen. Midden een veld van klaprozen. Ze waren nochtans zwijgzaam stil.
De schrijver had ze bekeken en geplukt. Meer nog hij had ze gezaaid en geoogst. Zij dankten hun bestaan aan enkele zinnen. Ik voelde me een klaproos.
Trek me niet uit de grond, lezer. Want ik verwelk meteen in de vaas van je handen. Laat me staan en lees me. Pluk me met je ogen. Want daar wil ik wonen.
Hij geurt naar jeugd. De wierook van weemoed. Hij tekent tranen in m'n ogen. Dopt zijn pen in tederheid en veegt ze af aan de ochtend.
Hoe hij mijn hoofd vult. Vandaag mengt met vroeger. Het licht laat lachen. Het donker verduistermaant. Dat kan hij allemaal. In m'n hoofd.
Hoe zo'n man mijn hersenen bemant. Ze ontleedt tot in de laatste kronkel. Soms ontbloot hij gedachten die ik geklasseerd had. In de vergetelheid. Het niet meer willen weten.
Ach, Dewulf, ik hoop hem nooit te zien. Te horen. Hij zou zichzelf onttronen. Alleen zijn woorden, wil ik. De magie van m'n eigen dromen. Die hij laat wonen. Op papier.
De ochtend is zó donker dat ik hem niet kan lezen. Ik kijk naar de stilte van het licht. Bijna een gedicht.
Ik luister dan maar naar de lectuur van de regen. Haar geratel op het dak. Het getjilp van de goten. Hun gulzige slikken. En het gemor van het geborrel.
Deze dame is vastberaden verdwaald. Zij schrijft zich nat op lakens van land en van water. Ze tikt op verschrikte ruiten. Wuift met de wolken en huilt met de wind.
Ze lacht om later. Het klinkt als geklater. Haar vingers vangen m'n oren. Als een schelp de zee.
Wacht, roep ik haar. Ik ga mee. Tevergeefs. Ze is een nomade.
Zopas stond ik aan de afwas. Met Pascale Platel. Dat kwam goed uit. Want hij was opgestapeld en twee dagen oud. Wel afgespoeld met een kwistige dretsj voor het slapen gaan.
Geen tijd gehad. Ach, die vrouwen in m'n leven. Dochter, ex en geliefde, ze bezetten m'n tijd. Melk de dag, schreef Timmermans. Mijn grootvader deed dat met de duiven.
Mijn dochter zit in Amsterdam. Bij haar grootste weldoener. Maar Pascale staat naast mij. Dat helpt. Hoewel zoals ik dat verwachtte, ze snatert wat af. Ik doe het dan maar zelf.
Maar ik zink zo diep weg in haar stem dat ik vergeet. De tijd en de afwas. Bijna zou ik 'm afspoelen met tranen van ontroering.
Ho, stop even, Pascale. Ben ik nu ne vent of een ... trut. Verdomme, wat kan die vrouw me pakken. Ah, vrouwen, dedju. En radio, een andere zwakke plek.
Alaska. Zondagavond. Radio 1. Van zes tot zeven. Maar op de internetradio ook aan de afwas. That's life!
Pascale gaat terug in de tijd. Naar haar warm nest. Een huis volgestouwd met vijf kinderen. En een pa en een ma. Zeven gelukkige mensen. Een huis als een L. Van Platel. Van haar vader. Architect.
En liedjes. Van toen. Verdomme, Pascale, je maakt me klein. Ik geraak niet meer aan de afwasbak. Haar moeder, mijn moeder... allemaal dezelfde moeders.
En de liedjes van toen. Pascale, hou me vast. Ik verdrink in je weemoed.
Buiten schijnt de zon. Op de vloer liggen broodkruimels. Het stof lacht groen op de kast. En de was ligt wirwar in de mand.
Pascale is vertrokken. Ik ga haar achterna. That's life!
Hoe gewillig ze zich laat openen. Door mijn handen. Ik voel haar huid. Glad gestreken. Ze geeft zich prijs.
Meer nog. Ze neemt bezit van mij. Overvalt me met haar zwart bedrukte kanten. Langoureuse lingerie van letters. Ze ontbloot haar woorden.
Ik bloos. Ben een jongen. Oud verloren. Verslingerd aan haar boorden. Van weidse verten. Vertelde dromen. Ze plant zich op mijn schoot.
Ik draai haar om. En om. Bekijk haar. Kolom na kolom. Betast haar. Van noord naar zuid. Van oost naar west. Ik lees ze uit.
Uitgelezen
Voortaan, steekt een lieve buurvrouw, "Uitgelezen" de literaire bijlage van De Morgen, in m'n brievenbus. Gisteren zondag vond ik ze en werd zo blij als een kind. Woensdag komt een ander.
Als een pneumatische boor hamert zij op de toetsen. Zij drilt de noten. Ze kraken in m'n oren.
Ik heb heimwee naar Mozart. Het speelse van een felle lente. Door de muren klinkt de kilte van de winter. Hedendaags mist dikwijls warmte. Het conceptuele van een Jan Fabre. Een cloaca van Delvoye. De bravoure van een Hoet. Ze lijken mij welstellende middenstanders. Maar 'kunst' van commerçanten die ontroert? Nog niet gevonden, gezien, gehoord ...
Mijn buurvrouw speelt piano. Spelt noten. Elke ochtend, zelfs 's avonds tussen m'n lakens dreunt de exercice door haar vingers.
Vroeger liet zij 'de romantici' dromen in haar handen. Pianissimo in m'n oren. Toen luisterde ik graag naar mijn muren. Ze waren muzikaal ontroerend.
uvi
PS.
Om m'n dagboek beter te begrijpen, als toemaatje, een oud vers.
Mozart
Zij speelt haar heimwee stuk op Mozart
Eine kleine Nachtmusik van groot verdriet
maar nu en dan verlangt zij naar een minnaar zonder noten
een viriele dirigent met z'n orkest van instrumenten en hun tedere geweld
eerst wat parlando ma non troppo
als hij haar prelude speelt prevelt zij piano, pianissimo
en dan crescendo ... forte tot zij zich verliest in alle staten onder de maten van de partituur
ik hoor nu een ingeslapen interludium van wat vermoeide noten
Zij ruikt nog naar Afrika. Is mager (geworden) als Biafra. Langer dan toen ze kilo's had.
Zij liet haar volk achter. Zwart van honger. Geen ontbijt meer. Nog meer zorgen.
Ook daar worden de rijken rijker. De armen armer. Electriciteit en brood, weer duurder.
Zij loopt met een geleende jas. Sjiek als een dame. En toont fier haar Europese schoenen. Zondag gekocht op de markt van Dakar.
Afdankers hier ingezameld. Worden daar verkocht. Zij vindt dat OK. Zo kunnen de armen ook nog wat kopen.
Zaventem. Of Brussels Airport. De dag en Vlaanderen ontwaakt.
Zij ziet nu. Waar ze vroeger blind was. Wolken. Die zo snel bewegen. Kleuren. De zon die wakker wordt.
En blaren die van bomen vallen. Zij schopt ze omhoog. Wil ze een tweede maal zien tuimelen. In de tuin.
Pake krijgt een vermaning. Een wildernis, noemt ze mijn niet geometrisch stadstuintje. Richt je tot 'God de Vader', verdedig ik me. Hij is mijn Tuinier. Ik ben er ook niet zo tevreden over. Maar Hij is goedkoop. Werkt in 't zwart. Dag en nacht. Wellicht een illegale Allochtoon.
Namiddag en we trekken door de stad. Te voet. Kasseien. Waauuw. Dat zie je niet bij ons. Vroeger waren keien ongemakkelijk. Je kon er alleen je voeten op omslaan. Niet meer van deze tijd.
We volgen witte sporen. Zien jongens en meisjes kruipen. Op vier poten. Hun slavendrijvers rechtop. In witte jassen. Zij klutsen eieren op hun kop. En bestrooien hen met sneeuwwitte bloem. Gieten roomkleurige melk.over hun haren.
Wat een majestueus ontbijt. Op de grond. Voedselvandalisme.
In Senegal hebben ze vandaag nog niet gegeten. Mijn ratio en emotie komen in opstand.
Mag ik je even spreken? Zo ben ik: beleefd. De laatste student is een gewillig slachtoffer.
Kijk, mijn dochter landde deze morgen. Om vijf uur zesentwintig. Pietje Precies, ben ik.
Ruik even, ze draagt nog de geur van Afrika. Bij haar hebben ze vanmorgen niet gegeten. Zij bedelt hier voor kleren en opvoeding. Eten. Voor kinderen, de bedelaars van de straat.
En jullie ... "Ik weet dat, meneer." Hij blijft onwennig beleefd. Waarom doen jullie dat dan?
Tja, ze deden dat vroeger toch ook, en overal en ze waren niet alleen ... en ze mochten zich toch amuseren...
Ja, natuurlijk, laat die schachten maar kruipen op al hun poten. Maar kan je ze niet besmeuren met bv. waterverf of weet ik wat ...
De toekomstige elite kijkt me beduimeld in de ogen.
Hoe kan ik die jonge mensen hun plezier vergallen. Ach, troost ik hem: Jij bent nog een brave student. Veertig jaar geleden, kapten ze de bloem over de kop van zo'n zeurpieten als ik ...
Hij glimlacht zelfs niet. Blijft ernstig ongemakkelijk.
Ze nog even opwarmen die jeugd, denk ik. En het zijn pannenkoeken.
Amuseer je nog, groet ik. Ik hoop dat hij het nog kon.
Mmm... ik ga pannenkoeken bakken. Ze slaapt nog ...
O, november en z'n troosteloze dagen. Het zwiepen van de kruinen. En het zware wolkenzwerk.
Je zou er voorwaar een 'Tachtiger' * of een 'Van Nu en Strakser'* van worden. Een eeuw vol novembermaanden. En nostalgie die van de bomen druipt.
"De dagen moesten breder treuren dan de zee. Verder keek alleen het schilderij."
Maar dàt is van een 'veertiger'. Dewulf (1960).
Ik voel me een dakloze dichter. Geen bundel boven m'n hoofd. Ik schrijf woorden om me droog te houden. Dronken te drinken aan het alfabet. Un clochard de luxe.
Ik ben een alpha-man. Geboren en getogen in blauwe letters. De navelstreng rondom m'n hoofd gewikkeld. Als een leeslint.
Geen tijd om op aarde te komen. Ik zag al blauw. Toen ik het licht aan het einde van de tunnel zag. Meteen wist ik dat leven wenen was.
Helaas, heb ik geen streepjes gezet. Anders had ik geweten hoe dikwijls ik nu al 'Blauwziek' van Dewulf gelezen heb.
Notitie
In alle vroegte doodstil opgestaan om nog eens het eerste licht te zien. Wassen, oude kleren aan. Koffie en dan leven voor het open raam.
Dat is de eerste strofe van het eerste gedicht. Zopas las ik, weer maar eens, het laatste gedicht van de bundel. Dat begint zo :
Amandier en fleur, 1946
Na iedere oorlog heeft de eerste lente haast. In de bleekgroene ochtend van een vredestijd bloeit de amandelboom een droom te vroeg.
Zo ziet mijn ochtend er uit. Donker buiten, blauw van binnen.
Ik kocht gisteren 'Loerhoek'. Van Bernard Dewulf. Daarin liggen zijn columns uit De Morgen te slapen.
Ik betaal graag voor dat boek niet alleen omdat ik er graag in lees. Nee, vooral uit dankbaarheid. O, maar ook uit puur eigenbelang. Berekening, zelfs. Toegegeven.
Die man heeft mij al zovele ontroerend mooie momenten in mijn leven geschonken. Als ik wil dat hij dat kàn blijven doen, dan wil ik daar graag mijn Euro voor bijdragen. Stoeltjesgeld, ken je dat nog? Leesgeld in dit geval.
Hetzelfde doe ik met muziek. Uit respect en rede koop ik met reden de cd's van die 'zangers' die mijn leven gelukkiger maken.
Zij geven licht op donkere dagen. Ik hoef niet te wachten tot Kerstmis.
Laat ik maar eens verdwalen in m'n eigen dagboek. Het verdriet aan m'n hand. Wij samen.
Het kan nog net. De ochtend is jong en onervaren. De dag heeft 'm nog niet besmeurd. En toch...
Letters vielen door m'n handen als bladren van een ouwe boom. Het is herfst in m'n hoofd.
Moeilijke dichters zijn een gemakkelijke hap voor recensenten. Ze kunnen dan etaleren hoe literair wetenschappelijk erudiet ze zijn. Bekijken zichzelf in de spiegel van beschouwingen en glanzen van genot. Zelfingenomenheid.
Ah, lieve lezer, je volgt me niet. Logisch, ik ben onduidelijk. In de 'Poëziekrant' schrijft Anneleen de Coux een essay over de vier dichters van 'Twist met ons'.
Anneleen is een geleerde dame. Dat vertelt Google mij. En sinds ik God verloor, geloof ik in Google. Derhalve mag ik niet twijfelen aan haar "weten-schap". Maar ze strooit wel pijn over m'n lezersziel. Knabbelt aan m'n bewondering voor Dewulf.
Ik citeer: "Op het formele en talige vlak heeft deze poëzie dus weinig te bieden. De gedichten van Bernard Dewulf lijken hun kracht te moeten halen uit datgene waarnaar ze verwijzen. De liefde van een man voor zijn vrouw, zijn kinderen, zijn ouders, een (verboden) vrouw uit het verleden. Tederheid, angst en vervreemding. Dit werk biedt kleine taferelen uit een leven dat, in zijn kleinheid, groots is, zoals alle levens.¨ ... Maar zelden weet Dewulf de indruk van anekdotiek echt te overstijgen ..."
Wil JIJ, lezer, een dichter worden... schrijf dan nooit meer over de liefde voor ... cfr citaat hierboven. Je valt tussen de plooien van de wetenschap.
Gelukkig schreef ik reeds dikwijls: "Weten" is voor "wetenschappers", een dichter "vermoedt" slechts ...
De dame maakt dan ook niet te veel woorden vuil aan m'n lievelingsdichter. Happiness has no history.
En zo bleef ik achter met een afgebroken dichter in m'n hoofd. Ik koester nu zijn gedachten ...
Misschien ben ik wel een kei. In de rivier van het leven. Maar dan een zachte kei. Van het soort : peperkoek. Ik weet dat het een moeilijke combinatie is met al dat water. Maar ik vertrouw op je verbeelding, lezer.
Een rimpeling op papier. Misschien ben ik dat wel. Geen vlakke spiegel. Neen, daarin herken ik me niet.
Waarom, dit matinale filosofietje. Ach, daarnet kwam ik m'n eigen gedacht tegen. In De Standaard der Letteren. Nog maar eens en: neen, ik ontvang geen percentje.
Boekenbeurs. Meer beurs dan boek.
Ik citeer Sam De Graeve: "Kortom, ben je geïnteresseerd in boeken, dan heb je op de Boekenbeurs niks verloren. Het is een ode aan de verkoop, niet aan de verbeelding, niet aan de wonderen die zich in boeken vaak aan lezers openbaren."
Voilà, een tweede kei. Binnenkort leggen we nog een dam aan. Ik begrijp ook niet waarom men "7 Euro " durft te vragen om boeken te kunnen kopen.
Stel je voor dat je een entréebiljetje zou moeten aanschaffen om je lichaam te spijzen in een restaurant. Met of zonder sterren. Om aan het voedsel van de geest te geraken moet dat wél, blijkbaar.
Maar dan dat "Ollekebolleke". Ook in DSL. Zie lager de definitie volgens Wikipedia.
Ook hier frons ik even de oevers van m'n rimpelende vijvers. Sjonge, de techniek overheerst de schoonheid en haar ontroering. Rijmt het niet of kan je niet goed tellen, dan bestaat het niet.
Lieve lezers, je mag me tegenspreken, tegenschrijven... als dat woord zou bestaan. Maar deze nederige dienaar zal je nooit trachten te raken, aan te raken, met het tellen van z'n verzen. Hij kàn amper op z'n vingers vooruit.
Hij zal wel, bijna ongemerkt, zachtjes willen binnenraken in dat unieke plekje van jou. Dààr waar jij je gevoelens bewaart. Diep bestoft in je herinnering of dagvers op de plank van je verlangen.
En ik zal je een hand reiken om aan dat potje ontroering te raken ... maar dan moet je alleen verder ...
In het Engelse taalgebied was het ollekebolleke al sinds 1951 bekend, onder namen als Jiggery-Pokery, Higgledy-Piggledy of de Double Dactyl. De laatste naam verwijst naar de versvoet van het ollekebolleke: een dubbele
Ik heb m'n ochtend verwend met Allerheiligenromantiek.
Want als ik het zelf niet doe, dan niemand ..
Hoe kan men de doden eren, denk ik dikwijls,
als men de levenden niet liefheeft.
Straks hang ik zeven witte rozen aan het 'duivenhokje' van m'n vader.
Misschien doe ik dat wel voor mijn moeder. Bijna negentig. Bij haar luister ik voor de duizendste keer naar datzelfde verhaal... duizend bloemen in haar hoofd .
Wilde eenden cirkelen als tamme duiven rond het huis. Voor het keukenraam schudt de acasia frivool haar kopje. Nog sexy met een fris groen lentekapsel. Terwijl de herfst haar haren dringend hoort te kleuren.
Waar dienen seizoenen anders voor?
Door mijn handen schuifelen herinneringen. Glazen met verdwenen genot. Breekbare gedachten. Nog nat van gisteren. En fragieler dan de liefde. Ik brak al wat.
Ik hou ze naar het licht. De acacia knikt. Ze zijn weer klaar voor vers verlangen.
De nacht sluipt het huis uit. Neemt het duister mee in z'n spoor.
De wekker heeft me bedrogen. Of ik hem. De enige klok die ik gisteren vergat van seizoen te veranderen.
De tijd wordt gemanipuleerd. En de mens is het slachtoffer. De wekkerradio kleurde rood op acht uur. Plichtsmatig sloeg ik de lakens om. De naakte realiteit bleek later met een uur vertraagd.
M'n ogen moe. M'n hersenen nog niet uitgeslapen. Gelukkig waren de woorden in DSL al wakker. Ze lagen reeds te wachten. Nog opgevouwen in de krant.
Je moet al een doorgewinterde masochist zijn om schrijver te willen worden. En zeggen dat het altijd m'n droom was. Tot ik kaal werd en de jaren van verstand in zicht kwamen.
In de Standaard der Letteren verdienen recensenten geld om schrijvers (of would be-literatoren) te liquideren. Onder de titel hierboven aangehaald schept de kok van dienst de beste brokken uit de laatste soep van Luc De Vos.
Hij eindigt met, ik citeer: "Het hoort vlot te lezen, maar na honderdzestig bladzijden van dit kinderachtige proza snak je naar taal voor plus-twaalfjarigen."
Onder de kritiek is er is ruimte voorzien om maximaal vier sterren in te kleuren. Ze blijven alle vier vaal als een volle maan. Leeg.
Mark Cloostermans, de beenhouwer van dienst, zal ook geen vrijkaarten krijgen voor een optreden van Gorki, vermoed ik.
Mea culpa. Weer eens liet ik me gaan. Gisteren. Ik kon niet weerstaan (artikel 71 van Jef Vermassen) aan m'n 'publicatiedrang'.
Ik ben in een berouwvolle bui. Mea maxima culpa. De tekst over het alaam van een kunstenaar: de muzieknoten, de penselen en de beitels... . Ik liet de letters door m'n vingers razen. Als een TGV.
Hij stond er dan ook klokvast. Maar zat onzacht op de sporen. Te onduidelijk. En zonder signalen vertrokken. Een beetje spoorloos.
In feite was het een repliek op een gedicht, op een andere site, waarin de dichters aangemaand werden te zwijgen. Als ze niet het leed en de onrechtvaardigheid bestreden.
En dàt vond ik toch een wat enge fundamentalistische visie. En toen, tja, schoten mijn vingers in galop met honderden en zovele paarden ...bloemen...
Want poëzie is toch geen synoniem van polemiek en pamflet.
En dragen we niet allemaal al het wereldleed in ons eigen leven? Hebben we dan niet het recht om nu en dan te vergeten? Om zo te overleven.
Zelf noem ik me graag een 'gelukkige struisvogel'. En ja, als de harde feiten m'n kop uit het zand trekken, dan doet dat pijn. Maar goed, dan was ik die andere dagen toch even onbezorgd gelukkig. Net of dat een misdaad is.
Waar is de tijd dat onze moeder de Heilige Kerk ons opzadelde met alle schulden van de wereld?! En die van Israël. Terwijl we al genoeg last hadden met de zonden van het zesde en negende gebod.
Ik heb het gevoel dat Men ons tegenwoordig weer wil gebukt laten gaan onder alles wat er fout loopt in deze wereld.
Waar waren wij ... Joe, weet je nog?
Mijn verontschuldigingen, al te late lezers, ik hoop dat ik je slaap niet gestolen heb.
Morgen beter ...
uvi
En nu nog even voor je het licht uitknipt, een Chinees spreekwoord:
Als dat wat je zeggen gaat, niet mooier is dan de stilte, zwijg dan.
Als muzieknoten nu eens letters waren. Zouden ze dan enkel een Brabançonne of een Marseillaise mogen schrijven? Geen liefdesliedjes, geen Plaisir of Chagrin d'amour ... ?
Als penselen nu eens dichters waren. Schilderden ze dan enkel een Guernica? Geen Mona Lisa, geen Blauwe Dame, geen ...
En als beitels nu eens beeldhouwers werden. Kapten ze dan geen steen tot vrouw? Geen Venus, geen David, geen ...
Verdriet is er steeds en overal. In overvloed aanwezig. Onmacht en ellende. Onrechtvaardigheid. Machtelozen ... de wereld is er vol van.
Hebben zij dan het monopolie op woorden? En zijn er geen : Polemieken en Pamfletten. En andere kanalen?
En als het regent mag ik dan geen zonnestraal verzinnen? Hoe krijg ik anders een regenboog op papier?
Ik kan enkel schrijven in bloemen. Met vingers van verlangen. Hoopjes hoop samenharken van afgestorven blaadjes die vallen.
En vooral... even vergeten ... waarover ik wél zou moeten schrijven. Maar niet kan.
De zon zit op m'n linkerschouder. Zij trekt zich op uit haar bed. De horizon. Naar boven. In de bomen.
Avoir et être. Geluk. Kan je een gevoel kopen?
Wij verwarren dit nogal eens met 'hebberig' bezit. Of zou geluk geen gevoel zijn?
Hebben. En soms zijn we zelfs gelukkig als we iets niet hebben. Kanker bv.
Misschien versta je me niet. Maar het is of er een filter zit tussen het leven en mezelf. Een klad meeuwen aan de zee. Het klotsen van golven tegen de dijk. Ik notuleer het als een notaris. Een akte.
Maar hoor ik op de radio het geruis van riet. De wind en de roep van de zee. Dan slik ik. Van ontroering.
Zou mijn verbeelding weidser zijn dan het beeld? Zo las ik daarjuist in het dagboek van Della Bosiers het woordje 'terras'. En werd meteen terug gekatapulteerd naar : 'Back to the future'. Toen het nog allemaal mocht of moest beginnen. Thuis.
Het is net of vandaag pas écht is, als hij gisteren geworden is.
" Nog altijd is zij de mooiste. Zij is op de tast gekozen. "
Twee versregels van Dewulf. Zopas genoten en gedronken. Een kop koffie met speculoos. En een gedicht.
Een zweem van geluk in woorden. Ik noemde het onlangs nog 'plagiaat van het leven'. Dàt gevoel. Je leeft eerst en dan kopiëer je het. Blauw op wit. Of zelfs andersom. Je leest het en je droomt het ooit te leven.
Te zijn wie je niet bent. Die schrijver aan z'n tafel. Die plichtsmatig en trouw de ochtend vol woorden schrijft. Op zijn allenige kamer. Het leven inpakt. Intact. Met papier.
Was ik niet begonnen over geluk? Ach, dat laat zich niet inpakken met woorden. Je kan 'het' slechts laten 'vermoeden'...
Het laat zich niet vangen in 'rijm'. Tenzij misschien op een winterse dag. Vroeg in de ochtend. Aan de takken van bevroren bomen ...
De klok tikt zonder genade de ochtend kapot. Ach, hij kan niet meer stuk. Dichters werden wakker in mijn handen. Ik wreef hen de slaap uit hun woorden.
Bij H. de Coninck bv. liet ik zinnen ontwaken als: ...
Alles ging een beetje liegen, met oogschaduw onder haar o's kwam de werkelijkheid mij vragen of ik meewou, naar een gedicht of zo.
Nee. Laat het allemaal maar weggegaan zijn uit mij, beeldspraak, betekenis. Ik blijf wel achter. Taal een lege zaal. En ik degene die het licht uitdoet.
HdC
Schrijvers, ach, als paddestoelen op papier. Zo schieten ze op in de herfst van m'n hoofd.
Als het grijs van grafiet nog over de hemel hangt. De dag nog niet te voorschijn durft komen. Had de nacht verdriet?
Zolang er ergens, ik weet niet waar, er één lezer, één lezeres is die even de dag vergeet omdat ze mij leest ...
Zolang zet ik me neer voor het scherm. En laat mijn vingers spelen op een bord.
Vanmorgen vloog ze nog... (De meeuw van Tsjechov).
Vandaag zag ik de eerste meeuw. Zoals een zwaluw de lente in de lucht tekent, zo brengen meeuwen het verlangen naar de eerste sneeuw.
Als lage wolken trekken ze over de Molenbeek. Souvenirs van de zomer. Sporen van zee. Heimwee. Bedevaarders in ranke rituelen. Bidden eentonig, heen en weer.
Hoeveel meeuwen lang zal ik nog leven? Onder het behang van eeuwen. Een traan in de ogen van de eeuwigheid.
Minuscuul onsterfbaar in het heden. Bang voor het vergeten. Van ogen, lippen, armen, ... En weten ...
Wel, het heeft iets. Zo'n writer's block. Het biedt je zekerheid. En terzelfdertijd, ook wat flou artistique. Een kunstzinnige sjiek.
Want als het er niet meer is. Dàn heb je het toch maar gehad. En hebben staat hier ook voor zijn. Je bent of was een schrijver.
Hoe kan je anders zo'n ding hebben. Een schrijfkramp. De vingers gaan in staking. In navolging van de hersenen. Zij leveren niet meer. De handen willen niet meer. En daar liggen die letters lamgelegd in hun depot. Te gisten. Met een beperkte houdbaarheidsdatum.
Als schrijver ben je dan machteloos. Je kijkt met weemoed en een beetje afgunst. Naar die heerlijke zinnen. Die voorbij zeilen op het witte blad van een collega. Het dobberen van blauwe gevoelens.
Woorden als meeuwen die schreeuwen om aandacht. En jijzelf zit in een woestijn van wit. Geen kemel aan de praat te krijgen.
Je berust in de rust. En verzindt een tactiek. Een strategie om de staking te ondermijnen. Je doet alsof. En schrijft over die spontane opstand.
En kijk, daar staan ze dan. Die eerste letters. Je bent bang voor een punt. Het finale. Maar je plaatst ze. Uitdagend. Dààr waar jij hen wil. Meester over de interpunctie.
En zie, de rest volgt vanzelf. Staking gebroken. Voorlopig toch...
Raar, zeg ik. Soms na een liefdevolle emotie. Ben nog steeds een verliefd jongetje. Amper 65.
Dikwijls door het lezen. Van een tijdschrift, een gedicht. In de ochtend. Daarna beginnen m'n vingers onrustig te worden...
Op straat ... al wandelend... raap ik zinnetjes op ... goed kijken is een eerste voorwaarde.
O ja, en zonder verwondering en bewondering gaat het ook niet.
Maar zoals dit: vanmorgen schreef ik een reactie op een persoonlijk mailtje. De eerste twee zinnen stonden er voor dat ik het besefte. Zo uit m'n vingers gelekt. Achteraf wist ik: hier moet ik iets mee doen.
Eén moment inspiratie en dan de transpiratie ...
Luisteren naar de woorden die groeien in je hoofd. Schrijven, schrappen..., schrijven, schrappen ... schrappen ...
Zo ongeveer...
Ah, zo eenvoudig is dat? Euh, ja zeker ...
Queeste
Waar is je stilte neergestreken? Op het veld van je verwarde vingers, tussen de dauw van je beloken ogen of in de verte van je dromen?
Met vragen baken ik je zwijgen af verleg de grens van mijn verlangen naar gemis in lege handen en zinnen zonder stem onuitgesproken lang.
Hoe kan ik je lichaam achterlaten in lakens van herinnering de warmte van je woorden horen verloren tussen gisteren en morgen?
Beter plekje dan dit bestaat er niet op de wereld. Enkele vierkante meters geluk. Een zetel op een terrasje overkoepeld door een glazen stulp. Genesteld in groen en water.
Daarnet nog huilde een trein door de stilte. Hij ging razend tekeer. Vulde de hemel met een metalen uitspansel. Driftig daverend.
Hij verpulverde het gefrazel van de zuidenwind. Die mij vertelt over het geluid van de duizendpoot. In de verte. Enkel als hij zuiders zingt dan tilt hij het monotone gedreun over de daken. Duizenden huizen ver. Tot hier.
In mijn zetel. Waar ik moe van niets, me leeg en vol voel. Vermoeid als een verdriet dat me volledig vult. Vanaf m'n ogen die wenen zonder tranen. Over m'n bedrukte borst. Tot in de diepte van m'n tenen. Leeg en vol.
In de lucht tussen de wolken hangt een zilveren vogel. Met onbewogen vleugels. Hij vliegt naar het zuiden. In z'n bek een blank jongetje. Wat bruiner van Belgische zon. Op weg naar zwarte mensen. Die vluchten in gamele bootjes.
Ik ben een verzamelaar. Van het niets bewaard uit vroeger. Een verleden uit de verste verte ...
Ik koester een illusie. Zoveel gemakkelijker om te houden van iets wat nooit heeft bestaan.
Het blijft vlekkeloos jong. Onaangetast. Geen kreukel berouw. Geen spatje verdriet.
Eeuwig onaantastbaar trouw. Het is alleen van jou.
Je brengt een ander op een idee. Alleen al met het woord : nostalgie. En ogen gaan glinsteren. Als de zon in het water. Van heimwee naar wat nooit was.
Naar Iets dat je langzaam laat groeien in jezelf. Als groen gras. "Green Green Grass Of Home" The old home town looks the same as I step down from the train, and there to meet me is my Mama and Papa. Tom Jones. Weet je nog?
En ogen worden vochtiger naargelang de ouderdom. Het leven korter wordt en de dood dichterbij.
Nostalgie om je onbezorgd te bedriegen. Je te verwennen met een stukje heden uit het verleden. Hoop te planten als jonge sla in september. Die je niet meer als een krop zal snijden. Alleen nog zal proeven in je herinnering.
Hoop het enige wat je nog teelt. Vooraleer de wanhoop toeslaat en je verlamt ... Angst als jonge sla ...
Vandaag voel ik me een beetje bezorgd. Bekommerd om jou. Want wat neem ik van je af? Tijd en illusie? En wat krijg je in de plaats van me? Niets? Tenzij een gebrek aan de twee voorgaande?
Wat heb JIJ er aan als ik je schrijf dat het geluid van motoren over een autostrade binnendringt in dit 'heilige der heiligen': mijn ochtend?
Trouwens, weet jij wel wat dàt is, nu de RKK een minuscuul clubje is geworden? Waarvan de leider als een archaïsche rock-artist zich tussen z'n groupies laat ronddragen.
Vraagtekens. Het zijn zo wat de leestekens die mijn witte ruimte bevolken en beheersen. Twijfel. Een teken van zwakte? Onmacht? Gebrek aan overtuiging of kennis?
Waarom schrijf ik dan? En jij, waarom lees je dit? Waarom? Het zal wel nooit duidelijk worden. Voor geen van ons beiden.
Zelf kan ik me amper een ochtend voorstellen zonder papier tussen m'n vingers. Het zou dan zijn alsof ik het belangrijkste deel van de dag heb overgeslagen.
Zou het voor mij wel 'een dag' geweest zijn? Dit is puur een oratorische vraag. Het vraagteken doet er niet toe in dit geval. Je mag het aftrekken van de voorgaande. Eentje minder op de lijst van mijn twijfel.
Goed, onderstel dat je de tijd die je spendeerde aan dit stukje als een verloren deeltje van je leven zou beschouwen dan zal ik het nog goed trachten te maken. In de zin van 'herstelling van de geleden schade'. Wiedergutmachung.
Hoe gaat het met je vandaag?
Met je reuma? En je hoofdpijn? Die steek in je heup? Vergat ik nog wat? Ach ja, de pijn van het zijn en het alleen zijn.
En jij daar. Ja, jij die zich mateloos moe voelt in dat jonge lichaam van je. Terwijl je geest ronddanst maar dan op een dansvloer die je verlamt.
Jij die zich bezorgd afvraagt 'hoe breng ik die twee weer in balans' . Lichaam en ziel.
Hoe gaat het vandaag met je?
Terwijl jij zich angstig afvraagt: wat volgt er nog? Wat zullen onderzoeken naar boven halen aan analyses en diagnoses ? Speciaal voor jou: het ga je goed!
Zie, lieve lezer-es,
zo is alles nog niet verloren vandaag. Want ik had interesse voor je. Ik informeerde even hoe het met je ging vandaag.
Het was verboden. Maar we deden het toch. Want alles was verboden.
De zondagnamiddag, toen nog met een hoofdletter, kregen we witte boterhammen met kaas ertussen. En een blekken kan met chocolademelk. Of iets in die buurt. Stiekem sopten we onze boterham in dat kopje troost. Een heldendaad.
Eén keer per week kregen we dat extraatje. Na een bezoek van thuis. Op zondagnamiddag. Dàt was enkel realiseerbaar voor de rijken of zij die dichtbij woonden. M'n ouders zaten ergens tussenin. Veronderstel ik. Eerst de tram. In '56 een Opel Record.
Op het einde van die visite kwam een surveillant rond met een bel. Tijd voor de tranen. Van moeders. En bij dat afscheid was het net of ze de ziel uit je lijf scheurden. Ze meenamen naar dat verre dorpje met z'n bossen en z'n heide. Toen nog.
En zelf bleef je verweesd achter. Met een onbeschrijflijke pijn in je borst. En ze beschrijven kon je niet. Want elke brief moest open afgegeven worden.
En waar vond je dan wat moederliefde terug? In de verboden hand van een kameraadje. In het donker van de filmzaal. Om die jongensliefde te vermijden: "Semper tres!".
Jawel, een luxe. Op zondagavond. Om je pijn te verdoven. Een film, zoals de Five Sullivans. Vijf broers die allemaal stierven in WO II. Voor ons.
Zoiets dat kon je begrijpen. Want zelf zat je ook te sterven.
Zopas sopte ik m'n witte boterham met kaas in een kopje chocolademelk. Van échte chocolade. Ik keek vluchtig rond. Geen surveillant te bemerken. Oef!
Als een razende ben ik er door gekoerst. Wel honderd gedichten per uur. Dat verdient een 'proces verbaal'. Fout ... ik weet het.
Mààr... ik wist weer meteen waarom hij nu al jaren naast me ligt. Ongeopend. Zo blauw, maar zo alleen. En dan nog met een lint, tussen het één en andere been. Ach, vergeef me, dat rijmde even.
H. de Coninck bleef ik jarenlang trouw. Hij was m'n ochtend. Het oosten en het westen. Het noorden en het zuiden. Koningsblauw.
Dewulf prevel ik, zo traag als ik kan. Als een schildpad over papier. Telkens opnieuw. Van ginder tot hier. Tot ik er blauwziek van word.
En Nolens is nog Terra Incognita. Geurt lekker naar inkt. Die bezinkt op weilanden van woorden. Ik ontdek en ontdek ... en trek verder...
Maar Claus ... neen, dank je, die laat ik voor de Nobelprijs ...
Hij ligt hier in mijn handen. Blauw als een geschilderde zee. Met een lint als een liaan tussen de tanden.
Als het leven van een dichter mag worden afgemeten aan het aantal pagina's, dan is hij groot en dik. En oud. En dat is hij ook Hugo Claus. Oud, bedoel ik.
De Bezige Bij verzamelde zijn leven tussen twee covers. Op 1.109 bladen. Leven en dood behangen met letters.
Na Herman de Conink, jaren lang, Dewulf en Nolens, begin ik nu de ochtend ook met wat Claus.
Ik hoor zijn voornaam gefrasel. Nederlands om te savoureren. Heerlijke blauwe ochtend ...
uvi
PS. Oud is een relatief begrip. Wanneer ben je dat? Vanaf tachtig, negentig, honderd? Of daar ergens tussenin?
Hoe de morgen reeds tekeer gaat. Met slaande deuren. Een wekkerradio en kinderstemmen op een fiets. Terwijl ik nog hoop verzamel op een ochtend. Badend in de leegte van geluid.
In mijn handen dobberen dichters over een blad. Leven in wit water. Uren turen naar letters in de verte. Achtergelaten dagen. Verteerd door herinnering.
En ik wil slapen in de armen van hun gestamel. Onder de blauwe wasem van hun inkt.
Mijn ochtendritueel verslaapt zich. In de eerste plooien van het licht. Het sacrale water wacht op zijn ontwaken. Ik wil de ochtend voor mij alleen bewaren.
Angstvallig vertaal ik ieder geluid. In de stilte teel ik dichters. Op papier. Het geritsel van letters. Ze herleven onder de streling van zachte ogen.
Boven wacht de dag onder zijn lakens. Ze slapen beiden nog. Onder een sprei van dromen.
Neen, een kopje staat er niet zomaar. Zelfs leeg heeft het een tweede leven. Het bewaart ochtend of verzamelt herinnering.
Zo ook, kan dat gebeuren met het licht. Het ligt dan zonder ogen te wachten op een boek. Gebundelde aarzeling van woorden.
Het betasten van het leven. Wat nog moet komen. De dood. Als een oefening. En het leven. Om te leren verliezen.
Daarom staat er een kopje. Ook al is het leeg. Op de daartoe bestemde plaats. Na genot, een etalage van gemis. En licht. Gevangen om te lezen. Wat een ander reeds wist.
Ik hoor het hijgen van zijn stappen. Luister naar de echo van z'n stem. Doorheen de muren. Hij huppelt door de wereld die ik niet dragen kan. Noch sturen.
Hoe licht is het verdriet van kind'ren. In tijd. Het lijkt wel ebbe en vloed langsheen de kustlijn van hun tranen. Ik moet me baden in hun verlaten angst.
Maar in mijn handen rust een zachte onrust. Een sprei van twijfel dekt de tafel van m'n dag. Hoe, m'n God, kan ik het kind in mij weer baren. Om hem te troosten als een spel. Met kameraden.
Zondige gedachten zijn het. OK, ik geef het meteen toe. Ik bad zelfs tot een god waarin ik niet geloof.
En nog blijven ze 'ontoelaatbaar'. Want in gedachten kun je ook zondigen, leerde de Mechelse Catechismus. Ik denk veel.
Ze kloppen niet binnen het referentiekader. Mijn hoop en wanhoop. Niet volgens het boekje dat de literatuur en het leven doceert. Over een opa en oma. De charmante heiligen van de derde leeftijd.
Volgens mij ongedoseerd. Preconciliair. En aangelengd met romantiek. Zoals vroeger de melk. Maar ik ben dan ook een zondaar.
Ik ken er die het doen met de glimlach. Met kennis van zaken en een hart van goud. Dat zijn de échten. De engelen in een sprookje.
Ik ben eerder de boze jager. Mijn God, laat hem nog een uurtje slapen.
Daar staat hij dan onder de Vlaamse modder. Brabants bruin. Oerdegelijke klei om een man te scheppen. Ondertussen is hij nog m'n Afrikaanse prins. Kwetsbaar.
Mon amour pour toujours. Dàt zeg ik hem dagelijks want hij moet zoveel liefde missen. En staat nog voor brutale waarheden.
Maar nu dwingt de wereld me op de knieën. Om hem te wassen en te kleden. Kniehoog denken en handelen.
De wasmachine is me genadig. En de buurvrouw ook. Ze biedt dekking. Hij mag op de trampoline. Want de oorlog woedt verder. Van de klei komen keitjes.
Een reservoir van projectielen. Reptielen in kinderhanden. Mijn kleine oorlog. En ik heb er al eentje achter de rug. WO II.
Die leek mij toen plezanter.
uvi
PS. Buurjongen heeft bestand afgekondigd. Wapens zwijgen. Vijand zit mee op trampoline.
Multicultureel Madurodam. Mijn kleine Afrikaan spreekt twee talen. Da's niet genoeg. Da's duidelijk.
Hij is blank en Belg. Maar ook weer niet. Voor kinderen. Hier op het woonerf is hij een indringer. Een allochtoon. Blaast het spel op want ze verstaan elkaar niet. Loopt in de weg. Een spelende terrorist.
Sommigen kruipen dan maar zelf naar binnen. Hun dichtste nest. Anderen staan op hun rechten. Eigen plein eerst. Jij kwam later. Wij waren en wonen hier.
Woorden vormen een barrière. Als ze niet van dezelfde taal zijn. Ik verwijt hen niets. Zie het verdriet in zijn tranen. Lijd met hem, maar begrijp hen.
Of hoe kinderen al trainen voor later.
Hier spreekt men Nederlands. Sire, il n'y a pas de Belges. Si, Monsieur
Destrée , mijn kleine Belg. Il n'aime pas le soleil.
Alles kan ik verdragen, Het verdorren van bonen, Stervende bloemen, het hoekje Aardappelen kan ik met droge ogen Zien rooien, daar ben ik Werkelijk hard in.
Maar jonge sla in september, Net geplant, slap nog, In vochtige bedjes, nee
Met dank en respect voor Kopland...
En de lezers hier ... Nu begrijp je hieronder die 'jonge sla' beter. Bij de duiven.
Hoe dikwijls had ik deze zinnen moeten herschrijven? Nu haal ik ze uit m'n hoofd en laat ze meteen los.Als jonge duiven. Ik kijk ze achterna. Als een doordeweekse duivenliefhebber.
Ik zie ze haperen in hun vlucht. Vallen meer dan vliegen. Welke richting kiezen ze? Komen ze terug? Fladderen ze zomaar wat rond? Als labiele letters in de lucht.
Verlangen ze terug naar het dons van hun nest? Of wenkt die weidse wereld? Zonder belemmering van een hok. Wat doe je met jonge woorden?
Laat je ze los? Of laat je ze groeien? Ben ik nu een duivenmelker? Of een teler van onvolgroeide gedachten? Een tedere tuinier van jonge sla. Zoals Kopland. Dat zou ik willen zijn.
Ochtend. En donker. Een dwaallicht in de zomer. Ik tik met m'n voet op een knop. En het wordt licht. Daar staat hij dan. Een 'staande leeslamp'. Een ranke vuurtoren voor de grijze uren van deze dag. Onder zich laat hij het licht stromen. M'n handen verzamelen z'n stralen over de bladen. Baden in een bundel. Letters golven over het papieren strand. Zee van zinnen. Ze deinen in m'n hoofd.
Ik blader door ebbe en vloed. De bellettrie van waden door het blauw.
Als iedere gedachte een kruispunt wordt dan verdwaal je al vlug in jezelf. Ik ben een allochtoon in m'n hoofd.
Zopas nog gedacht. Ik hou van een open geest, maar van een gesloten keuken. Stel je voor dat het andersom zou zijn. Dan las je nu wat afwas.
Poëzie en proza. Een koppel dat ik dagelijks frequenteer. Ze lijken op elkaar. Soms wat veel, een identieke tweeling. Maar waar verschillen ze, vraag ik me dikwijls af.
De ochtend suggereerde mij een antwoord. Met Dewulf in m'n handen is die altijd blauw. De ochtend.
Kijk, een bundel poëzie die kan ik telkens opnieuw doorbladeren. En blijven hangen bij een schitterend vers. Opnieuw en opnieuw ...
Soms vrees ik te verdwijnen in mijn zetel. Osmose. Zoiets als een oud koppel. Zwijgen naast elkaar. Aan tafel. In bed.
Alles zeggen. Zonder een interval van woorden. Op de patatten, het correct afgemeten zout. En de duur van koken. De klok op tijd verzet.
Traag door de dag. Maar toch snelt het leven. Voorbij. Naar z'n einde. Het weten. Maar vergeten. Dat is goed voor de gezondheid. Zoals lezen in een zetel.
De tijd doden. Bbbrrr ... Zelf ben ik zonder verveling geboren. We maakten alles van niks. Nu hebben ze alles en ze vinden het maar niks. Tv, computer, spelletjes allerhande... het is net dat andere dat ze tekort komen.
Geef me een letter en ik bouw een woord. Altijd een hevige lezer geweest. Mijn kinderen nooit. M'n kleinzoon al evenmin. Gebrek aan verbeelding. Een handicap.
Ik word nu opnieuw geconfronteerd met de 'tekenfilms'. Mijn God, wat bezielt die makers? Wie zijn het? En waarom?
Het is niet meer dan wat je ziet. Gevangene van de camera. De beperking van een scherm. De gruwel van geweld. Ik lees in een dagblad : een kind van tien zag al meer dan tienduizend doden.
O, wat een leven ... als ik ooit eens vijf minuten tijd heb ...
uvi
Natuurlijk, overdrijf ik. Zelf ben ik groot geworden met Old Shatterhand en Winnetou. En er was geen concurrentie. Cowboys en indianen, was alles wat we handen. En onze verbeelding.
Dauwvers. Inktblauw. In de ochtend zijn de woorden zoveel jonger dan bij het vallen van de avond.
Het lijkt me alsof ze dan slechts even over het nest kijken. En zich terugtrekken voor de kilte van een onbekend begin. Beetje bang voor de dag. Brutale werkelijkheid. Nog even slapen in je dromen.
Straks is het nog tijd genoeg om wakker te worden. Voor het geluid van een stem. De drukte van een radio. Het lawaai van elke dag.
En dan het vervolgverhaal van stofzuiger en stofdoek. De strijk en de strijkplank. De kookpotten en het fornuis. Het monotone verhaal van 'het leven zoals het is.'
En nu en dag een ochtend om te dromen dat het anders kan ...
In een boekje bladeren. Onder een schemerlamp. In de ochtend. De wereld door je handen laten wentelen. Het dorp dat je niet kent. Veraf of dichtbij.
Alleen in je hoofd al, loop je verloren. En dan zwijgen we nog over dat universum van emoties. Gedachten en gevoelens. En hoe ze in evenwicht houden. Die fragiele grens. Van verlangen en vaststellen. Hoe je droomt en hoe het is.
Langzaam wakker worden in jezelf. Even voelen en proeven. Van de dag. Nog voor hij begint. Een aperitief dat meestal nooit het dessert haalt. Als de avond valt.
Stad. Ik stap dwars door haar aders. Schrijd en schrijf. Zinnen sudderen in mijn hersenpan. Straks druipen ze dampend nog op papier.
Op het trottoir een jonge juf. Zij glimlacht verrast en vrolijk. Hapert even in een reflex. We schrikken beiden. Niet gewoon mekaar hier te zien. Zij twijfelt. Maar ze is nu een vreemde in haar rol. Haar hand verstijft. Nu kan het niet. We hebben een relatie met elkaar. Verborgen op dit ogenblik. Maar meestal in publiek.
Zij heeft me eerst aangesproken. Toen het begon. Ze liep me achterna. Een heer van stand. Zo lijkt dat dan. Ik beken, was wat onwennig. En wimpelde haar liever af. Ze was wat opdringerig. Die eerste keer. En zo buitensporig jong. Met Roma-look.
Nu na jaren lacht ze al van ver. Is zeker van haar charme. Verleidt me met haar blote tanden. Op d' Oude Markt. De Gele straat. En de Delhaize. Zonder schaamte. Terwijl eenieder het zo maar ziet.
Steekt zij haar handen uit naar mij. Ik geef haar twintig cent. Voor een glimlach is dat goedkoop. OK, ik weet het wel. Maar heb je al gedacht aan al die anderen?
De zomer was nog jong toen zij stierf. In volle vlucht. In een auto. Uit het leven. Voor paparazzi.
Vanmorgen zong de radio voor haar. Het was nog vroeg in de badkamer. En zij sloop mijn ochtend binnen.
Zoals gedachten dat kunnen. Of liedjes. Soms zijn ze er al voordat je er bewust van bent. En dan drijven woorden door je hoofd als mist over een weiland. In slierten. Nog wat loom van de nacht.
En Elton John laat je woorden 'whisper like a candle in the wind'. En weemoed vult de kamer. Leeg van onbestemd gemis. Wazig als de wasem van warme adem op een venster. En je tekent, zoals een kind, je jeugd op het aangeslagen glas. En ze verdwijnt weer even vlug. Als een vingerafdruk.
En dan is er de geur van koffie... om je te troosten.
De natte was geurt. Hij wacht op zolder. Droogt zichzelf. Zonder trommel. Ik heb m'n korte broeken uitgewassen voor het stukje zomer dat nog komt. Als maandag m'n kleinzoon van mij een opa maakt.
Ik wou dat ik een opa was als een ander.
Op Pinksterdag samen met m'n kleinzoon de eendjes voeren in het park. Zoals ik toen deed met zijn moeder. Mijn dochter.
Kijk nou toch, je jurk wordt nat Je handjes vuil En papa boos.
Ah, zalige problemen van papa's met hun dochter.
Vader was een mooie held Vader was de baas Vader was een duidelijke mengeling van Onze Lieve Heer en Sinterklaas
Ben je bang voor 't hondje Hondje bijt niet Papa zegt dat ie niet bijt
Op een mooie Pinksterdag Met de kleine meid
Maar dan wordt haar jurkje een jeansbroek. En lijkt ze op een vrouw..
Morgen kan ze zwanger zijn 't Kan ook nog vandaag 't Kan van de behanger zijn of van een Franse zanger zijn of iemand uit Den Haag
Vader kan gaan smeken En gaan preken Tot hij purper ziet Vader zegt: pas op, m'n kind Dat hondje bijt Ze luistert niet
Vader is een hypocriet Vader is een nul Vader is er enkel en alleen maar voor de centen en de rest is flauwekul.
Toen al zong ik het mee uit volle borst, maar dat het zo realistisch was, dat had ik niet kunnen inschatten. Zelfs niet met m'n stoutste verbeelding.
En ze werd zwanger. Meer dan eens. Het was dan wel niet van een Franse zanger. Maar de kindjes kregen zowel een blanke als een gekleurde huid. En geen van hen spreekt mijn moedertaaL
O, was ik maar een opa als een ander. Oma bakt en kookt, wast en plast en opa houdt de kleine bezig. Deze opa is ook een oma. Je ziet het niet meteen aan hem. Want hij draagt een baardje en haren op z'n borst.
Als andere grootouders de zondagnamiddag hun aangevulde kroost uitwuiven dan zakken ze daarna met een zucht van verlichting in de zetel. Blij dat ze komen. En weer gaan. En dan kan je opnieuw heerlijk snakken naar de volgende keer.
Deze opa heeft een erg onregelmatige cyclus. Eentje van dag en nacht en anderhalve maand lang. Opa én oma. En er kan een jaar of vijf tussen zitten. Zoals in die 'pauze'.
Ah, ik wou dat ik een opa was als (g)een ander ...
uvi
Op een mooie Pinksterdag Tekst: Annie M.G. Schmidt Muziek: Harry Bannink
Vroeger. Toen de tijd nog goed en oud was. Toen hingen er trage vogels in de lucht. Met in hun bek een vers geboren kind. In volle vlucht. Zij keken dan even achteloos rond. En dropten het zo maar in de bomen.
Verre van accuraat waren ze. Die vliegende postbodes. Zo kwam het dat op de ene boerderij er zomaar zeven vielen. En in de stad, wel ... geen, één of hooguit twee overbleven. Tja, het was daar dan ook moeilijk vliegen.
Zelf twijfel ik nog altijd aan 't verhaal. Nooit zag ik er eentje klapwieken met een luier aan z'n langgerekte snavel. Ik kom uit de Kempen. Daar zijn de mensen nuchter en gezegend met de nodige dosis wantrouwen.
Bij ons op de purperen heide lagen ze gewoon tussen de rode kolen. Het was dan ook altijd voorzichtig snijden om zo'n spruit niet te verwarren met een kool. Vader had geen groene vingers. En toch werden er bij ons drie gevonden.
Misschien hadden de buren die daar wel verstopt. Uit compassie. Vader was een denker. Geen doener. En de buren zeiden hem altijd. Staf, hij lijkt op jou. Ik wist toen nog niet dat ik twee linkerhanden had.
Maar nu, maandag ... komt er zo'n grote zilveren vogel uit Afrika. Met in zijn buik een hoopje mensen. En daar tussen een jongetje van zeven. Blank en alleen. Met een toerist aan de hand.
Ik droom nu 's nachts al van jongetjes van zeven. Ook een beetje bang. Ik ben zoals hij, alleen. Opa dag en nacht. En zijn moedertaal is Frans. Zijn mama 'vergat' hem 'Vlaams' te leren.
Mijn radio spreekt nu altijd comme Molière. La première. Kwestie van mijn tong wat souplesse te kweken. Elle n'est pas ma langue maternelle.
Mijn vingers zullen stil worden de komende weken. Eind september vertrekt hij terug naar dat zwarte land. Nu nog een toerist vinden die hem mee wil nemen.
Smalle steeg. Eeuwen prevelen hier nog stilte. Het Klooster hangt gebogen over de straat. Uitzicht op de wereld. God was een briljante bouwheer. Verkavelde groen en rust tot gebed.
De tijd heroverde de plek. Omringde ze met stad. Gebeden omgeven met gelovigen. Nonnetjes verzorgden beaat de portefeuille van hun Bruidegom. Kaarsen, hosties, wierook en andere parafernalia spijsden ze tot goddelijke rijkdom.
Maar God was geen goede belegger. De markt stortte in elkaar. Aandelen in aflaten, ze kalfden af tot onverkoopbare waarden. Zijn options en futures, de hemel op lange termijn, belandden in een baisse.
De kerken kwamen leeg te staan. En werden een theater. En Hij die ooit de 'marchanten' de tempel uitjaagde verkocht z'n klooster aan de meest biedende betaler.
Zakenlui en dure toeristen klikklakken nu door de gangen. Waar habijten vroeger de stappen dempten van zalige zusters op weg naar hun Huis van gebed. Een sober klooster is nu een sjiek hotel. Zonder de God van gebed. Zonder nonnetjes als zingende zonnetjes. Maar met als Baas de god van het Geld. En blondjes in bed.
Ik ben jaloers op dit huis. Benijd het met alle verbeelding. Het ontving me gastvrij. Maagdelijk nog. Ik was haar eerste bewoner. Maar zal niet haar laatste zijn. Dit huis zal me bedriegen met een ander.
Ik laat er mijn ziel achter. Wie zal de trappen bestijgen die ik uitslijt? Wie zal er mijn blauwe slaapkamer inpalmen? Bleu de Provence. Hoe zal de liefde er gedijen? Zal er nog lavendel groeien van tederheid?
En het valiesje waarin ik de afgietsels van m'n dromen stop? Met Petit prince erop. En de blauwe kaarsjeshouders. Wie zal ze voeden? Wie zal de adem uit deze kamer halen? Zal ik er mijn laatste achterlaten?
Er groeit een vrouw in mijn huis. Uit 'Blauwziek' van Bernard Dewulf.
De ganzen zijn onrustig. Trosjes pluimen vliegen taterend over mijn huis. Klagend. Heen weer. De vijver lijkt hen niet te bekoren. Of is het de wind die fout zit voor hun landingsgestel?
In mijn hoofd groeit een vrouw. Nu al bijna zes jaar lang. En ze blijft nog altijd meisje. Van m'n dromen. In mijn ogen. Ze lacht als een bakvis. En weent als een waterval.
Ze legt woorden in mijn hand. Laat mijn vingers spelen. Op haar toetsenbord. Nu en dan, heel even. Want we stelen van de tijd. Verboden uren.
Leven. Nu. Nu het nog kan. Tastbaar. Onze lichamen. Een lawine. Van ondergesneeuwd gemis en verlangen.
Winter wikkelt zich rond onze jaren. Wij kiezen voor de dagen. Niet voor herinnering. Da's voor later.
Zoals een ochtend. Toegedekt met sneeuw. Egaal wit. Luisterzacht. Ongerept. Nog onbesmet door woorden. Geluidsarm. Stilterijk.
Zo stel ik me een wit blad voor. Van het noorden naar het zuiden. Van oost naar west. Een leeg nest. Het niet zijn. Voor het zijn.
Alles kan nog. Ieder ongeschreven woord kan nog veranderd worden. Het is nog niet onderweg naar een lezer. Geen reiziger van betekenis. Nog vol van niets. Nog niet gekleurd. Nog niet gekreukt.
Zonder handen. Zonder pen. Al wel losgelaten. Maar zo vrij als wit. Nog niet betast door ogen. Nog niet verraden door een lezer. Onveranderd. Zoals gedacht. Il incipio. Het begin.
Het neerschrijven is reeds verraad. Aan de gedachte. Niet begrensd door letters of lectuur. Het is de witte stilte stelen van een machteloos blad. Wit wordt zwart. Met restjes niets tussen de lijnen.
Dag, wit blad. Ik bied je mijn verontschuldigingen aan. Want ik ontnam je jouw onschuld. Ik maak je medeplichtig. Aan onbegrip. Aan lelijkheid. Zonder mij was je nu nog een vrij blad.
"Wat niet weet, niet deert." Want "Pijn is veel moeilijker te verdragen dan onwetendheid."
Dat lees ik vanmorgen in 'Uitgelezen' de boekenbijlage van De Morgen. Hoe ga je met 'leugen' om?
De 'leugen' in de wereld? En die in je eigen lichaam en ziel? Is ze er misschien een reflectie van? Een echo, een weerspiegeling? Een overlevingsstrategie?
Vertellen we onszelf ook niet graag dat we zelf boven de leugen staan? Creëren we niet onze Kleine Waarheid? Eigen Waarheid eerst. Gevaarlijke slogan. Ik weet het.
Ik schrijf de slaap uit m'n vingers. Hang wat herinneringen aan de waslijn van het leven. Zand tussen de tenen van m'n jeugd. Heide en berk. Kempenland.
Ik wist toen nog niets van 'parel aan de Dietse kroon'. De 'Asberg' was hét hoogste punt van gans het land. Daarvan was ik zeker. En ik reed erop. Op eigen benen. Zonder bolletjestrui. Maar zegezeker.
Later ontdekte ik de wereld. En hoe klein hij was. Veel kleiner dan m'n dorp van toen. En zoveel leger. Maar als ik nu die plek passeer. Waar ik mijn jeugd verloor. Vind ik er niets meer van terug.
De mensen zijn versteend in letters op een graf. De bossen ondergesneeuwd door industrie. De boeren zonder zonen, koeien en weideland. Alleen in m'n hoofd. Is 'de Asberg' nog altijd even hoog.
Ze dwalen en verdwalen. In hun hoofd hapert het denken. Tussen de plooien van hun lichaam Vermoeit zich het verlangen.
Ze kladderen wat virtuele virtuositeit op een waanzinnig canvas. Geverfde zinnen. Verdorde gedachten. Abstract of hyper-virtueel. Alles mag en kan. De tijd is matenloos zonder maten.
Anarchisme roept om regels. Moe van verandering. Zelfbestuur van losgeslagen wetten. Het 'ik' van de dichter verheven tot goddelijk Ego. Op het altaar van narcisme.
Aanbeden spiegelbeeld. Schaduw is de Andere. Storende reflectie. In het zicht van de perfectie.
Ah, laat het mij maar bekennen. Soms heb ik heimwee. Naar een zuchtje aristocratie. Een zweem van weemoed die zich comfortabel installeert. In sepia beelden. En woorden met niveau.
Ze doen me denken aan huismoeders van de jaren vijftig. Vlijtig en slaafs bij het kiezen van het correcte sopje. Soap. De juiste zeep was van belang. Geur en kleur bepaalden reeds je klasse.
Zelfs op je vel kon men je afkomst lezen. Of ruiken. Bruin gebakken was je van de werkende stand. Het proletariaat. Een sjiek woord voor 'klootjesvolk'.
Blank en romig als de melk en boter van de boeren, dan pas had je klasse. De bourgeoisie. Francophoon en verfijnd met gemanicuurde maniertjes. Madame est servie.
O, maar de kunst werd zoals alles gedemocratiseerd. Vive la République. Egalité. Helaas, egaal is ook vlak en afgesleten.
De snelheid is tevens toegenomen. Van de automobiel en van het kopen. Creëren en consumeren. Een obligate droom. En iedereen naar school. Tot op bejaarde leeftijd.
Kapitalist in auto, villa en vakantie. Maar in hun hoofd zwerft nog 'de bohémien'. Un clochard de luxe.
En ze pennen maar. Dwangmatig. Zoals aan de band. Elke dag een vers geschreven vers. O god, jij die ik ben in het diepst van m'n gedachten.
Waar blijft dat writer's block? Voor hen.
uvi.
Ps.
Zopas lees ik in Knack op pagina 84 Onder 'Mijn tweede stem - Een zomer van de poëzie' volgende zin:
Over het werk van Bernard Dewulf :
"Een bescheiden oeuvre in een tijd waarin kwantiteit als kwaliteit wordt beschouwd."
Hij publiceerde 'slechts' twee bundels op tien jaar. Op internet hebben we daar maar enkele dagen voor nodig. En dàt wilde ik een beetje beschrijven. Aanklagen met de nodige arrogantie van mezelf.
Twee juffen, levenslange zussen , zuchten in een herenhuis met hemelhoge luchters. Voor kleine mensjes met een groot verleden. Belegen bourgeoisie. Nu en dan valt onverwacht een woord tussen de stilte.
Een pendule sleurt het lome ritme door de dag. Traag en versleten. De tijd is rimpelloos verrimpeld. En het behang nog altijd bang voor kamerrevolutie. Het stof rust vredig. Naast verslenste vrouwentongen.
Oud odeur slentert door open deuren naar de theatrale trappenhal waar grandeur nog sluimert in de ruimte. En de navenante beelden uitgestald.
Op het bureau van pa een opgedroogd sousmain waarop in spiegelschrift verloren, zinnen in sourdine. Zijn laatste woorden die het decorum van de dood bewonen.
Het souterrain telt al lang geen diensters meer. De cuisinière culinair verkommerd naast de micro-oven. Madame n'est plus servie. Son mari al evenmin. Hier feesten slechts nog souvenirs van savoir-vivre.
Boer Bavo en het ei van Colombus. Te absurd om te lezen.
Het was bijna vijf voor twaalf.
Eén zwaluw maakt de lente niet. Het zomerde al. De lucht zag eruit als na een donderslag bij heldere hemel. Je kon een speld horen vallen. Nadat ze natuurlijk eerst gevonden was in de hooiberg. Zo stil was het.
Boer Bavo pakte de stier meteen bij de horens. De kogel is door de kerk, mompelde hij binnensmond. Terwijl hij voor het zingen de kerk uitging. Ze stond nog steeds in het midden.
Met verdriet dacht hij terug aan gisteren. Toen er een kalf van hem verdronken was in een put die te laat gevuld was. Eigen schuld, dikke bult, had z'n vrouw hem nog naar het hoofd geslingerd. Dom blondje, dacht hij in stilte, tais-toi et sois belle. Maar ze was zo lelijk als de nacht.
Nooit was hij over één nacht ijs gegaan. Ook niet als het stenen uit de grond vroor. En wie stak er zijn handen uit de mouwen? Toen de aap eruit kwam. Terwijl zijn vrouw deed of haar neus bloedde. En hij geen doekje voor het bloeden had.
Had ik mij maar nooit twee keer aan de zelfde steen gestoten, zei hij verbitterd. Ik was een ezel. En zag de balk niet die in haar oog zat. Ze verweet hem trouwens zo zwart als een ketel te zijn.
Wacht maar, dacht hij, wie zijn gat verbrandt moet op de blaren zitten. En wie laatst lacht, best lacht. En hij zon op wraak. Gemakkelijker gezegd dan gedaan.
Hij was steeds een haantje vooruit geweest en had gewerkt als een paard. En dat allemaal om z'n schaapjes op het droge te krijgen.
Voor dat de haan driemaal zou kraaien, zou hij het ei van Colombus gevonden hebben. Al moest hij daarvoor hemel en aarde verzetten. Hij zou niet bij de pakken blijven zitten.
Soms moet je in het leven verder kunnen kijken dan je neus lang is. Eureka, riep hij uit. Ik heb het warm water uitgevonden. Het ging zo gemakkelijk als een fluitje van een cent.
Het geld zou nu als water binnen stromen. Eén probleem nog. Hoe hield hij dan z'n schaapjes op het droge?
Boer Bavo keek alsof hij het in Keulen hoorde donderen. Terwijl er geen vuiltje aan de lucht was.
Hoe moest hij deze Gordiaanse knoop doorhakken? Hij kon immers niet de geit en de kool sparen. Alleen een Salomonsoordeel kon hem redden.
In de verte kwam Maarten aangereden. Op zijn fiets. Hij ging niet vooruit, draaide vierkantig. En had bovendien de wind tegen. Dat is 'm, hoorde Bavo Rik de Saedeleer nog juichen.
Toen Maarten eindelijk zo traag als een schilpad aankwam, gaf Bavo hem meteen zijn pijp. Hierzie, jij die van mij een hoorndrager maakt. Maarten bloosde als een kriek en zonk van schaamte in de grond. Waar Bavo hem liet zitten. En z'n blonde del ook.
Hij stak z'n vinger naar omhoog om te zien vanwaar de wind kwam. Hing z'n huik in die richting. En vertrok de weide wereld in. Zonder God of gebod. Voortaan kon hij zelf de katjes knijpen. En dàt niet meer alleen in het donker.
Ik haalde hakkelend het mes doorheen het plastiek en meteen rook ik de zee. Een zee van herinneringen. Westende. Dààr was het dat ik in 1961 voor het eerste gerookte makreel at. In een Kempisch dorpje is er geen viswinkel.
Hoe kan het dat zo'n geur die ontsnapt aan z'n verpakking je meteen 'bouleverseert'? Je lief, waar je later gaat mee trouwen. En na zestien jaar zal van scheiden. Je tantes en nonkels, nog jong maar toch al oud. Lachend naar het leven. Allemaal dood. Ze komen uit dat pakje gekropen. En raar, maar levendiger en schoner dan ze ooit waren.
De zee is blauw. Het water warm. De wolken wit. Het leven is vakantie. De tijd manipuleert het beeld dat je bewaart. Verbeelding vertekent. Het huis waarin je woonde is plots kleiner dan dat je het zelf, jaar na jaar, had opgebouwd.
Toeval? Deze ochtend. Twee meeuwen schreeuwen de zee op de nok van m'n dag. Langs Radio 1 hoor ik haar klotsen in gezelschap van de wind, Ik word overspoeld door heimwee. Naar dingen die ik nooit gedaan heb. Naar iemand die ik niet geweest ben.
Ongenadige hitte. Hij had zijn dag gekozen om door het vuur te gaan. Naar waar hij vandaan kwam.
Senne Rouffaer.
In het auditorium van het crematorium een bont gezelschap. Camera's keuvelden langs gekende gezichten.
Vooraan links een kader waarin de carrière van een acteur wordt gevangen.
Rechts op een scherm : de grote meneer op blote voeten in sjofel pak, met vastberaden gestrekte arm een hand uitgestoken naar z'n publiek. Leeg. Zichzelf weggegeven.
In het midden een theateraffiche met wit op zwart:
Geen publiek. Geen echo. Daar ga je van dood.
Virginia Woolff
En toen wist ik het ... Dag Senne, moest ik daar zo ver voor gaan... Tot in Ispahaan.
In de verte hoor ik een melodietje murmelen. Vlinderende noten. Als van een verliefde piano. De avond fluistert het verder op het zuchten van de wind. Ik luister ingetogen. Zet het raam nog verder open.
Misschien waait het wel binnen. Een verloren liedje. Ik denk aan schrijvers die in woorden wonen. Aan musici in een paleis van noten. En mensen die het geluk slechts huren. Meestal in hun dromen.
In de verte zie ik de dag verdwijnen. Hij trekt rode lijnen. Onder de balans van lust en lijden. Soms is het leven een boekhouder. Enkel naakte feiten.
Zelfs de mussen houden hun bek. De hitte kleeft als een tweede huid op de huizen.
Oudjes die anders treuren over de zomers van vroeger, moeten nu met water de dood op afstand houden. Hun herinneringen worden week van de warmte. Parijs telt nog net niet haar doden.
In de verre verte rommelt weer de oorlog. Vooroorlogse zomers. Het is me wat. Zalig in een frêle geheugen, lastig in het heden. Eden is ver weg.
In mijn handen prevelen boeken hun wijsheid. Papier en woorden om de zomer door te komen. In Beiroet schieten 'ze' die kapot.
Hoe zouden onze ouders de meimaand van '40 beleefd hebben? Ach, wellicht met plezier. De jongeren toch. Als de dood wenkt dan zomert het leven.
Soldaten gemobiliseerd. Weg van de strenge controle van ouders. In het café zingt Zarah Leander. De "White cliffs of Dover" liggen nog vredig te rusten met de zee aan hun voeten. Vera Lynn, da's pas voor later. Als Lili Marleen wacht.
Maar nu wordt er gedanst. Lili uit de Kempen in de armen van Jef uit de Westhoek. Mobiliteit was toen nog enkel iets van het leger. Mensen verlieten het dorp niet. Tenzij om soldaat te worden. Ze leefden en stierven in de armen van hun hectaren.
Het is ochtend. Ook de wind laat me in de steek. Ik laat de radio nog zwijgen. Want straks zingt Willem misschien weer over : Duizend en duizend soldaten. Altijd iemands vader, altijd iemands kind.
En dàt wil ik niet horen... Laat de bommen nu maar zwijgen...
Deze zinnen zijn niet van mij, maar wel van Leonard Nolens. Ze vertellen wat ik al zo dikwijls trachtte duidelijk te maken aan mijn lezer.
Lire c'est écrire. In het Frans niet om wat hautain sjiek te doen. Neen, ik heb het ooit van een schrijver gehoord. En ben dat beeld nooit meer vergeten.
Elke zin die ik schrijf en die jij leest, herschrijf jij in je hoofd. Met de pen van je verleden, verlangen, dromen ... en dat wat het leven ervan overliet.
Ik kan niet schrijven zoals jij leest...
Uvi
Het blijft altijd even actueel. Ook vandaag nog ondervonden.
Zopas nog liep ik met Kristien Hemmerechts over het wit zand van Wissant. In de buurt van Cap Gris Nez. Met een zee van tijd. (Radio 1). En geloof me, er vloog een meeuw voorbij m'n raam.
Ondertussen weet je wel dat ik 'un voyageur immobile' ben. Partir sans sortir. De zee komt naar mij. Ik zwem in mijn zetel. Ach, het is eerder pootje baden, want nooit een flinke zwemmer geweest. Hoewel, in mijn zetel ...
En wat doe je als je ligt te denken aan het strand van je verlangen met in de verte de 'white cliffs of Dover'? Denken. Deze roerloze reiziger denkt dan.
Waarom schrijf ik? Is het voor de echo van het handjesgeklap van een groot getal? Of leg ik mij neer in de ontroering van die allenige lezer die mij voelt, die ik raak. In de zee van haar of zijn ziel?
Mag ik kiezen? Geef mij dan het laatste. Ach, laat me niet flauw doen, ik hou van klappend vuurwerk. Maar weten dat je iemand kunt ontroeren zoals je dat zelf voelt, moet slikken... Iets ongemeens ruim en toch intiem... dat je soms sterker raakt dan de grote gebeurtenissen van het leven. Als je dat iemand kan cadeau doen... gewoon met woorden... Wel, dan schrijf je niet voor niets.
Verdienen doe je er niet aan. En voor de virtuele roem moet je het ook al niet doen... Die is nog vergankelijker dan in de échte wereld. Een letter, een vingertoets voorbij ... en je bent al vergeten.
Ik kan alleen maar hopen dat ergens tussen het zand van mijn syllaben aan de kust van mijn woorden er zich iemand neervlijt en leest, kijkt en luistert en denkt: ginder zie ik 'the white cliffs of Dover' ...
En dan wind in de haren voelt en regen in de ogen ...
Een boek kan ook geuren naar een herinnering. Het geheugen van een gevoel. Soms getemperd, dan weer diep getekend. Als een litteken.
Of een depot van verlangen. Naar iets wat nog moet gebeuren. Dan is het nog op weg om herinnering te worden.
Of heimwee naar wat voorbij is. Maar nog droomt van morgen. Heimwee zonder toekomst is nostalgie, vermoed ik. Heimwee dat ziek wordt. Dat weet. Maar nog niet aanvaardt. Alleen in gisteren gelooft en overleeft.
Ik lees in "Kentering van een huwelijk.".
Vandaag vrijdag. Een dag om te trouwen. Op de pui van het stadhuis te wuiven. Te kijken. Naar morgen. Fotograaf die moet bewijzen wat er is of niet is. Ooit was. Visuele vluchtheuvels voor moeilijke momenten.
Soms zie ik in hun lichaamstaal al het puin en de ruïne. Erger nog. Iets wat er nooit was kan niet geruimd worden. Leegte. Hoe ruim je dat op?
Ben ik weer te somber vandaag? Het moet dringend herfst worden. Maar mensen op een pui van het stadhuis laten mij altijd dromen. Ik merk, helaas, al voortijdig: het bedrog. Marco Borsato.
En toch ... slik ik altijd weer bij zoveel overmoed. Vermetel vertrouwen. Het gaat je goed lieve mensen. Zorg goed voor elkaar. En de liefde.
Neen. Niet ik, maar zij. De overmoedigen, de roekelozen. Ik ben geen moordenaar. Zij zijn zelfmoordterroristen.
Ik sluit me op. Zonder me af van de hitte en het licht. Zij dringen binnen. Door een open venster.Op een voorzichtige kier. Brommen de stilte stuk in vliegende cirkels. Opdringerig, uitdagend.
Ik kan niet rusten, vooraleer de rust is terug gekeerd. Ze trekken lussen rond m'n hoofd. Verjagen m'n gedachten. Halen primitieve driften uit hun slaap.
Mijn wraak is zoet, m'n wapen zacht. Een vaatdoek. Klaar voor de was. Ze voelen de spanning. Trekken zich tactisch terug. De vijand is geslepen. Waar zitten ze verscholen?
Ik verlaat m'n stellingen. Maar mobiliseer m'n aandacht. Straks vermorzel ik ze. Met behendige kracht. O, vermetele vlieg. Jij, ééndagskind. Waarom maak jij van mij een moordenaar?
Je zal je mondhoeken krullen, je wenkbrauwen optrekken, je voorhoofd rimpelen ... Al naargelang de lichaamstaal die je spreekt. En ik zal je begrijpen. Want jij denkt vanuit de armoede van je overvloed (*). De vanzelfsprekendheid. Ik schrijf je vanuit de soberheid van het gemis en de rijkdom van het verlangen.
Een leeg kopje. Het blijft daar staan. Zonder nut. Zonder reden. Voor een buitenstaander. Voor een toevallige passant zelfs hinderlijk slordig. Een getuige van luiheid. Misschien zelfs een bewijs van gebrek aan hygiëne. Maar toch laat ik het daar onaangetast op tafel. Geledigd en gevuld.
Voor mij staat er meer dan een kopje. Binnenin bruingedroogd als gebarsten aarde. Buiten blank als een lelie. Ovaal als een krimpende maan.
Het bewaart geduldig een herinnering. Aan de avond voordien. Als ik passeer dan zie ik iemand zitten. Een beeld. Geraakt door vingers. Gekust door een mond. Een vol kopje zonder koffie.
Pp
(*) Voetnoot. Beste lezer, mijn woorden zijn geen vakbondsafgevaardigden van de Waarheid. Lees hen bijgevolg nooit als een aanklacht, een bezetting of staking van gedachten. Ik tracht alleen woorden als papavers te vinden. Ik durf ze zelfs geen klaprozen te noemen. Ze staan daar gewoon langs de kant van mijn leven. Mooi te wezen. Clochards de luxe. Tot iemand ze bekijkt ... en mee naar huis neemt...
Heb jij je nooit afgevraagd waarvan het komt? Die onbewingbare dwang om geruisloze gedachten in je hoofd om te zetten tot gedrukte letters. Vertalende vingers. Visuele transcendentie.
Vastgeklonken op papier. Als gevangenen. Blauwwit plunje. Woorden zichtbaar geboren. Ze liggen daar weerloos. Te kijk voor iedere vreemde lezer. Gluren naar gedachten van een ander. Voyeur. Zomaar. Gratuit.
Dat dacht ik vanmorgen toen ik begon aan een nieuwe turf
van Sándor Márai: "Kentering van een huwelijk". Wat een titel. Zo vol als een boek. Zo leeg als de eenzaamheid.
Geef toe, nooit zoiets in je eigen hoofd gedacht? Zo'n titel bijvoorbeeld. En hoe zag je dat dan?
Waarom schrijf ik "zag"? Kun je 'zien' in je "gedachten"? Of 'hoor' jij ze? Ik kan je gedachten lezen. Tja, soms zegt men dat wel. Als je lichaam taal spreekt. Als een open boek. Zelfs in kleur. Rood worden.
Geloof me, het is soms moeilijk wonen in mijn hoofd. Als je door dit soort gedachten al geplaagd wordt op een slaperige ochtend. Confrontatie van die denker en die schrijver op de harde schijf van z'n hersenen.
Gesloten? Toch nog even het gordijntje weg schuiven ...
De pen van gisteren in de inktpot van vandaag.
Er zijn ouderen die blijven kleven aan het verleden. De geur van gisteren. Ze ruiken een beetje naar heimwee. Hun gedachten gedrapeerd over "toen".
'Vroeger' is hun houvast, hun credo en hun bijbel. 'Later' kan enkel bestaan uit de schaduw van wat ooit was. De religie van de nostalgie. Herinnering waarin het steeds herfst is.
Zelf tracht ik 'het' eerder te laten inslapen. Ik ben een priester van het heden. Vandaag is mijn tabernakel. Zonder het altaar van het verleden te vergeten.
Dàt ondervind ik bij het schrijven, maar ook bij het lezen. Een auteur van de vorige eeuw kan me nog net boeien. Als hij van na de oorlog is. Maar daarvoor verlies ik contact. Ben ik niet meer compatibel.
Je merkt het aan mijn zinnen. Kort. Niet altijd versierd met een werkwoord. Of onderwerp. Geen hoofdzinnen meer met bijzinnen als obligate ornamenten. Dan nog liever: één woord dat een zin vervangt.
Lieve lezer-es, dit is geen pleidooi, noch een verdediging pro domo. Gewoon een vaststelling. Voor mezelf. Een verhitte introspectie. Wat doe je immers met deze onbarmhartige temperaturen?
Gisteren deed ik "Een schitterend gebrek" van Arthur Japin dicht. Een schitterend boek. Daarin vertelt Lucia, een geliefde van Giacomo Casanova, haar tragische liefde. Heerlijke hedendaagse taal voor een oud verhaal. Lucia spreekt de lezer aan in de ik-vorm en de tegenwoordige tijd.
Vandaag ben ik begonnen aan "Gloed" van Sándor Márai . Bezongen en bejubeld. Ik heb het er wat moeilijk mee. Toch de eerste hoofdstukken. Lange zinnen, Overbodige beschrijvingen.
Het verhaal loopt in de derde persoon. En is geschreven in de verleden tijd. Voor mij dus afstandelijker. Het gaat over de vriendschap van twee mannen.
Maar toegegeven, ik word nieuwsgieriger naarmate de pagina's stijgen.
Hopelijk nog een frisse nacht. En laat je commentaren maar los.
uvi
Met een toemaatje :
Leeslint van verlangen
Als een wilde rozelaar zou ik me willen ranken rondom het blauwe raam van je bedauwde ogen.
Letters zou ik bloeien als vingers aan je handen en woorden om te stoeien in de takken van je haren.
Maan en nacht, bewakers van begeerte, zou ik kronkelend verleiden om mij met hun bleke stralen langoureus op jouw bed te spreiden.
