 |
|
Over hommel, roare karwoten, kluntens en goais
|
|
| 17-08-2007 |
 Over 't Vroonhof en den kouter |
Soms zijn er erg evidente dingen in onze omgeving zodat we er eigenlijk ook niet meer blijven bij stilstaan. Daarom lijkt het mij interessant om dat nu en dan toch eens te doen.
Het vroonhof
Woorden en vooral namen hebben soms wel een heel rare betekenis.
Fredrick Tristan schrijft in zijn boek Reuzen en geuzen van Vlaanderen het volgende:
De Edda (De oermoeder of de Wijsheid) verhaalt ons de wedervaardigheden der goden en godinnen uit het noorden, vanaf de schepping der wereld tot aan haar einde.
Zo worden ons namen en situaties medegedeeld die wij, nog steeds springlevend, in het Vlaanderen van vandaag terugvinden.
In deze godeverzameling, die zich kan meten met die van de Grieken of de Romeinen, bezit de oppergod Zeus, verschillende namen die in verband staan met zijn functies.
Hij is de bezitter en heet dan Frô, vandaar de woorden vroomland, land dat aan een (leen)heer toebehoort, vroonheer, vroondienst (zie heet Etymologisch woordenboek van Kiliaen).
En dus betekent het vroonhof zoals we dit in Poperinge kennen, zoveel als de hof van de heer. En hier stond dan ook de Proostdij, waar de Proost, de afgevaardigde van de abt van Sint Omer, de wereldlijke heer van Poperinge, woonde. Daar werden ook de keuren of rechten van de Poperingenaars bewaard.
Hof komt dan weer van Hova en betekent zoveel als tuin en tuin betekent dan weer een afgesloten stuk land, een bevrijd of ontwikkeld land, grond die dus bewerkt is en geschikt is om groenten of graan op te kweken.
In Ieper kennen ze Onze Lieve Vrouw der tuin en wanneer men de moeite doet om dit beeld goed te bekijken, dan ziet men dat een tuin ook een met takken geweven afsluiting is.
Een eigenaar van een stuk grond of erf is steeds verplicht geweest om zijn stuk af te sluiten met dergelijke tuin. Deze tuin werd dan ook het teken van de onafhankelijkheid en we komen deze tuin dan ook tegen op landkaarten, waar dikwijls het schild van het land binnen een dergelijke tuin gevat wordt.
Het koninklijk hof heeft dus alles te maken met de plaats van de macht.
We komen in Poperinge dat woord hof ook tegen in het Rekhof, wat dan zoveel zou kunnen betekenen als de langge-rek-te hof.
Aangezien de kouter Keltisch van oorsprong is, en de hovas Frankisch, zal de kouter ouder zijn dan de hoven.
En we komen onze hof ook tegen in het hommelhof waar de hommel (afkomstig van humele en himmel = de hemelse plant) in een bevrijd veld staat.
Paul Lindemans schrijft in zijn Geschiedenis van de Landbouw:
De dorpsgemeenschap had, voor haar blijvende winnende land, uit het wijde veld dat haar nederzetting omringde, de best geschikte bodem gekozen, nl. die met de hoogste natuurlijke vruchtbaarheid, welke het gemakkelijkst te bewerken en het dichts bij de nederzetting gelegen was.
De Kouter
Zo ontstonden de dorpskouters en de dorpsakkers, die het oudste aanvankelijk gemeenschappelijk bebouwde land van onze dorpen zijn. De eerste vindt men meest in de leem- en zandleemstreek, de tweede in de zandstreek.
In Poperinge kennen we de Kouter. Het stuk land ligt aan de ene kant van de Vleterbeek terwijl het Vroonhof aan de andere kant van de beek ligt.
Lindemans schrijft verder:
Kouter, uit het latijn Cultura, is het woord dat in gebruik was om bebouwd land aan te duiden bij de autochtone Keltische, later min of meer geromaniseerde bevolking; Nerviërs, Menapiërs, Morinen.
In de vroege middeleeuwen en in sommige streken ook later, werd de dorpskouter gemeenschappelijk bedreven. Deze was drieledig en wijst op drieslagbedrijf. Dit bedrijf gebruikte stro- en weidemest. De weidemest haalde de dorpskudde in de herdgang, die de gemene weide was van het dorp.
Oorspronkelijk toen het gehele bedrijf in gemeenschap geschiedde, werd de gemeenschappelijke kudde, s nachts in een bocht geschut. Die vaste bochten lagen gewoonlijk nabij de dorpskouter.
In de drieledige kouter kweekte men uitsluitend granen en deze hoofdzakelijk voor familiaal verbruik. Het stro er van werd, oorspronkelijk in de bocht, tot stromest verwerkt. De weidemest die jaarlijks in het winnende land gebracht werd hield er het mestpotentieel en dus de vruchtbaarheid op peil. Hij kon zelfs dit potentieel verhogen, indien de uitgestrektheid van de herdgang in verhouding met die van de kouter en ander winnend land, zeer groot was.
Als we ons nu De oer toestand van Poperinge willen indenken, dan moeten we toch beginnen met de Vleterbeek. Aan de ene kant van de beek vinden we het Vroonhof, de markt en de industrie langs de beek Bertenplein & Veurnestraat. Aan de andere kant van de beek, komen we de kouter tegen het gemeenschappelijke veld.
Gezien vanaf de Vleterbeek, komen we eerst een stuk hooiland tegen dat ook als overstromingsgebied dienst kon doen en dan het hoger gelegen koutergedeelte.
Volgens 16de ene 17de eeuwse documenten stond op de kouter ook de gemeentelijke stadsschaal die eigendom was van de heer of proost. Dit wijst er minstens op dat deze grond steeds gemeentelijk en/of gemeenschappelijk is geweest. Halfweg de 19de eeuw werd hier dan de stadsschool gebouwd.
De Paardemarkt is een heel goede kandidaat om de oorspronkelijke bocht of stalling voor de gemeenschappelijke kudde te zijn geweest. Het feit dat er hier tot en met de 19de eeuw een vijver lag, doet deze hypothese sterk aan kracht winnen.
De rechtse kant van de Vleterbeek, de kant van de Kouter en het Rekhof, bleef eeuwenlang in eerste instantie landbouwgebied en we mogen dan ook aannemen dat de in dit gebied ontstane ontginningen of hoeven in eerste instantie bewoond werden door de laten die hun grondcijnzen aan de abdij van Sint-Omaars dienden te betalen en hun tienden enerzijds aan de Sint-Bertinuskerk en anderzijds eveneens aan de abdij.
De linkse kant, de kant van het Vroonhof en de Sint-Bertinuskerk, werd vrije handelszone of marktzone en industriegebied.
We vinden de vismarkt, de kleine markt; nu Bertenplein, de grote markt en de Kazenmarkt allemaal aan dezelfde kant van de beek en op korte afstand van elkaar gelegen. We mogen tevens aannemen dat hier de vrije burgers woonden, in eerste instantie rond de kerk en later rond de verschillende markten.
|
|
|
|
Reacties op bericht (0)
|
