29-04-2011 om 23:04 geschreven door Hetty  

Het huis met winkel van Bervo stond vlak voor de Gereformeerde Kerk in Vorden. Vriend en vijand kwamen er op bezoek. Wat betreft de vijand: zeven keer zelfs, maar steeds tevergeefs.

Zeven keer kwam de S.D. op bezoek in huize Bervo. De tweede keer was op donderdag 20 januari 1944.
Op die avond zou 'de groep van negen' weer bij elkaar komen, zoals gewoonlijk in de consistorie van de Geref. Kerk, maar Henk van Vorden, zoals Henk Groot Enzerinks schuilnaam eerst was, had die middag ineens een vreemd en zelfs angstig gevoel hierover en vroeg ds Jansen of ze het zaaltje van de Hervormde kerk die avond mochten gebruiken. Deze vroeg niets maar begreep waarschijnlijk waar het om ging en zei alleen maar:”Natuurlijk kan en mag dat. Ik zal zorgen dat de deur open is en de kachel brandt”.
En zo gebeurde het. De groep kwam die avond daar bijeen en tenslotte ging iedereen naar huis, naar Zutphen, Warnsveld, Almen, Harfsen en Hengelo Gld. Henk ging ook naar huis waar ze nog bezoek hadden van een a.s. zwager, Herman Overweg, die het met hem over onderduikers wilde hebben. Die avond hoorden ze tegen 10 voor 11 twee overvalwagens aankomen. De ene reed een stukje de Herstellingsoordweg in en de andere een eindje verder de Dorpsstraat op en keerde toen. Zijn ouders zeiden meteen:”Wegwezen hier”. Zo stapten de twee om 5 voor 11 op de fiets en gingen naar Henks oudste zuster en zwager Luimes aan de Burg. Galléestraat.
Daarbij passeerden ze de woning van de fam. Struik terwijl ze zich van geen gevaar bewust waren. Maar dat was anders geweest als ze geweten hadden wat mevr. Struik allemaal had gezien. Later zou ze erover vertellen: ”Die avond regende het een beetje tegen een uur of 11. Ik had de twee Duitse auto’s gehoord en had de indruk dat er iets aan de hand was. Vanuit de donkere kamer zag ik twee mannen oversteken die bij ons huis onder de veranda gingen schuilen en hoorde ik ze tegen elkaar zeggen:”Deze keer zal hij ons niet ontsnappen zoals zaterdag". Ik begreep echter niet wie er bedoeld werd. Terwijl de twee mannen daar stonden te schuilen, reden twee andere mannen op hun fietsen rakelings langs hen heen. Eén van hen kende ik: Henk Groot Enzerink, de zoon van Bervo".
De volgende morgen vroeg werd er bij de fam. Luimes aan de bel getrokken. Mien Harmsen, de rechterhand van moeder Groot Enzerink, stond aan de deur en vertelde dat de vorige avond laat 16 S.D ers met grof geweld het hele huis van Bervo ondersteboven hadden gekeerd en van alles vernield. Maar de vogel waarvoor ze kwamen was gevlogen. Na een zwaar verhoor werd vader Bervo meegenomen en naar de Koepel in Arnhem gebracht. Toch werd hij na een tijdje en na ook kennis gemaakt te hebben met de praktijken van de S.D. weer vrijgelaten.
Voor Henk was nu de tijd aangebroken om te verdwijnen.

28-04-2011 om 15:24 geschreven door Hetty  

Sinds kort ben ik dus ook Taalmaatje voor een oudere Marokkaanse vrouw. Ze is analfabeet, heeft 5 kinderen en 17 kleinkinderen en woont al 34 jaar in Nederland. Om het nog ingewikkelder te maken is haar vroegere man terug naar Marokko, heeft al jaren een nieuwe vrouw en is ze zelf na een hernia operatie minder mobiel. Verder is ze moslima en past ze regelmatig op kleinkinderen wat eigenlijk te zwaar is voor haar. Ze is lief… mijn taalmaatje, maar ik heb na twee keer al door dat ik niet de illusie moet hebben haar nog veel te kunnen leren wat betreft lezen en schrijven. Het zal bij mondeling taalgebruik blijven, denk ik. Ze is door omstandigheden erg geïsoleerd geraakt. Haar wens is om zelfstandig een afspraak bij de dokter te kunnen maken en geld te pinnen.
Er is dus nog werk te doen. Voor de RUG ( Rijks Universiteit Groningen) hebben we haar een passieve en actieve woordentoets af genomen. De bedoeling is om over een jaar te kijken hoeveel er veranderd is.
Haar tuintje wordt langzamerhand van gras en onkruid ontdaan en er zijn steeds meer kruiden in te zien die ze in de keuken gebruikt.Dit wordt ook een aanknopingspunt denk ik.
Na twee keer thuis zitten te praten en te oefenen gaan we volgende week er op uit… winkelen. Ik stelde voor om ergens in Emmen op een terrasje te gaan koffie drinken. Oei… helemaal fout. Dat doet een moslima niet…. samen met mannen in dezelfde ruimte aan de koffie, maar alle winkels wil ze wel in. Ik ben benieuwd.

28-04-2011 om 15:22 geschreven door Hetty  

In de boerderij van G.J. Wuestenenk aan de Strodijk 13 in Vorden vergaderde de verzetsgroep van Vorden, bekend onder de naam "de groep van negen", vaak. Henk Groot Enzerink kreeg de leiding. Toen hij moest onderduiken nam Jan Norde deze taak over.- Ome Jan had het steeds over een G. Norde. Zou hier toch dezelfde man bedoeld zijn?

Van Johan Aartsen had ik al vernomen dat deze Bervo, die goed bevriend was met oom Sjoerd, ook illegaal slachtte in oorlogstijd en in het boek Karel Overijssel vertelt de heer Masselink, die vanaf het moment dat zoon Henk moest onderduiken fietsenmaker is geweest bij de fam. Groot Enzerink, over zijn ervaringen met Bervo. Hij vertelt over dat illegale slachten, zwart slachten werd het genoemd. Rijke mensen liet Bervo het dubbele betalen voor een kilo vlees, arme mensen kregen het voor niets om de deur geschoven. Hij hield zelfs een lijst bij wat ieder betaalde of wie niets hoefde te betalen.
Eens fietste hij met een zak vol varkensvlees over straat, wat natuurlijk verboden was. Toen kwam Gerrit Wolters, ambtenaar van de C.D.D.- Crisis Controle Dienst, hem achterop. Het bloed liep onder uit de zak. De mensen in Vorden gniffelden al: mo-j den Bervo noe es zien, hee fietst verdorie met een zwart varken in de zak zomaor met een ambtenaar van de C.C.D. over straote. "He-j dan helemaole niks emerkt", vroegen ze Wolters later. “Natuurlijk wel”, reageren den, “wee zol niet emerkt hebb'n dat den beste kearl een geslacht varken in dee zak had. Maor hee dee d'r allenig maor goed met en dan nem ie zon varken toch niet in beslag…?"
Met smaak kunnen ze je in Vorden ook nog vertellen, hoe politieman Maters op een gegeven moment Bervo op de fiets achterop kwam na weer zo’n verboden slachtpartij. Maters kwam, zag en deed net of z’n neus bloedde. Om Bervo te laten merken dat hij de situatie wel door had, zei de politieman alleen:”Zeg Bervo, as ie-j noe weer es van…. oew werk…. weerkomt, zo-j dan meschien de moeite will'n nemmen um oew 't bloed van de klomp'n af te veagen...?"

26-04-2011 om 17:36 geschreven door Hetty  

Vader en zoon Groot Enzerink uit Vorden, bekend als respectievelijk Bervo en Karel Tuin/ Overijssel.

Afschuwelijke gebeurtenissen zijn er te lezen in Karel Overijssel, aanhoudingen, executies, martelingen. Maar ook verhalen van moed en lef. Zo ook hetgeen de gevangen èn weer vrijgelaten Bervo aan het eind van de oorlog meemaakte.

Het was vlak voor de bevrijding, Bervo zat opnieuw gevangen, met een jongen, Johannes heette hij. Hans werd hij genoemd, de 16 jarige zoon van de weduwe Westhof aan de Warnsveldseweg 51 in Zutphen. Hij was gearresteerd , terwijl hij in het bezit was van een vuurwapen. Met een aantal andere verzetsmensen werd hij ter dood veroordeeld en opgesloten in Zutphen. In die cel was ook Bervo binnengebracht. Hans stond zijn plaatsje aan de oudere man af en samen raakten ze in gesprek. Over het doodvonnis: over zijn moeder die alleen achter zou blijven. Bervo werd kort daarop vrijgelaten, maar zijn vrijheid schonk hem geen voldoening. Hij dacht maar aldoor aan die aardige jongen in de cel in Zutphen: zo jong en dan al wachten op de dood. En een moeder, een weduwe die alleen achterbleef…
Bervo’s besluit stond kort daarop vast. Tegen zijn vrouw zei hij:”Ik ga terug naar Zutphen om te zien wat ik voor die jongen kan doen. Laten we knielen en samen bidden voor de redding van die jongen.” Zijn vrouw:”Nu je juist bent vrijgelaten, moet je nu werkelijk terug in het hol van de leeuw?” Een opmerking die goed bedoeld was maar geen enkele invloed had op het besluit om te gaan.
Daar in Zutphen lag zijn taak, daarheen zou hij gaan. Het gelukte hem om bij de Duitsers binnen te komen, maar jonge Duitse soldatenvrouwen waarschuwden hem nadrukkelijk: laat je niet zien, het is levensgevaarlijk, vooral nu de zaak in paniek begint te raken.
Bervo liet zich niet ompraten en reageerde rustig:….”en toch wil ik spreken met Heinemann.” Dat was de commandant van de S.D., die hem al vaker had verhoord. Ze kenden elkaar zo langzamerhand. Had de Duitse Hauptsturmführer mogelijk enig respect voor die onverzettelijke Nederlander? Hoe dan ook, Groot Enzerink kreeg gelegenheid even met Heinemann te spreken. Hij vroeg hem:”Hebt u ook kinderen? Komt uw zoon ook op voor zijn vaderland? En moet je nu een jongen van 16 jaar, die meent te moeten opkomen voor zijn land, daarom doodschieten? Is dat Duitse eer? Deze zoon is de enige zoon van een weduwe. Ik vraag u dit leven te sparen, deze jongen vrij te laten.”
Wie zal ooit weten wat in deze Duitser is omgegaan, waarom reageerde hij zoals hij deed. Hans Westhof, ter dood veroordeelde jongen, reeds vastgebonden aan een medegevangene om doodgeschoten te worden, werd losgesneden en ontkwam aan de dood door de kogel. Zijn leven werd gespaard.
Pas na de bevrijding begreep hij waaraan hij zijn leven te danken had. Toen is hij naar Vorden gekomen en sloeg de vaderloze jongen de armen om zijn redder alsof hij zijn vader omhelsde.

25-04-2011 om 17:50 geschreven door Hetty  

Op deze foto uit 1925 het gemotoriseerde echtpaar Groot Enzerink- Joolink. De beschikking hebben over een motor, of zoals dikwijls werd gezegd een stoomfiets, was in die tijd iets bijzonders.

In Karel Overijssel, het boek over de verzetsman uit Vorden, gaat echt niet alleen over zìjn leven maar over dat van zijn familie en vele andere mensen uit het verzet tijdens de oorlog. Hij verzorgde met anderen de druk, uitgave en verspreiding van “Trouw”. Het was niet best als je gepakt werd want veel anderen brachten het er niet levend af. Dat hij levend door die laatste jaren is gekomen mag een wonder genoemd worden. Zijn tweede schuilnaam werd Karel Tuin en had als beroep hulpprediker en met zijn kortgeknipte haar en lichte bril kreeg hij een totaal andere uitstraling. Maar ook de rol van vader Bervo, Berend Groot Enzerink, was bijzonder. Voor het boek werden verschillende mensen geïnterviewd die met de familie in die tijd bekend waren waaronder fietsenmaker Masselink die regelmatig in de buurt was wanneer er weer een inval van de S.D was en zoon Henk, waar het om te doen was, gevlogen was. Toen ze Bervo eens met vier van sterk gekneveld op de grond hadden gekregen zei die;”Ik daag jullie één voor één uit om buiten met mij te vechten”, maar dat durfden ze niet. En wanneer ze kamer voor kamer in hun huis en de naastgelegen Geref. Kerk onderzochten en niemand vonden, moet je van sterke huize komen wanneer de S.D. op de zolder van die kerk wil kijken, waar inderdaad verschillende onderduikers lagen, te zeggen:”Daar ga ik niet op, daar zak je door. Als jullie willen kijken moet je dat vooral doen.”
Ze deden het niet.
Wanneer ik de foto van Bervo en zijn vrouw op de motor bekijk moet het dezelfde persoon zijn als die in de Lamitofilm op zijn motor een fiets èn een naaimachine gaat wegbrengen. - zie 9 maart èn 13 maart weblog 2- op www.hettysite.nl. Het zou me niet verbazen als het de fiets van zijn vriend Sjoerd Aartsen was en één van de naaimachines uit diens kleermakerij die hij daar wegbrengt.
Het boek Karel Overijssel, dat ik via Boekwinkeltjes bestelde, hoorde toe aan mevr E. Kampman- Noppers uit Ommen. Ook de vriendin en later vrouw van Henk Groot Enzerink heette Lena Noppers en woonde in Bruchterveld en ik vermoed dat dit boek aan één van haar zussen toebehoorde.

24-04-2011 om 15:02 geschreven door Hetty  

Berichtje van Joop:
Dit is een foto van onderduikers in het bos achter het kasteel in de Wildenborch,
v.l.r Johan Kreunen, tuinman van de Wildenborch, dan Leentje Jacobs-Vrankenhuis. Daarnaast zie je Derk Jansen de veehandelaar. Hij was bij de ondergrondse. Dan de dochter Edith Jakobs en helemaal rechts een tante van Edith, Kitty Jansen-Hillersen.
Deze foto heb ik op een paaltje geplaatst in het bos op de plek waar de ondergrondse hut heeft gezeten. Ik weet nog dat we er vroeger in kropen, alhoewel deze was ingezakt.
Ik heb Edith een half jaar geleden gesproken; ze woont in Nijmegen bij de kinderen op een boerderij.
Ik had het adres gekregen van TV Gelderland, die hadden er een uitzending aan gewijd.
De dames hebben eerst op het Kervel in Hengelo gezeten, maar toen werd het te link en zijn ze met hulp van een dominee naar de Wildenborch gebracht. Ze zijn ook daar verraden en op transport gesteld, maar een dag voordat ze zouden vertrekken uit Westerbork zijn ze bevrijd. Het was op 12 April, zo vertelde ze mij, die datum staat bij haar in het geheugen gegrift.
gr. Joop

Bovendien kun je met een klik op de titel meer lezen over de belevenissen van deze familie.

5 april
Na veel schieten over en weer is dan ook Zutphen bevrijd en is er, naar men zegt, in verhouding met andere steden, aardig goed van afgekomen. Er is wel veel glasschade, kogelgaten en trechters in huizen en straten, veroorzaakt door de projectielen.
Deventer is ook net vrij, heeft hierbij ook niet veel schade geleden, maar heeft het er voor die tijd wel van langs gehad door de bombardementen. Men hoort iedere dag verhalen, te veel om op te noemen. En het zou te veel tijd kosten om het allemaal op te schrijven.

5 mei.
Zaterdag om 8 uur hebben ze de wapens neergelegd, behalve dan een paar duizend Hollandse SD-ers die nog doorvochten in de buurt van de Grebbeberg en die de capitulatie niet wilden aanvaarden. Toen werd de Duitse SS er op af gestuurd om hen onschadelijk te maken, want zij waren er aansprakelijk voor. Het werd toch nog een hele schietpartij… hier hoorde je de kanonnen nog bulderen.
’s Avonds werden er in onze omgeving Oranjefeesten gevierd met optochten door de straten en voorop het plaatselijke muziekcorps. Eindelijk veel plezier bij die langverwachte bevrijding die ten slotte zijn intrede heeft gedaan na vijf jaar steeds erger wordende tirannie, een druk die steeds zwaarder werd. Geen wonder van al dat plezier nu men zich weer vrij durfde te vertonen en je kon doen en laten wat je wilde. Zo kwamen dan ook verschillende mensen weer voor de dag waarvan je meende dat ze er niet meer waren, en hadden schik en plezier omdat ze de hunnen weer bij zich hadden.
Maar zolang er nog een gemis is zoals bij ons met Bram, kun je er nog niet helemaal van genieten.

23-04-2011 om 21:39 geschreven door Hetty  

Opa Bijenhof met Koos en een vracht knollen bij de Kroezeboom aan het begin van de Vordense enk. Opa was behalve boer ook vrachtrijder en heeft heel wat vrachtjes vervoerd met paard en wagen.

T. Klein Ikkink is naar Leesten geweest om te zien hoe het met z’n familie is gestemd, maar hij kwam een paar dagen later lopend weer terug. De Duitsers hadden hem vastgehouden, bang voor spionnen. Z’n meisje en zuster waren al op zoek naar hem en kwamen een dag of drie later weer thuis.
Een meisje uit Vorden is als spionne voor de Engelsen naar Zutfen gegaan, heeft daar met de Duitsers meegedaan en op de Tommies mee gescholden om op die manier de verdedigingswerken te zien te krijgen en zo goed op te nemen wat ze daar maakten. Op de terugweg naar Vorden vertrouwden de Duitsers het ineens niet meer en begonnen haar te bekogelen met handgranaten, maar omdat het al donker werd is ze er toch goed doorheen gekomen en heeft ze haar belevenissen kunnen vertellen.
Vannacht werd er nog weer hevig geschoten van Vorden naar Warnsveld en Zutphen. Vanuit een groot gebouw in Warnsveld werd er door de Duitsers geschoten met zware mitrailleurs om de Engelsen in hun opmars te stuiten op de hoofdweg naar Warnsveld. En doordat men dat gebouw graag wilden sparen, hebben ze maar met gas gespoten om hen zo onschadelijk te maken, zo werd ons later verteld. In Almen en Lochem zijn ze intussen al het kanaal overgestoken en zijn de vijandelijkheden gestaakt.
Voor de middag ben ik naar Gotink geweest en heb een paar moffenschoenen gehaald. Er waren daar nog heel veel Engelse en Canadese troepen met vrachtauto’s met bootjes voor bruggen, verder tanks, kraanwagens, auto’s en motoren. Allemaal stonden ze in de weide voor het huis geparkeerd. En daartussenin stonden hun tenten wat hun nachtverblijf is, een prachtig gezicht! Het is net een kermis op de markt, men loopt door elkaar en praat met iedereen. Ze slaan niet aan en springen niet in de houding als er een hogere voorbij komt. Een gebaar dat is alles, je ziet trouwens bijna niet of het een hogere is. Ze hebben naar gelang hun functie sterren op hun schouder.
Bij Bart Gelting stond de keuken waar ze alles bekokstoven, een lange rij pannen was buiten opgesteld waar dan een lange steekvlam onder brandt. Daarin zaten allerlei gerechten. Zo stonden ze dan in een lange rij, de jongens met hun bordje in de hand, waarop ze aardappelen kregen en in een blikken kom een heerlijk soort cake met een schep volle melk er op. De restjes werden verdeeld onder de aanwezigen, een alleraardigst gezicht.
's Avonds was er dan koopgelegenheid bij verschillende tentjes: schoenen, kledingstukken en eetbare waar. Maar wij hadden die avond pech, er waren hoge heren op bezoek en durfden ze niet met hun waar voor de dag te komen. Een pond suiker en een ons thee hebben we nog gekocht voor 5 gulden.
Gotinks wei heeft nogal te lijden van al dat gerij. Als er een auto vastzit komt er eerst een kraanwagen en als het dan nog niet gaat komen er tanks, of ze dat nu willen of niet. Dat is de schaduwzijde er van. Daar hebben ze een heel werk mee om het weer in goede structuur te brengen. Maar aan de andere kant hebben ze ook kleding gekregen en eetbare waar. Er werd pas een hele emmer vol rijstsoep gebracht. Daar heb ik ook nog een paar borden van gehad, overheerlijk om zulk spul weer eens te proeven.

Pas reden we op onze terugreis van de vakantie van Vorden naar Zutphen en kwamen voorbij de plek bij Buitenzorg. Het koetshuis staat er nog. Tijdens zo'n aanval van de Engelsen was opa Bijenhof precies bij Buitenzorg aanbeland en liet z'n paard en wagen in de steek. Hij èn z'n paard hebben het er goed afgebracht, maar als kind heb ik dit vaak gehoorde en de spanning gevoeld.
Ook vertelden ze over het verplegend personeel van 't Groot Graffel dat met grote witte lakens naar de Engelsen was gelopen om te laten zien dat het hier een psychiatrisch ziekenhuis betrof.

22-04-2011 om 17:16 geschreven door Hetty  

Van Mourik- de apotheker van Vorden of diens zoon die op de Boskamp ondergedoken zat ?

Dagelijks cirkelt hier een postvliegtuigje rond die de Engelsen en Canadezen, die hier in de buurt zitten, de post te bezorgen. Je kan de piloot duidelijk zien zitten. Het schommelt zo grappig met z’n hangende pootjes.
Ze hebben hier en daar hun vliegveldjes, zoals achter Vorden bij het zwembad en in de wei van Jolink tegenover de smid Beumer. Beumer had op 31 maart in zijn smederij nog twee auto’s en motoren staan. Ik kwam er ’s morgens om het paard te laten beslaan. Maar dat was mis. 'Zij' gingen voor. Ik moest later maar eens weer komen. Ze waren er ’s morgens om 5 uur al gekomen en gingen ’s middags hals over kop weer weg omdat de Engelsen ze op de hielen zaten. Zodoende hadden ze niet veel tijd om de achterstallige slaap weer in te halen. Ik moet meteen weer aan die Sicherheitsman denken die de vorige keer ook net bij de smid kwam toen ons paard beslagen moest worden. Toen pakte hij zo uit tegen een jongen die hem een beetje uitlachte toen hij zijn fiets liet vallen die door zijn kameraden was stuk gereden. “Wij zijn hier de baas”, zei hij. “Lach maar als je de bom van de Tommies op je kop krijgt”, en nog veel meer…. En toen moest ook de smid het nog ontgelden omdat hij zei geen rad meer te hebben. Hij met de smid voorop door het huis naar de winkel, maar toen hij bemerkte dat het zo was, ontdooide hij een beetje. Maar wat een gezicht. Je zou zo’n kerel toch wel ik weet niet wat!. Hij is met z’n kameraden de eerste dag van de bevrijding in Barchem al gevangen genomen. Nu zal het wel uit zijn met: Wij zijn hier de baas!
De Tommies rijden met hun auto’s de boeren langs om eggs ( èèèks hoort ome Jan), zo zeggen ze. Daar zijn ze verduveld gek op. Verder krijgen ze eten genoeg, Ze ruilen ze graag voor thee, één doosje thee voor 3 eieren, 2 doosjes sardines voor 1 ei. Suiker, meel, rijst, cacao en sigaretten… ook voor eieren, maar ook wel voor geld, voor money zoals zij zeggen.
Op een avond in de schemer kwamen ze eens met z’n vieren. Toen hebben ze nog eieren geruild tegen sardientjes en thee. En meneer van Mourik kreeg ook nog een doosje met het een en ander omdat hij zoveel als tolk fungeerde, een alleraardigst gezicht. Eenvoudige, vriendelijke gezichten, geen geschreeuw zoals de moffen doen wanneer ze bij elkaar zijn. Die kwamen ook de boeren langs, maar als een afgetakeld leger, lopend of met een oud paard en niet om te ruilen, want zij hadden niets om te ruilen. Zij moesten eieren hebben om in leven te blijven of op krachten te komen. Niettemin als we de jongens stuk voor stuk bij ons hadden waren ze zo kwaad nog niet, een enkele uitgezonderd. Ze wilden ook graag anders, ook werken zoals wij. Maar zij konden niet anders omdat op elke blijk van onwil of verzet de doodstraf stond. Maar het regime van het hele Duitse leger deugt niet. Het past ons dus eigenlijk niet om te zeggen dat alle moffen en héél Duitsland niet deugt en moet verdwijnen. Nee, het Duitse volk en het leger is ermee vergiftigd en bedorven.

15-04-2011 om 07:59 geschreven door Hetty  

De Boskamp, achter de boerderij.

Het is nog erg onrustig. Overal hoor je nog het schieten van de Duitsers die zich nog schuil houden en nog weerstand bieden. Hier en daar worden er nog Duitsers gevangen genomen door de O.G, die door de bevolking aangebracht zijn. Zo ontdekten ze o.a. bij Vlier dat er nog Duitsers in de berg lagen. G. Norde heeft ze eruit gehaald door ze eerst aan het verstand te brengen dat ze gewoon naar de Engelsen zouden worden gebracht en dat ze dan weer te eten zouden krijgen en dat ze verder niets hoefden te vrezen. En omdat ze echt honger hadden, kwamen ze eruit, met z’n zessen, allemaal gewapend met een zwaar machinegeweer..
In Lochem houden zich ook nog Duitsers schuil in de kerk en van daaruit schieten ze in het rond. Ze kunnen ze er maar niet uit krijgen, want telkens als ze in de kerk zijn, kunnen ze niets vinden en zijn ze er weer uit dan begint het lieve leven weer opnieuw. De Engelsen zeggen dat het voor hun zo lastig is omdat ze zgn. in een soort porseleinkast zijn gekomen en dat zoveel mogelijk gespaard moet blijven. In Duitsland hadden ze het allang kapot geschoten en gebombardeerd. De Duitsers schieten ook nog van de overkant van het kanaal naar Lochem en hebben de toren nog beschoten, die is door een voltreffer lelijk beschadigd, maar kan zo men zegt nog wel hersteld worden.
Ook zijn er daar nog NSB-ers losgekomen en hebben de Duitsers die er hier en daar nog zitten bijstand verleend. Zo moest dan huis voor huis onderzocht en gezuiverd worden. Er was zelfs nog sprake van dat Lochem gebombardeerd zou worden en werd de mensen voor hun eigen veiligheid aangeraden de stad te verlaten. Zo hebben wij nog “oude melkklanten zoals van Buurens” een paar dagen bij ons gehad totdat alles veilig was om weer naar huis te kunnen gaan.
In Vorden zijn zondagmorgen nog veel paarden gevorderd, zelfs nog een paard met een veulen van 14 dagen oud.
Vader is vanmorgen op weg naar Eefde geweest, maar kwam niet verder dan de Almense weg en Lamers de Molen. Verder lag het nog onder het vuur van de Engelsen. In Leesten brandt de ene boerderij na de andere af. Men hoort nog steeds het donderen van de kanonnen en het vuren van de granaten achter Jansen, zo’n 3- 4 km bij ons vandaan. Het donderde alsof de ruiten er uit moesten, maar dat waren we de laatste 5 oorlogsjaren wel gewend door de vele bombardementen in de omgeving. Vooral de spoorwegen moesten het nogal eens ontgelden. Nabij Vorden vielen er wel 100, 10 procent is raak en de rest gaat er langs waardoor ook veel schade ontstaat. De Kranenburg, Linde en Gotink waren vaak het doelwit. Bij Gotink moesten ze dan vaak op een drafje naar de schuilkelder, deels erin en deels er buiten en dan was het Marietje die met de handen om de oren maar vraagt:”Hoe is ’t?... Is ’t al gebeurd?.... Komt ze nog weer?” En: “Waor bunt ze?”
Op ’t ogenblik hoor je nog het suizen van de granaten.

10-04-2011 om 19:31 geschreven door Hetty  

De Boskamp.

Vervolg 2 april.
’s Avonds begon het gedreun en het geschiet van al de kanonnen, zo op een rij van verschillende punten hoorde je de schoten netjes op elkaar volgend en dan was het weer enkele ogenblikken stil. Het was hier een gerammel en gerinkel van de ruiten, maar ondanks dat ze nogal los in de sponning zaten, bleven ze toch heel. Het was niet bijzonder angstig of griezelig omdat je wist dat ze hier voorbij waren en we daar geen hinder meer van hadden, want de Duitse artillerie kon ons nu niet meer bereiken.
Maar de mensen die achter het kanaal woonden en ook in Leesten kregen de volle lading, ook omdat de Duitsers de boerderijen als vesting gebruikten en soms niet eerder prijsgaven dan wanneer de Engelsen met hun vlammenwerpers kwamen. Dan werd het in brand gespoten met een straal fosfor. Alles wat hiermee in aanraking kwam ging in vlammen op. Zo zijn er vele Duitsers levend verbrand. Zo ook bij een molen in Warnsveld, een deel van hen was zelfs boven uit de molen gesprongen om niet te verbranden.
Maar nog erger is het dat de mensen zelf er niet uit mochten van de Duitsers anders werden ze neergeschoten. En als ze op het laatst toch op moesten geven door gebrek aan munitie werd vaak hun hele boerderij in brand geschoten. De mensen zelf konden zich vaak maar ternauwernood redden met achterlating van al hun vee en verdere inboedel dat voor hun ogen in vlammen opging. Vreselijke dingen hebben ze daar meegemaakt, van al hun spullen in een keer ontdaan. Zo zijn er, naar men zegt, wel 30 boerderijen en in Leesten wel 20 boerderijen weg. Gelukkig wordt er aan gewerkt om de mensen weer een beetje op gang te helpen. Zo zijn er in Lochem al 50 stuks vee vrijwillig geleverd en in Vorden al 600 stuks vee. Dat is een mooi begin
De hele nacht ging het door met schieten. De granaten hoorden we door de lucht suizen, net als het geluid van een windhoos. Er staat nu ook geschut op het veld tegenover ons veld achter Meulenbrugge.

06-04-2011 om 21:20 geschreven door Hetty  

Vader Hendrik Jan werd vaak beschreven als H.J. In 1942 waren hij en Coba getrouwd en op De Haar gaan wonen bij opoe en opa Bijenhof.

Maandag 2 april
We gingen naar de verdeling bij Gotink, dat was het plan, maar in plaats daarvan kregen we 60 wagens te zien die daar ’s morgens waren gekomen, een hele bedrijvigheid, bij iedere wagen hoorde zo’n 5 of 6 man.
Het waren meest gevechtswagens. Als je toch ziet hoe die de spullen voor elkaar hebben, iedere wagen heeft z’n eigen provisie bij zich in verschillende ingebouwde kastjes, etenswaren alles in blik. Van alles hebben ze volop. De buren klein en groot delen mee in de voorraad, verduveld gastvrij en royaal zijn ze. Bij Gotink hebben ze dan ook van alles achter gelaten. Reinder kocht nog sigaretten van ze en kreeg een fles benzine van hen. Het was erg gezellig en we hebben ons erg geamuseerd.
De Engelsen groeven zich in op de berg bij Hassink om de Duitsers achter het kanaal te kunnen beschieten. De Duitsers op hun beurt beschoten de Lochemse Berg waar ook Engelse tanks zaten. Postelshuis is hierbij in vlammen opgegaan en verschillende huizen beschadigd.
De brug onder de kizak vloog ’s morgens de lucht in.
Overal is de Onder Grondse bezig NSBers op te pakken, een interessant en spannend gezicht. En ook de verhalen die je hier en daar hoort…. Hoe G. Norde met ’t geweer op de schouder en dan op z’n motor Kreunen en Leemkuil, bekende gehate figuren, opbracht.
’s Middags ben ik naar De Haar geweest. Alles was daar in goede orde, niet veel meegemaakt. Zij hadden ook bezoek van de Engelsen en de Canadezen. Op een 20-30 m. afstand stond een zwaar afweergeschut opgesteld en iets verderop nog meer van dat geschut. H.J. had er eens vlakbij gestaan toen ze hem hadden afgeschoten. Het was net of je van de grond af werd gelicht en je trommelvlies zou springen.
In de Vordense Enk stond het ook vol met afweer net als bij het zwembad en bij de Toete in het Galgengoor, alle met de lopen gericht richting Almen, waar de Duitsers zich hadden teruggetrokken tot achter het kanaal, waar ze alle kanaalbruggen en zelfs de sluizen hadden ze laten springen.

05-04-2011 om 15:00 geschreven door Hetty  

Dit zal een foto zijn die in die tijd, of iets eerder of later, genomen is:
Ome Jan, tante Jantje en opoe en opa Eggink voor hun boerderij de Boschkamp

1 april
De hele nacht hoorde men schieten en het ontploffen van de granaten voor de enkele Duitser die in Ruurlo en Barchem nog stand hield. Hotel Bosch in Barchem zat nog vol met Duitsers die tegenstand boden. Dat begon de Canadezen al gauw te vervelen en schoten het in brand met de tanks die daar stonden.
Voor de middag zijn we lopend naar de Brandenborch geweest, ook omdat de Duitsers je alle fietsen die ze zagen afhandig maakten. De vorige dag waren ze bij Dika op deze manier nog twee fietsen kwijtgeraakt, ook van Jan. Maar toen we eenmaal bij oom Evert Jan waren, kwamen we al een grote colonne gevechtswagens tegen die naar de Wiersse reden. We wisten niet wat we zagen. We dachten eerst nog dat het Duitsers waren die zich daar wilden opstellen voor een slag tegen de Canadezen die in Ruurlo zaten. Maar toen we dichterbij kwamen hoorden we dat het Canadezen,- of wij zeiden van Engelsen-, waren.
Evert had ze al gesproken, maar je kon ze haast niet verstaan. Bij Gotink was nog een Duitse beroepssoldaat die de wacht moest houden op een wagen vol ransels en kledingstukken. Hij zat er erg over in dat hij zich gevangen moest laten nemen. Eerst wilde hij nog proberen om met zijn spullen de binnenweg naar Lochem te nemen, maar dat hebben ze hem maar afgeraden omdat hij daar toch niet aankwam door de vele vliegtuigen en de Engelsen die toch overal al waren. Zo heeft hij zich ’s middags maar overgegeven toen de Engelsen kwamen. Z’n spullen hebben ze later naar Vorden moeten brengen op last van de O.G.(Ondergrondse), maar bij het achterlaten van veel andere spullen hebben we ook ons aandeel gehad.
’s Middags zagen we hier de eerste gevechtswagens voorbijtrekken, een interessant gezicht om nu Engelsen te zien in plaats van Duitsers. Zij nu met hun enorme prachtige wagens en de Duitsers op hun fietsen en de meesten nog lopend of met geleende paard en wagen, wat een belangstelling!
Na de middag zijn Rein en ik en een paar buurjongens, die zich nu weer frank en vrij durfden laten zien, naar Ruurlo gefietst. Je keek je ogen uit bij het zien van al die rijen pantsereenheden, grote en kleine tanks, gevechtswagens, vrachtauto’s en motorrijders aan een stuk door. ’t Was een gedonder! Op kruispunten stonden verkeersagenten in uniform het verkeer te regelen. Bij ’t Huis te Ruurlo zag je ze vanaf de weg van Zieuwent af komen en dan een draai maken om op de straat te komen. Het waren net galopperende paarden, zo kwamen ze er aan hobbelen door grote diepe gaten die ze maakten, hele stukke straatstenen vlogen je om de oren als je niet oppaste, vooral door die zware tanks…. Een prachtig gezicht!
Bij de Wiersse stond nog een Duitse Rode Kruisauto waarvan ik nog een bos sleutels heb meegenomen.
Jantje is met de fam. Kettelarij naar Barchem geweest. ’t Was daar ook al een en al drukte. De kinderen hadden chocola gekregen en de heren hadden gelegenheid om, zoals men zegt, vooroorlogse sigaretten te kopen.
Dit was de eerste dag der bevrijding.

04-04-2011 om 14:28 geschreven door Hetty  

Ome Jan aan het werk. Hopelijk zijn deze paarden de dans ontsprongen.

Zaterdag 31 maart
De geruchten gaan dat er 2 of 3 Engelse tanks Ruurlo binnen zijn getrokken en maar meteen van zich af hebben geschoten dat het een lust was. Ook wij hoorden zelfs het geknetter van de mitrailleurs en het knallen van de granaten, het was zeker ook bedoeld om de boel in de war te brengen en opschudding te veroorzaken.
En dat lukte hen dan ook wel. Een ogenblik later zagen we hier al Duitsers in grote haast door de binnen wegen komen daar de harde wegen steeds onder vuur lagen van de vliegers. Het was een fantastisch gezicht al die op hol geslagen moffen, zoals men ze noemt. Maar tegelijk was het ook een angstig en verdrietig gezicht van al die paarden en wagens uit de Wiersse, waar de Duitsers waren gelegerd. die we dadelijk herkenden, Paarden vol angst voor de Duitsers en de vliegtuigen die maar over ze heen vlogen. Ook het paard en wagen van Kamperman kwam voorbij, maar dat oude arme dier kon die zware vracht met manschappen en ransels niet zo gauw vervoeren als zij wilden. Toen gooiden ze precies bij Dinkelmans huis een grote hoeveelheid ransels af. Onder al dit gedoe kwam buurmans Gert met het paard aan de hand op een draf dwars door de rogge heen zetten naar ons toe, omdat hij bang was dat ze hun paard en wagen zouden vorderen om de achtergebleven spullen te vervoeren, maar dat liep nog goed af. Maar het paard van Oosterink werd de dupe van dat achtergelaten goed, want bij Groes lag nog een partijtje en dat moest dat paard maar doen samen met de achtergelaten spullen bij Dinkelman, een droevig gezicht om zo’n bekend paard te zien trekken met Duitsers achter zich. En waarheen? Men zegt naar achter het kanaal. En wij hadden ons intussen al blij zitten maken met het verdelen van die achtergebleven spullen bij Dinkelman. Jammer!

03-04-2011 om 15:35 geschreven door Hetty  

Jan Eggink en Jantje Gotink trouwen in 1943.

Bij Jantjes huis op de Brandenborch hebben ze en beleven ze nog angstige ogenblikken. Als het helder weer is kun je er vast van op aan dat de jachtbommenwerpers ze komen bezoeken om hier en daar hun eitjes neer te leggen. En af en toe is er toevallig één raak op het spoor zodat de stukken spoorrails bij hen neerkwamen.
En dan die aanloop van mensen uit het westen die voedsel kwamen halen, soms 70 per dag. Dat was hier trouwens ook wel het geval, vooral de laatste dagen voordat de brug dicht ging. Alles was welkom: wortels, aardappelen, rogge, haver, mais en bonen. En dan de vettigheid niet te vergeten zoals spek, boter en olie. Er is dan ook nogal veel geruild zoals goed en gereedschappen. Ook hadden we geregeld ’s middags wat aan de pot en ook bleven er wel eens wat een paar dagen. Op een keer hadden we 6 nachtslapers, ze waren al heel blij met een ligplaats in het hooi. ’t Was jammer dat we er geen gastenboek op na hebben gehouden. Wat een rij zou dat geworden zijn.

Vrijdag 30 maart
Er gaan geruchten dat Winterswijk en Doetinchem al bevrijd zijn en dat de Engelsen nu oprukken naar Zelhem. Een paar dagen geleden zei de verboden radio dat er grote formaties Engelse troepen klaarstaan om Nederland in te trekken en als dat doorging zou dat een geweldige verrassing voor ons zijn.
De Duitsers waren dan ook erg zenuwachtig en vorderen hier en daar al paarden en wagens. Voor 14 dagen begonnen, naar men zegt, wel 70 jachtvliegtuigen de staf te bombarderen die in de kastelen Buitenzorg en nog drie anderen er omheen waren genesteld. Het duurde een uur lang met niets dan schieten en bommen gooien. Ze hebben het dan ook goed geraakt en er is niet veel van overgebleven. Dat was al een teken dat de Engelsen wat van plan waren. Vanaf die tijd begon het schieten erger te worden. Men raadde de mensen ook aan om zo min mogelijk op de weg te komen..
Laatst is hier ’s nachts in Kranegoor achter Kruisweg nog een zwaar Duits vliegtuig neergekomen die hierboven werd aangeschoten en brandend naar beneden ging. En doordat hij nog een bom bij zich had is hij toen totaal uit elkaar geslagen. Men vond dan op 200 meter uit elkaar nog stukken van de piloten en vliegtuigonderdelen.

01-04-2011 om 18:45 geschreven door Hetty