"Onze democratie is in crisis. We moeten terugvechten"
Hillary Clinton werpt zich met een artikel in het blad The Atlantic vol in de Democratische campagne tegen president Trump. Met de tussentijdse verkiezingen van november in zicht schetst de verliezende presidentskandidaat van 2016 een beeld van een land in crisis, bijna in burgeroorlog. Hieronder enkele fragmenten.
"Er zijn bijna twee jaar verstreken sinds Donald Trump genoeg stemmen won in het Electoral College om president van de Verenigde Staten te worden. Op de dag erna zei ik in de toespraak waarin ik mijn nederlaag erkende: 'Wij zijn hem een open houding verschuldigd en de kans om leiding te geven.' Ik hoopte dat mijn angsten voor onze toekomst overdreven waren.
"Dat waren ze niet. In de ruwweg 21 maanden sinds hij zijn ambtseed aflegde, is Trump diep gezakt onder de toch al lage maatstaf die hij zichzelf had gesteld tijdens zijn nare campagne. (...) Trump en zijn maten doen zo veel verwerpelijke dingen dat het lastig is die bij te houden. Ik denk dat dit ook de bedoeling zal zijn – ons in verwarring brengen, zodat het moeilijker wordt de ogen op de bal te houden. De 'bal' is uiteraard het beschermen van de Amerikaanse democratie. Als burgers is dat onze belangrijkste opdracht. En op dit moment verkeert onze democratie in een crisis."
Geen moment te verliezen
"Ik gebruik het woord crisis niet lichtvaardig. Er rijden geen tanks door de straten. Het wanbeleid van deze regering blijft op sommige fronten mogelijk binnen de perken – zolang als het duurt – omdat deze regering zo incompetent is. Maar onze democratische instellingen en tradities worden belegerd. We moeten alles doen wat we kunnen om terug te vechten. Er is geen moment te verliezen.
"In mijn ogen zijn er vijf belangrijke fronten van deze aanval op onze democratie (Clinton verwijst naar de rechtsstaat, de legitimiteit van verkiezingen, de waarheid en de redelijkheid, de integriteit en de nationale eenheid, red.)
"Hoe is het zover met ons kunnen komen? Trump staat misschien op unieke wijze vijandig tegenover de rechtsstaat, de ethiek van de overheid en de vrije pers. Maar de aanval op onze democratie begon niet met zijn verkiezing. Hij is evenzeer een symptoom als een oorzaak van onze kwaal. Zie ons politieke systeem als een menselijk lichaam, waarbij onze grondwettelijke checks-and-balances, democratische normen en instellingen en een goed geïnformeerde bevolking werken als een immuunsysteem tegen de ziekte van autoritair bestuur.
"Gedurende vele jaren is ons immuunsysteem aangetast door een kleine groep rechtse miljardairs – personen als de familie Mercer en Charles en David Koch – die veel tijd en geld besteden aan het bouwen van een alternatieve werkelijkheid waarin de wetenschap wordt ontkend, leugens doorgaan voor waarheid en paranoia welig tiert. Door het ondermijnen van de gedeelde feitelijke context die vrije burgers in staat stelt van gedachten te wisselen en belangrijke beslissingen van zelfbestuur te nemen, baanden zij de weg voor de infectie door de Russische propaganda en trumpiaanse leugens. Zij gebruikten hun geld en invloed om ons politieke systeem te kapen, een rechtse agenda door te drukken en miljoenen Amerikanen hun stem te ontnemen. (...)
'De aanval op onze democratie begon niet met de verkiezing van Trump. Hij is evenzeer een symptoom als een oorzaak van onze kwaal'
"Nu moeten we alles doen wat in onze macht ligt om onze democratie te redden en ons politieke systeem te genezen.
Rafelende sociale cohesie
"Ten eerste moeten we een massale opkomst mobiliseren voor de tussentijdse verkiezingen van 2018. (...) Een belangrijk terrein voor hervormingen moet het verbeteren en het beschermen van onze verkiezingen zijn. (...)
"Maar zelfs de beste regels en regelingen zullen ons niet kunnen beschermen als we geen manier vinden om onze rafelende sociale cohesie vast te hechten en ons burgerschap terug te vinden. Er zijn concrete stappen mogelijk die hierbij kunnen helpen, zoals de nationale-dienstprogramma's flink uitbreiden en het herinvoeren van maatschappijleer in onze scholen. We hebben ook systematische economische hervormingen nodig die ongelijkheid verminderen en de macht van grote bedrijven en de werkende gezinnen meer te zeggen geven. (...)
'Democratie is dan misschien ons geboorterecht als Amerikanen, maar we kunnen het nooit als onaantastbaar beschouwen'
"In 1787, na de Constitutionele Conventie in Philadelphia, vroeg een vrouw op straat buiten Independence Hall aan Benjamin Franklin: 'Welaan, doctor, wat hebben we gekregen, een republiek of een monarchie?' Franklin antwoordde: 'Een republiek, als u die kunt behouden.' Dat antwoord speelt de laatste tijd veel door mijn hoofd. De onvoorspelbaarheid ervan. Hoe breekbaar ons experiment met zelfbestuur is. En, als je het bekijkt in het licht van de lange geschiedenis, hoe vergankelijk. Democratie is dan misschien ons geboorterecht als Amerikanen, maar we kunnen het nooit als onaantastbaar beschouwen. Elke generatie moet ervoor vechten, moet ons dichter naar een volmaakte unie duwen. Die tijd is opnieuw aangebroken.'
Het artikel is een nieuw nawoord in een paperbackversie van Clintons boek What happened.