Direct naar artikelinhoud
Reportagewederopstanding Vlaams Belang

40 procent van de stemmen en toch niet besturen: het Belgisch cordon sanitaire is terug

Bij de Belgische gemeenteraadsverkiezingen boekte de rechts-populistische partij Vlaams Belang voor het eerst sinds jaren weer winst. Door de uitslag laait de discussie opnieuw op rond het cordon sanitaire waarmee de partij zich tot dusver mee geconfronteerd zag.  

Guy d'Haeseleer van Vlaams Belang en partij Forza Ninove is de grote winnaar van de gemeenteraadsverkiezingen in Ninove. Maar door het cordon sanitaire kan hij toch geen burgemeester worden.Beeld Marcel van den Bergh

Rita en Pierre zijn diep teleurgesteld. Zij komen uit de Belgische gemeente Ninove en even leek hier het cordon sanitaire tegen het Vlaams Belang te worden doorbroken. ‘40 procent van de stemmen’, zegt Pierre (83) hoofdschuddend op een terras. ‘Veertig! En toch wordt hij weer buitengesloten.’

Voor het eerst in jaren was de uiterst rechtse partij Vlaams Belang zondag weer een van de winnaars. Bij de gemeenteraadsverkiezingen ging de partij, bekend van zijn anti-islam- en antimigratieprogramma, er bijna overal op vooruit. Zeker in de Denderstreek (Oost-Vlaanderen) was de winst indrukwekkend: in Aalst 17,3 procent van de stemmen, in Denderleeuw een monsterzege van 26 procent, een verdubbeling van het vorige stemmenaantal, en in Ninove dus 40 procent.

De partijleider in Ninove, Guy D’haeseleer (49), voert formeel niet Vlaams Belang, maar Forza Ninove. D’haeseleer richtte die partij in 2012 op, nadat hij al drie keer met Vlaams Belang had gewonnen en van het pluche werd gehouden door het cordon sanitaire. D’haeseleer zit wel in Vlaams parlement voor Vlaams Belang, maar hoopte in zijn eigen gemeente met een nieuwe naam eindelijk eens mee te kunnen besturen.

Veto

Heel even leek dat ook te gaan lukken, want de Vlaams-nationalistische N-VA heeft in Ninove twee zetels behaald – nét genoeg om Forza Ninove aan een meerderheid in het college te helpen. Landelijk NV-A-voorman Bart De Wever stond er niet meteen negatief tegenover. ‘Ik zeg zeker niet ja, maar als iemand 40 procent van de stemmen haalt, is dat wel een sterk democratisch mandaat’, zei hij maandag nog in het Vlaamse radioprogramma De Ochtend.

Maar dezelfde avond al sprak De Wever zijn veto uit over een mogelijke coalitie. Tijdens een debat bij de VRT kwam er een oud Facebookbericht van D’haeseleer op tafel: ‘Vroeg op om de chocomousse klaar te maken voor ons Breughelfestijn. En deze komt niet uit een pakje.’ Eronder stond een foto van een groep zwarte kinderen. ‘Als ik deze foto zie’, reageerde De Wever ferm, ‘is de kans op een coalitie sub-zero.’

En daarmee was het gedaan. ‘Terwijl ons Guyke zo’n goede man is’, verzucht Rita (71) boven haar witte wijn. ‘Hij kan veel, hij ziet veel. Maar hij mag niet veel.’

Een man laat zijn hond uit in Ninove.Beeld Marcel van den Bergh

Guy D’haeseleer heeft geen goed woord over voor de VRT – of voor de andere Vlaamse media. ‘We worden als een stelletje racisten weggezet’, zegt hij. ‘Die Facebookpost? Volkomen uit zijn verband gerukt. Het was een ludieke manier om ons Breughelfestijn aan te kondigen, een eetfestijn dat door onze partij wordt georganiseerd.’ D’Haeseleer pakt zijn telefoon erbij om ook de andere berichten te laten zien. ‘Bij de rijstpap hadden we een plaatje over Chinezen, en bij de kip een foto van een dioxinekip.’

Maar is hij dan geen racist? ‘Nee, absoluut niet’, zegt hij ferm. ‘Het gaat niet om kleur, of ras, of de plek waar je bent geboren. Het gaat om je gedrag. Om het respect voor onze normen en waarden. Om de bereidheid van nieuwkomers om Vlaams te leren.’

‘Overspoeld met vreemdelingen’

Sinds 2000 hebben zich zeker vierduizend nieuwkomers in Ninove gevestigd. Eén op de tien is hier dus niet geboren. Een groot deel van hen komt uit Brussel, heeft een migratieachtergrond en spreekt Frans. Het geeft mensen het gevoel dat de gemeente niet meer van hen is. ‘We worden overspoeld met vreemdelingen en moslims’, staat er in de huis-aan-huisbladen van Forza. ‘Ninove verfranst. En de criminaliteit stijgt.’

D’haeseleer stelt voor om het terras te verlaten. Het wordt fris, en hij heeft een hemd met korte mouwen aan. Bovendien moet hij zijn verhaal steeds onderbreken. Bijna iedereen die langsloopt, spreekt hem aan. Met ruim 38 duizend inwoners is Ninove geen klein dorp, waar iedereen elkaar sowieso kent. D’haeseleere voert al jaren campagne, ook als het geen verkiezingstijd is.

Guy d'Haeseleer van Vlaams Belang en partij Forza Ninove wordt door een voorbijganger gefeliciteerd met zijn behaalde verkiezingsresultaat.Beeld Marcel van den Bergh

Het is één van de redenen dat zijn partij het zo goed doet. D’haeseleer wordt in de media ook wel de Vlaamse Donald Trump genoemd. Hij moet er zelf om lachen, en grapt of hij Melania er ook bij kan krijgen. ‘Guyke’ spreekt de taal van de bevolking. Weet waar ze zich zorgen over maakt. En bevestigt haar in het idee dat de gevestigde politieke partijen niks voor haar zal doen.

Maar de kiezers wisten toch van het al jaren in stand gehouden cordon sanitaire? Waarom stemden ze dan niet op de N-VA, een partij die zich ook hard opstelt tegenover migranten en veiligheid als speerpunt heeft. ‘Nooit!’, zegt Luc Wolf, een grote vent met lang haar die net bij broodjeszaak ‘t Centerken is gaan zitten. ‘Dat is een heel andere partij. Ik stem voor Forza totdat ik doodga.’

Geen radicale oplossingen

‘De vorige keer heeft de N-VA wel veel kiezers weg weten te halen bij Vlaams Belang’, zegt Dave Sinardet, politicoloog aan de Universiteit Antwerpen en de Vrije Universiteit Brussel. ‘Die is vervolgens gaan besturen, en sommige mensen zijn teleurgesteld dat zij toch geen radicale oplossingen hebben geboden. Tijdens de campagne probeerde de N-VA dat te compenseren door harde woorden over de problematiek te gebruiken, maar daarmee werd dus juist de focus weer gelegd op de thema’s van Vlaams Belang.’

Er is in België al vaak gesproken over de vraag of een liberale democratie bepaalde partijen wel mag uitsluiten, zegt Sinardet. ‘In de jaren dat Vlaams Belang bij de verkiezingen maar bleef groeien, dachten steeds meer mensen dat het cordon sanitaire misschien averechts werkt. Maar toen de partij verkiezingen gingen verliezen, verstomde dat. Het kan heel goed dat het nu weer opleeft.’

Wat betreft Guy D’haeseleer is het spel nog niet voorbij. Als hij nog twee gekozen raadsleden zover krijgt om, tegen hun partijlijn in, toch een kruisje te zetten bij zijn naam, kan hij wellicht nog burgemeester worden. ‘Ik ben er druk mee’, zegt hij. ‘Er zijn zeker mensen die twijfelen. Ik sluit niet uit dat ik voor eind november toch met een wit konijn kom.’