3 redenen waarom migrantenoversteek naar Italië ineens fors daalt
Het aantal migranten dat vanuit Libië oversteekt naar Italië is de afgelopen maand met bijna 70 procent gedaald ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar, aldus cijfers van VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR. In juni kwamen er nog 23.524 migranten vanuit Libië aan in Italië, in juli waren dat 11.461 migranten en in augustus is dat aantal, tot en met afgelopen zondag, zelfs gedaald tot 2.647. Waar komt die daling vandaan?
1. Minder hulporganisaties, meer kustwacht
Sinds vorige week is het aantal hulporganisaties dat reddingen uitvoert op de Middellandse Zee gehalveerd van acht naar vier. De hulporganisaties hebben zich teruggetrokken, omdat de wateren voor Libië te onveilig zouden zijn geworden. De plaatselijke kustwacht opende al meer dan eens het vuur op schepen van ngo's en verordonneerde ze subiet weg te varen. Volgens veel Italianen is dat een goede ontwikkeling.
Hulporganisaties voerden tot voor kort zo'n 30 tot 40 procent van alle reddingen uit en zouden de oversteek daardoor veel te makkelijk maken voor migranten. Hulporganisaties zouden een soort taxidienst zijn voor migranten, aldus tegenstanders. Niet voor niets is het aantal migranten richting Italië flink afgenomen sinds zij stopten, stellen zij.
De daling zette echter al in toen de hulporganisaties nog volop actief waren. Volgens de Europese grensorganisatie Frontex wegen vooral de opgeschroefde patrouilles van de Libische kustwacht zwaar mee in de cijfers. Volgens de Libische kustwacht zelf hebben zij de afgelopen weken al duizenden migranten onderschept en teruggestuurd naar Libië.
De Libische kustwacht wordt in woord en daad bijgestaan door de Italiaanse regering, die op deze manier hoopt de migratiecrisis in eigen land te beteugelen. Er is al geld en materieel gestuurd, er werden manschappen getraind en sinds kort patrouilleren er ook Italiaanse marineschepen voor de Libische kust die samen met de lokale kustwacht vluchtelingenbootjes onderscheppen.
De Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken zei vorige week in dagblad La Stampa een duidelijk verband te zien tussen die hulp aan Libië en de dalende migratiecijfers. Zijn land heeft een 'hervonden evenwicht in de Middellandse Zee' bewerkstelligd en volgens zijn collega op Binnenlandse Zaken is er dankzij Italië eindelijk 'licht aan het einde van de tunnel' te zien.
2. Onrust in Libië
Een andere verklaring voor het dalende aantal migranten bevindt zich niet op zee, maar in Libië zelf. Specifieker: in de kustplaats Sabratha, zo'n 70 kilometer ten westen van hoofdstad Tripoli en sinds 2015 de belangrijkste smokkelhaven van Noord-Afrika.
Sinds kort zijn daar volgens persbureau Reuters gewapende groepen actief die vluchtelingen verhinderen een oversteek te maken. De groepen zouden bestaan uit een paar honderd 'burgers, politieagenten en militairen', aldus een anonieme bron van Reuters, die in opdracht van een voormalige maffiabaas zoveel mogelijk migranten proberen tegen te houden en op te sluiten. Ze zouden volgens Reuters aanspraak willen maken op Europese subsidies die beschikbaar zijn gesteld om mensensmokkel te bestrijden.
Ook migranten die vorige week werden gered van zee zeiden tegen medewerkers van de International Organization for Migration dat de situatie in Sabratha sinds kort is veranderd. 'Ze zeiden dat het heel moeilijk was om vanaf Sabratha te vertrekken. Dat er mensen waren die hun bootjes tegenhielden voor ze konden vertrekken en dat veel van hen bij eerdere pogingen al waren teruggestuurd', aldus een woordvoerder tegenover Reuters.
3. Smokkelaars verleggen hun routes
Een veelgebruikte metafoor om de vluchtelingencrisis te duiden, is die van het waterbed. Duw je op één plek dan leidt dat tot een stijging elders. Zo kwam het gros van de migranten lange tijd Europa binnen via Griekenland, tot de EU in 2016 een deal sloot met Turkije waarna smokkelaars hun routes verlegden naar Italië. Nu ook die route lastiger begint te worden, zoeken smokkelaars wederom nieuwe routes.
Zo arriveerden dit jaar al bijna vier keer zoveel migranten per boot in Spanje dan in dezelfde periode vorig jaar, aldus cijfers van UNHCR. Tot afgelopen zondag maakten in totaal 9.738 migranten de oversteek, tegenover 2.500 een jaar eerder. Vooral de laatste maanden is een duidelijke toename te zien op de route tussen Marokko via de Straat van Gibraltar. Zo redden redde de Spaanse kustwacht afgelopen week meer dan zeshonderd migranten in 24 uur tijd: een record.
Door de onrust in Sabratha zouden ook in Libië zelf de belangrijkste routes worden verlegd, aldus reddingswerkers van verschillende hulporganisaties. Zo werden de afgelopen week opeens drie bootjes gesignaleerd die ten oosten van Tripoli waren vertrokken - een gebied van waar tot voor kort nauwelijks migranten vertrokken.