Direct naar artikelinhoud
interview

Zweeds experiment met 30 urenweek werd een financiële flop genoemd. Maar deze schepen weigert op te geven

Het Zweedse experiment met de 30 urenweek werd door heel de wereld gevolgd en door een deel ervan afgekraakt. Daniel Bernmar, schepen in Göteborg, blijft er rotsvast in geloven.Beeld Stefaan Temmerman

Een werkweek van 30 uur, in plaats van de klassieke 38. Mét behoud van loon. Het stadsbestuur van Göteborg testte het uit, de wereld keek gefascineerd toe. Het prijskaartje bleek echter een hindernis voor het Zweedse experiment. Toch blijft bevoegd schepen Daniel Bernmar erin geloven.

The New York Times, Al Jazeera, The Guardian, Washington Post, Libération, Süddeutsche Zeitung, BBC World... Allemaal wijdden ze de voorbije jaren pagina's en zendtijd aan Svartedalens, een middelgroot rusthuis in het Zweedse Göteborg. De zestig werknemers waren het onderwerp van een experiment. Hun klassieke 38 urenweek ging de koelkast in, iedereen ging er 30 uur per week werken. Het experiment werd in 2015 afgetrapt, de twee jaar daarna werden kosten en baten in kaart gebracht.

De internationale media namen het Zweedse rusthuis onder de loep. "Wanneer je door BBC 3 wordt opgebeld, denk je wel eens: wat gebeurt hier in hemelsnaam?", glimlacht Daniel Bernmar (35) van de Vänsterpartiet, een linkse en feministische partij. Hij is als schepen in Göteborg bevoegd voor het veelbesproken experiment. Met de glimlach - en een forse dosis verbazing - onderging hij het mediacircus. Begin vorig jaar kwam er een nieuwe mediagolf, maar deze keer was de zoete nasmaak bitter geworden. "Zweedse zes-urendag in de problemen: te duur", kopte Bloomberg. Daarna volgden tal van andere media, in dezelfde teneur.

'Wanneer je door BBC-kanaal nummer drie wordt opgebeld, denk je wel eens: wat gebeurt hier in hemelsnaam?'
Daniel Bernmar, schepen in Göteborg

 Bernmar zucht als hij eraan terugdenkt. "Het is geen juiste weergave van hoe het is gegaan. Het experiment zou sowieso twee jaar duren, niet langer. Het is dus helemaal niet stopgezet omdat het te duur was", vertelt hij in de Vooruit in Gent.

Hoe komt het dat een klein experiment in een Zweeds rusthuis zoveel aandacht trekt?

Bernmar: "Er leeft een verlangen, een hunkering naar een duurzamer bestaan. Hoe we nu werken, is dat allesbehalve. Kijk maar naar alle burn-outs, of de hele groepen mensen die geen deel uitmaken van de arbeidsmarkt. Veel vrouwen doen nog altijd onbetaald zorgwerk en komen niet in het arbeidscircuit terecht. Ik denk dat veel mensen dat anders willen."

Die aandacht was eerst een hart onder de riem, maar dat keerde begin 2017. Het experiment werd als een flop bestempeld. Hoe voelde dat?

"Net als die eerste golf van interesse, zagen we ook dat niet aankomen. Voor die artikels hebben ze ons namelijk niet gebeld (lachje). Bloomberg schreef dat het te duur was en de toon was gezet. Het was vreemd om dat te lezen, want zo is het niet gegaan. De resultaten waren écht goed. Werknemers moesten minder overuren kloppen, ervoeren minder stress, waren gelukkiger. Er waren tien procent minder afwezigheden door ziekte. Dat alles kwam ook de kwaliteit van de zorg ten goede. Er werden meer activiteiten georganiseerd, en ook de bewoners waren blij."

'Er leeft een verlangen, een hunkering naar een duurzamer bestaan. Hoe we nu werken, is dat allesbehalve'
Daniel Bernmar, schepen in Göteborg

Maar dan is er nog het kostenplaatje.

"Uiteraard. Iedereen behield hetzelfde loon en we namen veertien extra medewerkers aan. Niet goedkoop: de totale kost steeg met 25 procent. Dat is een astronomisch cijfer, dat besef ik, maar de helft daarvan hebben we automatisch terugverdiend. Door veertien nieuwe krachten aan te werven, spaarden we veertien werkloosheidsuitkeringen uit. Door die extra krachten waren er amper nog overuren nodig, die moesten we dus ook niet uitbetalen. Dat komt uit op een meerkost van 10 à 12 procent, geen astronomisch bedrag."

Kan je break-even draaien in dit geval?

"Het hangt ervan af wat je 'break-even' noemt. We spreken over de sociale sector, dat kan je niet zuiver financieel bekijken. Het is onze morele plicht om de werkomstandigheden daar te verbeteren, zeker voor vrouwen. Intussen zijn de meesten onder hen aan het werk, vaak in de publieke sector. Daar hebben ze te maken met vrij lage lonen en slechte arbeidsomstandigheden. Daardoor vallen ze op het eind van hun carrière vaak lange tijd uit met bijvoorbeeld rug- of knieproblemen, of gaan ze vroeger op pensioen. Door hun werkweek te herbekijken, kunnen we dat misschien veranderen. Dat kan ons op de lange termijn trouwens ook uitgaven besparen, al is het nog niet duidelijk in welke graad."

U beschouwt het experiment als geslaagd, dus er komen opvolgers?

"Begin volgend jaar starten er twee nieuwe projecten. Het eerste is in een kleuterschool. De werkweek van 38 uur wordt er eentje van 30 uur. Daarbovenop zijn er vijf extra uren voorzien voor activiteiten die de gezondheid van de werknemers moeten verbeteren: yoga, mindfulness... Het tweede project zal lopen in een maatschappelijk centrum in een wijk met veel socio-economische problemen. Nu werken de sociaal werkers er acht uur per dag. Dat gaan we omvormen naar twee shifts van zes uur. Zo kan het centrum twaalf uur per dag open blijven."

'Als je alles in rekening neemt, kost de 30 urenweek ons 10 à 12 procent meer. Dat is geen astronomisch bedrag, er valt over te praten'
Daniel Bernmar, schepen in Göteborg

Uw groene en sociaaldemocratische coalitiepartners in Göteborg zitten allebei ook in de federale regering. Komen er ook nationale experimenten, of delen ze uw geestdrift niet?

"Nee, voorlopig niet. Er is heel veel enthousiasme bij de vakbonden en bij de achterban van de sociaaldemocraten, maar het blijkt moeilijk om de partijleiders en verkozenen te overtuigen."

Als u uw coalitiepartners niet kan overtuigen, wat dan met de rest van het land, en Europa?

"Het is frustrerend, maar ik wil me daar niet op blindstaren. Er zijn wel degelijk veel mensen overtuigd. Na ons project, startten vijf andere Zweedse gemeenten met een gelijkaardig experiment. Ook bij privébedrijven wordt de kortere werkweek uitgetest. De voorbije dertig jaar werd amper gesproken over een kortere werkweek. Door ons experiment ligt die weer op tafel. Dat is een belangrijke evolutie. Daarom kom ik ook naar hier om erover te praten. Hoe meer overheden en bedrijven experimenteren, hoe sneller we de juiste manier zullen vinden."

Zal die evolutie tot een revolutie leiden? Is de kortere werkweek ooit de norm?

"We zullen minder gaan werken, daar ben ik zeker van, al weet ik niet hoe snel het zal gaan. In het verleden hebben we onze productiviteitsgroei gebruikt om ons leven beter te maken. Ik zie niet in waarom we dat nu niet zouden doen."

Daniel Bernmar sprak dit weekend in Gent op het Festival van de Gelijkheid, op uitnodiging van denktank Minerva, die onderzoek voert naar arbeidsduur-verkorting. Olivier Pintelon, sociaal expert bij Minerva, publiceert daarover volgend najaar het boek De strijd om tijd.