Brussel weet nog steeds niet wie de nieuwe Juncker wordt

De Brusselse stoelendans is een beslissende fase ingegaan, en wordt een slijtageslag. Liefhebbers van gezwollen politieke retoriek spreken zelfs al van een onvermijdelijk ‘bloedbad’, met het christen-democratische boegbeeld Manfred Weber als mogelijke eerste slachtoffer.

Niet dat dit ‘offer’ meteen verlossing brengt. Het Europese topoverleg over de benoemingen in Brussel duurde tot ver na middernacht, maar leverde zoals verwacht geen concrete namen op. Het heikelst is de benoeming van een nieuwe voorzitter van de Europese Commissie.

Volgens premier Rutte bracht de top op dat punt geen enkele vooruitgang. “Op dit moment is er onder de regeringsleiders in de Europese Raad geen meerderheid voor een van de drie spitskandidaten Vestager, Timmermans of Weber”, aldus de premier kort voor voor half drie ’s nachts.

De regeringsleiders mogen op zondag 30 juni opnieuw opdraven in Brussel, voor een extra top. Dan zouden er toch echt een of meerdere knopen doorgehakt moeten worden in de wirwar van partijpolitiek, nationale belangen, man-vrouw-verhoudingen en geografische verdeling.

Waarom zou die top wél kunnen slagen als het deze nacht niet lukte? “Goede vraag”, aldus Rutte. “We gaan natuurlijk weer praten, bellen, trekken en duwen, en hopen dat er dan wel een muis door het gaatje schiet.”

Voor die extra top op de laatste dag van de maand zal een aantal regeringsleiders van vooral de grote EU-landen, alsmede de EU-voorzitters Juncker en Tusk, nagenoeg rechtstreeks vanuit de G20 in het Japanse Osaka (op 28 en 29 juni) naar Brussel moeten vliegen om op tijd te zijn voor de ontmoeting.

Speculatief spel

“De verkiezing van de paus gaat vaak sneller”, grapte de Ierse premier Leo Varadkar bij aankomst in Brussel. De Duitse bondskanselier Angela Merkel zei vooraf al geen doorbraak te verwachten, maar onderstreepte dat dit geen ramp was. “We hebben nog een paar dagen.”

Op het spel staan behalve het voorzitterschap van de Europese Commissie (opvolger van Jean-Claude Juncker), ook dat van de Europese Raad (de nieuwe Donald Tusk) en de EU-buitenland-coördinator (nu nog Federica Mogherini). In het mandje zitten verder het voorzitterschap van het Europees Parlement - al gaan de 751 parlementariërs daar over anderhalve week helemaal zelf over - en de opvolger van Mario Draghi als president van de Europese Centrale Bank, al beweren de regeringsleiders bij hoog en bij laag dat deze a-politieke functie een geval apart is.

Het commissievoorzitterschap is politiek het explosiefst, mede door de nog immer omstreden status van de ‘spitskandidaten’ die de grote partijfamilies aan die functie hebben verbonden. De naam die donderdag toch weer het meest over de tong ging, was die van Manfred Weber - en niet bepaald als geheide favoriet. Zijn christen-democratische EVP heeft veel zetels verloren in het Europees Parlement maar blijft wel de grootste. Veel regeringsleiders willen af van de EVP-dominantie in de EU-instituties en hebben bovendien moeite met de bestuurlijke onervarenheid van Weber.

Ook de sinds de verkiezingen toegenomen verdeeldheid in het Europees Parlement helpt de Duitser niet. Donderdag zouden de sociaal-democraten en de liberalen (in grootte de tweede en derde groep) zelfs hebben laten weten dat ze niet voor Webers kandidatuur zullen stemmen, al wilden hun fractieleiders dat niet van de daken schreeuwen.

Mocht geen enkele spitskandidaat (ook Frans Timmermans en Margrethe Vestager niet) een parlementaire meerderheid krijgen, dan ontstaat het bizarre scenario dat het hele spitskandidaten-systeem, dat het parlement zo lang te vuur en te zwaard heeft verdedigd, in dat parlement zelf de nek wordt omgedraaid. Daar zijn dan geen rebelse regeringsleiders meer voor nodig.

In dit speculatieve spel duiken steeds weer nieuwe namen op. De Belgische premier Charles Michel wordt genoemd als mogelijke opvolger van Tusk. De naam van brexit-onderhandelaar Michel Barnier (tevens EVP’er) blijft rondzingen. Donderdag hadden velen het opeens over de Kroatische premier Andrej Plenkovic als kandidaat-commissievoorzitter: voormalig Europarlementariër, EVP’er, gerespecteerd regeringsleider, uit een oostelijke lidstaat, met de uitstraling van rots in de branding.

Het zal in dit spel de laatste naam niet zijn.

Lees ook:Donald Tusk houdt hoop dat op deze EU-top de topfuncties worden ingevuld

De Europese klimaatambities leiden vast tot stevige discussie op de top van donderdag. Al gaat de aandacht vooral uit naar het verdelen van de topfuncties.

Wie wordt de nieuwe Juncker? De EU staat momenteel met de mond vol tanden

Op de EU-top wordt geen doorbraak verwacht, ondanks al het spierballenvertoon van zowel het Europees Parlement als de Europese Raad.