Noord-Ierse republikeinen weten het zeker: ‘Boris wil ons zó van de klif af storten’

Wie over de M2 en de A6 van Belfast naar Derry rijdt, ziet ongeveer halverwege een eerste spandoek dat pleit voor een referendum over hereniging van de twee Ierlanden. ‘Referendum voor eenheid nu!’, hangt op een kerk langs de weg. “Sinds drie jaar praat iedereen openlijk over een Ierse eenwording. Dat was voor 2016 ondenkbaar. Het kan nu weer, sinds de stemming over brexit”, zegt Glean Doherty.

De 48-jarige Doherty komt uit grensplaats Derry, die officieel Londonderry/Derry heet. Maar het eerste deel van die plaatsnaam kun je beter niet uitspreken in het bijzijn van Doherty, dat is erger dan Achterhoeker zeggen tegen iemand uit Twente. Dat komt doordat Glean een zoon is van Paddy Doherty, één van de dertien mensen die op 30 januari 1972, Bloody Sunday, werden gedood door het Britse leger. 

Paddy was 32 jaar, ongewapend. Glean kan er heel neutraal over vertellen inmiddels. Hij vertelt het vaak. “Mijn ouders waren gewone mensen, arbeiders. Ze hadden weinig op met politiek en bleven meestal weg bij confrontaties. Maar die dag, toen er een demonstratie was voor burgerrechten, werd verteld dat het veilig zou zijn. Mijn moeder was er, mijn vader, mensen met kinderen in kinderwagens, tieners: 15.000 mensen. Ik was zeven maanden oud, mijn oudste broer van elf bleef thuis op mij passen. We waren met zes kinderen.”

Vader gedood

“Toen mijn moeder al naar huis was gegaan, begon een elite-eenheid uit het Britse leger te schieten, gericht, op vooral jonge jongens. Mijn vader was één van de oudsten die ze raakten.” In het Museum of Free Derry wijst Glean op een foto die een Franse fotograaf maakte van zijn vader: hij werd geraakt terwijl hij op zijn buik probeerde weg te kruipen voor het geweervuur. “De kogel ging bij zijn middel naar binnen en kwam er bij zijn nek weer uit”, zegt Glean. De riem die zijn vader droeg, zwaar gehavend door de kogel, hangt ook in het museum.

Glean had eigenlijk leraar geschiedenis willen worden, maar kon geen werk vinden. Nu verdient hij zijn brood met het rondleiden van toeristen door de roemruchte straten van Derry, langs de muur waarop ‘Free Derry’ staat, de muurschilderingen, het Museum of Free Derry, het monument waarop de naam van zijn vader staat. 

Hij wil graag praten over Boris Johnson. Hij wil vertellen dat het een gevaarlijke man is, een Engelsman van wie hij zeker weet dat hij neerkijkt op de Ieren. “Boris Johnson weet volgens mij niet veel van Ierland. Maar hij loopt wel achter allerlei populaire meningen aan. Onlangs beweerde hij nog dat het onkies zou zijn om de schutters van Bloody Sunday alsnog te vervolgen. Een aanklacht zou, zei Johnson, ‘overdreven politiek correct’ zijn.

Klinkklare onzin, vindt Doherty. “Dertien mensen zijn willens en wetens neergeknald. Iemand moet daar verantwoordelijkheid voor dragen.” Hij, zijn broers en zussen en de nabestaanden van de dertien anderen zijn maar half blij dat nu is aangekondigd dat één van de daders alsnog gaat worden vervolgd – ze hadden gehoopt dat vier daders verantwoording zouden moeten afleggen.

Zijn oudste broer Tony Doherty, die zich uit woede over zijn vaders dood in de jaren tachtig aansloot bij de revolutionaire beweging IRA, schreef er al een verontwaardigde bijdrage over in The Guardian. De teneur: de mensen van de IRA, ook Tony zelf, zijn al lang veroordeeld en gestraft, het is tijd dat dat ook gebeurt met deze militairen. Want de IRA was bepaald geen vreedzame groepering. Met bommen en geweren vochten de leden jaren tegen de Britse overheersing, tot in 1998. Toen kwam er met het akkoord van Goede Vrijdag een einde aan het geweld, al speelt het nog altijd soms weer op. Dat akkoord speelt een centrale rol in de brexit-onderhandelingen, omdat het bepaalt dat de grens tussen de Ierse Republiek en Noord-Ierland open moet blijven.

Referendum

Het is precies het akkoord waarop Glean Doherty nu zijn hoop gevestigd heeft. “Datzelfde akkoord bevat nòg een bepaling”, zegt hij. “Er staat ook in dat er een referendum moet worden gehouden over de Ierse toekomst op het moment dat de bevolkingssamenstelling is veranderd. Dat lijkt het geval te zijn in 2021 – op dat moment telt Noord-Ierland naar verwachting meer katholieken dan protestanten.”

Zodra er een referendum is, is er volgens hem maar één uitkomst mogelijk. “De meeste katholieken zullen voor aansluiting bij de Ierse Republiek stemmen. Daar komt dan bij, met de rampzalige koers die brexit nu met de mogelijk nieuwe premier Johnson neemt, dat veel protestanten er ook voor zullen stemmen. Johnson wil ons zó van de klif af storten. Jongeren zien daar sowieso niets in, die willen vrij blijven reizen, maar ook mensen uit het bedrijfsleven zien hun handel met Europa dan in rook opgaan.”

Hunt en Johnson zijn laatste twee kandidaten voor het Tory-leiderschap

De volgende Britse premier is een vijftiger, met een diploma van de Oxford universiteit op zak. Boris Johnson en Jeremy Hunt zijn de twee kandidaten die nog in de race zijn om de nieuwe leider te worden van de Conservatie Partij en daarmee automatisch de opvolger van premier May. Net als in eerdere stemrondes was Boris Johnson – oud-burgemeester van Londen en ex-minister van buitenlandse zaken - ook vandaag weer favoriet. Hij kreeg meer dan de helft van de stemmen van de 313 Conservatieve parlementariërs . Minister van milieu Michael Gove viel vandaag na de vijfde stemronde – met twee stemmen minder dan Hunt – af. Gove raakte onlangs nog in opspraak toen hij opbiechtte vroeger cocaïne te hebben gebruikt.

Hunt, de huidige minister van buitenlandse zaken, stemde tijdens het referendum drie jaar geleden aanvankelijk om in de Europese Unie te blijven. Maar hij zegt nu vastbesloten te zijn de brexit door te zetten.

Hunt en Johnson zullen de komende weken door het hele land bijeenkomsten van hun partij aflopen. Want nu zijn de partijleden aan zet. Zij mogen binnenkort op hun favoriete kandidaat stemmen. Eind volgende maand moet dan bekend zijn wie Groot-Brittannië als premier gaat leiden.

Lees ook:

Boris Johnson ruim aan kop voor opvolging May

Drie kandidaten om de Britse premier Theresa May op te volgen zijn uitgeschakeld. Oud-minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson kreeg veruit de meeste stemmen.

Veel van de Britse premierskandidaten gaan eraan voorbij dat de EU niet opnieuw wil onderhandelen

De EU, zegt Hunt, heeft waarschijnlijk nooit begrepen hoe moeilijk het punt van de Ierse grens aan de andere kant van het Kanaal zou liggen. Als een nieuw onderhandelingsteam, bestaand uit de grootste EU-tegenstanders uit het parlement dat nog eens in Brussel uitlegt, dan zijn ze er waarschijnlijk zo uit