In de cel voor bloot bovenlijf: drugsoorlog van Filipijnse president ontaardt in ‘oorlog tegen alles’

Genesis Argoncillo (25) zat op een bankje voor een buurtwinkel, toen de politie hem arresteerde omdat hij geen T-shirt droeg. Genesis belandde met 130 anderen in een cel die gebouwd was voor zes mensen. Vier dagen later mocht zijn zus zijn lichaam groeten bij de lijkschouwer. Gestikt in de mensenmassa, zei de politie eerst. Daarna getuigden twee andere gearresteerden dat de jongen stierf in een vechtpartij. “Maar hij is opgepakt en uiteindelijk gestorven omdat hij in bloot bovenlijf zat. Is dat echt een misdaad?”, vraagt zijn zus Jane Azuelo zich sindsdien af.

Wel volgens de Filipijnse president Rodrigo Duterte. De president vecht al ruim twee jaar een harde oorlog tegen de drugs­wereld uit, met ruim 12.000 doden tot gevolg. Duterte gaf half juni het bevel om hard op te treden tegen hangjongeren. De tambay, zoals ze daar genoemd worden, betekenen “een mogelijk gevaar voor de bevolking”, aldus Duterte. Na de dood van Genesis paste hij die boodschap wat aan. Niet alle hangjongeren moesten de cel in, wel diegene die de wet overtreden. Die drinken in het openbaar, de avondklok negeren, wildplassen of in bloot bovenlijf over straat lopen. Kleine overtredingen, die vroeger gewoon door de buurt zelf werden afgehandeld, zonder tussenkomst van de politie. “We willen een sfeer van veiligheid creëren”, zegt generaal Joselito Esquivel, politiechef van het grootste district van hoofdstad Manila. In de praktijk komt dat na een maand neer op meer dan 50.000 arrestaties. De jongste was een kind van 5, dat in een cel met volwassen mannen terechtkwam. Meestal worden ze een tijd vastgehouden en komen ze dan zonder proces weer vrij.

(Lees verder onder de foto)

Excuus om armen te viseren

De politie verdedigt de harde aanpak omdat de meeste mis­daden volgens hen starten met openbare dronkenschap. “Ze drinken een pintje, daarna plegen ze een overval en schieten ze elkaar neer”, aldus politie­inspecteur Adonis Sugui tegen de New York Times. “De president heeft gelijk. Eens ze beginnen te drinken, verandert hun gedrag.” Volgens de president zijn de arrestaties dan ook “voor hun eigen bestwil”, vooral dan die van minderjarigen. Het hoort bij zijn rol als “vader van de natie”, liet hij al optekenen.

Maar volgens mensenrechtenorganisaties viseert Duterte vooral de armen. “De Filipijnse federale politie voert een zogeheten misdaadpreventiecampagne uit die erop neerkomt dat ze arme Filipino’s opsluiten omdat ze zich in het openbaar begeven”, zegt Phelim Kine, ondervoorzitter van de Aziatische afdeling van Human Rights Watch. “De overheid zou de basisrechten van het volk moeten verdedigen in plaats van ze te vermor­zelen.”

Vooral in sloppenwijken zit de schrik er goed in. Honderdduizenden mensen zitten er op elkaar gepakt in piepkleine hutjes. De meeste bewoners leven er quasi op straat, om te ontsnappen aan de hitte onder hun zinken dak. “Nu kunnen ze ons voor het minste arresteren”, zeggen ze.

Afleidingsmanoeuvre

Dit leidt vooral ook de aandacht af van andere problemen, zegt de oppositie. Duterte focust graag op de misdaadcijfers, in plaats van zaken als inkomensongelijkheid of het gebrek aan sociale huisvesting. Maar deze keer lijkt het niet te werken. Uit recente peilingen blijkt zijn tevredenheidsscore 11% gezakt te zijn, tot 45%. Zeker de dood van Genesis Argoncillo heeft mensen geschokt. Vandaag houdt Duterte voor de derde keer zijn State of the Nation Address, een jaarlijkse toespraak voor de leden van het Filipijnse Congres. De aantrek van Duterte’s harde aanpak mag dan stilaan uitgewerkt lijken, de kans is klein dat daar tijdens zijn speech iets van te merken zal zijn.