Heidi De Pauw (Child Focus) bezocht vluchtelingenkampen in Syrië: ‘Er heerst immense druk om IS trouw te blijven’

Zelf was ze in Al-Hol en Al-Roj, twee Koerdische vluchtelingenkampen in Syrië waar veel buitenlandse moeders met kinderen verblijven. Vrouwen die zich hadden aangesloten bij IS, de zogenaamde IS-weduwen, en hun kinderen verblijven in een afgeschermd deel van de kampen, de detentiekampen. En net daar dreigt een nieuw gevaar, stelt Heidi De Pauw. “Vrouwen die IS openlijk de rug toekeren, worden vijandig benaderd. De toestand is zeer ernstig.”

U was ter plaatse. Hoe gaat het er daar precies aan toe?

“Een aanzienlijk aantal vrouwen die uit Baghouz, het laatste IS-bolwerk, zijn weggevlucht of werden weggehaald door de Koerden en de internationale coalitie blijken nog steeds heel extremistisch te zijn. Ze zetten vrouwen die IS openlijk de rug toekeren onder druk. Vrouwen die bijvoorbeeld wel een sluier dragen, maar een in kleur, worden bedreigd. Hun kinderen worden bekogeld met stenen. Ook de Belgische kinderen zijn daar slachtoffer van. Hun moeders proberen hen zoveel mogelijk binnen te houden om hen te beschermen tegen de druk en vijandigheid. Er is sprake van het in brand steken van tenten en bedreigingen. Zeker geen omgeving om kinderen in op te voeden. Voor ons is dit een reden te meer om alles in het werk te stellen om de kinderen, de meest kwetsbare in de eerste plaats maar eigenlijk alle kinderen, daar weg te halen.”

Voormalig staatssecretaris Theo Francken (N-VA) pleit er net voor om de kinderen daar te laten en ter plaatse op te vangen.

“Dat is gewoon geen optie, want we zien dat er toch wel meer aan de hand is in die kampen. Er is niet alleen een groot tekort aan voedsel, water en medische zorg. De Koerden hebben ook niet de middelen om aan deradicalisering te doen van die extremistische kern, noch aan preventie.

“Een ander probleem is dat niet alle extremistische vrouwen in de detentiekampen zitten. We weten, op basis van verhalen die we hoorden in de kampen, dat een aantal van hen zich ook in de gewone vluchtelingenkampen rond de detentiecentra ophouden. Vrouwen die zich niet kenbaar gemaakt hebben aan de Koerden, waarvan dus niemand weet wie ze zijn. Zij zitten nu tussen de Iraakse en Syrische vluchtelingen en hebben net als hen meer vrijheid dan de IS-vrouwen. 

“Er zitten wellicht ook Belgische vrouwen bij. Dat is een potentieel gevaar voor onze veiligheid, omdat zij op een bepaald moment misschien er toch zullen in slagen, op een illegale manier, om naar ons land te komen. En hier dan onder de radar te zitten.”

Onze overheid heeft nu zes IS-kinderen teruggehaald, nog een vijftigtal andere staan op de radar. Volgens critici opent zo’n repatriëring de deur om ook de moeders over te brengen.

“Ik vind dat een non-discussie. Het gaat over Belgische kinderen met Belgische ouders. Een Belg, waar die zich ook ter wereld bevindt, heeft altijd het recht om terug te keren naar zijn thuisland. De kinderen waar het nu over ging, waren weeskinderen. Maar stel nu nog dat hun mama of papa daar ineens zou staan, het gaat hier wel om mensen met de Belgische nationaliteit. Als die het al geregeld zouden krijgen om naar hier te komen, kan niemand hen de toegang tot ons grondgebied verbieden.”

Dat is wel waar een groot deel van de bevolking bang voor is.

“Ik ben zeker niet naïef. België heeft al een heel hoge tol betaald, we zijn slachtoffers van terrorisme. Maar de vorige regering – en ik hoop ook de toekomstige – heeft heel wat middelen uitgetrokken voor deradicaliserings- en preventieprojecten in de strijd tegen terrorisme. Ik geloof in deradicalisering. Het is een groep die gemonitord en opgevolgd kan worden, omdat we weten wie ze zijn.

“Voor ons is het nu vooral belangrijk dat deze kinderen in alle anonimiteit en discretie hun leven en kindertijd kunnen beleven in ons land, in veiligheid. Ik heb kinderen gezien die vooral getraumatiseerd zijn door wat ze hebben meegemaakt, door bombardementen, schietpartijen, zaken die we kennen van televisie. We mogen ook hier niet naïef zijn en moeten ons bewust zijn van wat er eventueel in de hoofden van die kinderen zou kunnen omgaan, maar we moeten ook aandacht hebben voor de trauma’s. Deze kinderen moeten in de eerste plaats kunnen rouwen om het verlies van hun ouders. Ik ben er zeker van dat we in ons land voldoende kennis en expertise hebben om hen goed op te vangen en te begeleiden.”

Niet iedereen is daarvan overtuigd. Er komt op sociale media en vanuit sommige politieke partijen grote kritiek op de repatriëring van IS-kinderen. Theo Francken bijvoorbeeld was in De zevende dag bijzonder scherp.

“Dat komt hard aan. Wij zien het humanitaire plaatje, in de politiek is dat blijkbaar moeilijk. Het gaat hier om een vijftigtal kinderen die op onze radar staan, dat is een grote bus en niet meer. Ik hoor en lees de kritiek ook. We krijgen soms het verwijt: wat met onze Belgische kinderen? Dan zeg ik: Child Focus heeft vorig jaar 1.800 verdwijningen behandeld, en nog eens 2.000 dossiers van seksuele uitbuiting van kinderen. Een kind is voor ons een kind, ongeacht zijn afkomst, achtergrond of religie. 

“De kritiek is vooral pijnlijk voor de kinderen. Op een bepaald moment gaan die ook sociale media te zien krijgen. En het is ook pijnlijk om zien dat er een soort van dehumanisering van kwetsbare kinderen aan de gang is. Ik roep mijnheer Francken dan ook op om zijn populariteit en politieke gewicht te gebruiken om de volgende regering aan te sporen om verder werk te maken van preventie en deradicalisering. Net om te voorkomen dat het zaadje dat er bij deze kinderen misschien zou kunnen zijn, verder openbloeit.”