Waarom lachende Lego-figuurtjes steeds meer plaatsmaken voor boze
Zet alle Lego-figuurtjes op een tijdlijn en observeer: hoe moderner het speelgoed, hoe vaker de glimlach moet wijken voor een boze frons of een angstige blik. Volgens Lego moet dat het rollenspel bevorderen. “Maar zo neem je wel de verbeelding van het kind weg.”
In Legoland leefden ooit alleen maar lachende figuurtjes. De agent die met zijn knuppel het verkeer regelde of de verpleegster die langs het ziekenhuisbed passeerde: het gebeurde allemaal met een brede glimlach. Maar iedereen weet dat een agent weleens luid foetert en dat de verpleegster niet altijd door de gangen huppelt.
In de loop van de jaren zijn de uithangborden van het Deense bedrijf, dat precies 40 jaar geleden het Lego-figuurtje of 'minifiguur' introduceerde en het cilindrische hoofdje in 1978 van een expressie voorzag, een pak diverser geworden. En uiteindelijk dus ook hun emoties. "In 1989 was er een serie over piraten waarbij de gelaatsuitdrukkingen voor het eerst wat grimmiger waren", weet Vanessa De Geest, conservator van het Speelgoedmuseum in Mechelen, waar momenteel een Lego-tentoonstelling loopt. "Sindsdien zijn de emoties steeds gevarieerder geworden."
Denk aan twijfel, angst of boosheid, expressies die toonden dat het leven in Legoland helemaal niet zo complexloos is.
Harry Potter
De trend werd in 2013 voor het eerst opgemerkt door Christoph Bartneck, een Nieuw-Zeelandse professor en AFOL (Adult Fan of Lego). Bartneck distilleerde uit 3.655 foto's van Lego-figuurtjes uit de periode 1975-2010 een database met 628 unieke gezichtsexpressies. Aan de hand daarvan werden (volwassen) deelnemers aan zijn onderzoek gevraagd een emotie uit zes categorieën te kiezen - boosheid, weerzin, angst, blijheid, verdriet of verrassing - en de intensiteit ervan op een schaal van 1 tot 5 aan te geven.
Wat bleek? Blije gezichten werden geleidelijk minder gebruikelijk en moesten veel andere emoties naast zich dulden. Volgens Bartnecks onderzoek is boosheid sinds de jaren 90 de sterkst groeiende gezichtsexpressie.
De Amerikaanse technologiesite Quartz zet die enquête nu volgens dezelfde principes voort met een database van 1.600 Lego-gezichten tot 2015. Volgens die analyse is boosheid zelfs de vreugde voorbij in de nieuwste uitgaven.
‘De emoties komen niet meer uit het kind als ze al voorgedrukt zijn op een pop’
"Die veranderde expressies lijken me vooral voort te vloeien uit de nieuwe thema's die Lego introduceerde", zegt De Geest. Ook Bartneck wees er in zijn onderzoek op dat de Lego-kits steeds vaker een conflictthema opzoeken - "van ridders tegen betoverde skeletten of ruimtepolitie tegen aliens". Dat wordt nog versterkt door de doorgedreven introductie van speelsets geïnspireerd door films (of verfilmde boeken/strips), zoals Harry Potter, Batman en Star Wars. In die werelden lijkt het bijna vanzelfsprekend dat niet iedereen loopt te glimlachen.
"De brede variëteit aan emoties bij minifiguren is er om de verschillende vormen van rollenspel te stimuleren: avontuur, vriendschap, actie, conflict, enzovoort", is de officiële reactie van een Lego-woordvoerder aan Quartz. In 2013 had het bedrijf al gemeld dat uit focusgroepen blijkt dat kinderen, en vooral jongens, ervan genieten conflictsituaties na te spelen.
Gevoelsplekken
Dat kinderen ook in aanraking komen met sombere of kwade gevoelens lijkt op zich een positief verhaal in tijden waarin ook 'gevoelsplekken' voor kinderen aan plaats winnen.
"Maar de emoties komen niet meer uit het kind als ze al voorgedrukt zijn op een pop", zegt kindertherapeut Marijke Bisschop, die vindt dat je kinderen niet hoeft te zeggen hoe een pop zich voelt. "Het schaadt niet, maar je neemt wel de verbeelding weg. Geef mij maar een neutrale pop."
Op het succesvolle Angry Birds na lijkt de lijn niet zomaar door te trekken naar andere spelfabrikanten. "Als je naar Playmobil kijkt, dan blijven de gezichten vrij emotieloos. Kinderen kunnen in een rollenspel zelf wel die emoties invullen", zegt De Geest. Of bij Lego: gewoon het boze kopje op het gewenste figuurtje zetten.