Hoe SP.A en N-VA in Antwerpen stilletjes naar elkaar toe groeiden

N-VA en SP.A. Ze zitten elkaar al jaren in de haren. En nu smeden ze plots een coalitie om samen de grootste stad van Vlaanderen te besturen? Ze deden dat eerder al in Hasselt, tot daaraan toe, maar Antwerpen? Waar “baarlijke duivel” Bart De Wever de plak zwaait. De man voor wie “alles de schuld van de sossen is” en die vorig jaar nog ongezien zwaar in de clinch is gegaan met lokaal SP.A-voorzitter Tom Meeuws.

Niet meer polariseren

Het verlossende woord om aan deze “Bourgondische coalitie” met de liberalen te beginnen bouwen, is maandagavond van het Antwerpse SP.A-bestuur gekomen. Daar heeft een ruime meerderheid van de ongeveer vijftig aanwezigen een mandaat gegeven aan kopvrouw Jinnih Beels om samen met Tom Meeuws en Vlaams Parlementslid Yasmine Kherbache deze onderhandelingen op te starten.

“Dat was het resultaat van een open discussie”, noemen verschillende aanwezigen de sfeer van die avond. “Er waren veel kritische opmerkingen, maar iedereen heeft rustig zijn mening kunnen geven.” De opmerkingen gingen onder meer over De Wever zelf. Niet zozeer over de inhoudelijke verschillen met zijn partij, maar wel over het verschil in stijl. En wat met de strategie daarachter? Was het menens, of alleen maar een tactische zet om de druk op Groen te verhogen om alsnog in te stappen?

Cruciale vragen, maar toch gaf het SP.A-bestuur na twee uur discussiëren zijn goedkeuring. Onder voorwaarden, wel te verstaan. “De lat moet hoog liggen”, zo klinkt het. “We moeten niet het kost wat het kost in de coalitie stappen. Als we tijdens de onderhandelingen niet genoeg uit de brand kunnen slepen, dan stappen we eruit.” Zo zouden er onder meer garanties moeten komen dat De Wever als burgemeester “minder polariserend” zou zijn dan de voorbije zes jaar.

Persoonlijke vete opzijgezet

Dat de toenadering maandagavond al bij al vlot verliep, kwam omdat de geesten al tijdens de vorige bestuursvergadering waren gerijpt. “We hadden een brainstorm gehouden over mogelijke nadelen en voordelen van een coalitie met N-VA”, zegt een bestuurslid. De SP.A-onderhandelaars hadden na de twee verkennende gesprekken met formateur De Wever gevoeld dat die vraag weleens echt zou worden gesteld.

Een belangrijk argument in die brainstorm was de slechte ervaring in de oppositie de voorbije zes jaar. “In Antwerpen is SP.A altijd een bestuurspartij geweest”, zegt een aanwezige. “Nog langer in de oppositie zou ons geen goed doen.” Zeker de meer ervaren bestuursleden, die de glorie­jaren onder Patrick Janssens hebben meegemaakt, waren daarin zeer overtuigend.

Even cruciaal in de toenadering tussen SP.A en N-VA was het tweede verkennende gesprek vlak voor de herfstvakantie. Daarin vergeleek formateur De Wever de programmapunten van de uitgenodigde partij met het N-VA-programma. Terwijl dat bij Groen-kopstuk Wouter Van Besien uitliep op een welles-nietes-gesprek dat de patstelling alleen maar vergrootte, werd dat bij SP.A dadelijk concreet. Tom Meeuws, die jarenlang op de stads­administratie heeft gewerkt, had gemeenschappelijke punten uitgewerkt. Die aanpak legde de basis voor een groeiende vertrouwensband. Tegelijk zetten De Wever en Meeuws – zonder daar woorden aan vuil te maken – hun persoonlijke vete opzij.

Knelpunt: bestuursstijl

De kans dat gezworen vijanden SP.A en N-VA tot een inhoudelijk vergelijk kunnen komen, is groter dan het lijkt. Ondanks de bitse campagne met verwijten van “softie” en “leugenaar” tussen Beels en De Wever. Inhoudelijk is het water tussen de twee partijen op stadsniveau niet onoverbrugbaar diep. Rond veiligheid en mobiliteit bijvoorbeeld zijn er veel raakpunten. Het sociale beleid en sociale woningen zijn wel lastiger, maar niet overbrugbaar. Het allergrootste knelpunt lijkt de bestuursstijl en de communicatie te worden.

En dan is er nog een achterban om te overtuigen. Niet alleen de partijvergaderingen die daarover zullen moeten stemmen, maar ook de kiezers die al jarenlang de boodschap krijgen dat die andere partij de grote boeman is. “Dat wordt inderdaad een belangrijke ­opdracht”, zei De Wever gisteren. “Ik begrijp dat de mensen zich hier vragen bij stellen.” Voor hen blijft hij her­halen dat de huidige coalitie een te krappe meerderheid heeft en dat Groen “onbetrouwbaar” is. Iets wat hij bevestigd zag in de uitgelekte formatienota afgelopen weekend.

Ook SP.A staat voor die oefening om de achterban te overtuigen. Een taak waar nationaal voorzitter John Crombez zich gisteren ook al meteen van kweet. “Ofwel blijf je zeggen dat het allemaal niet goed is”, liet hij weten in een reactie, “ofwel ga je het gesprek aan om op cruciale punten voor verandering te zorgen.”