Verkoolde papyrusrol onthult meer details over de laatste uren van Plato

Het dramatische levenseinde van de Griekse wijsgeer Socrates staat beschreven in de Phaedo. Maar hoe de schrijver daarvan, Plato, aan zijn einde kwam, was onbekend. Tot nu.

Een papyrusrol die sinds de uitbarsting van de Vesuvius in het jaar 79 onder vulkanische as heeft gelegen, geeft het verhaal prijs van de laatste uren van Plato, een van de invloedrijkste denkers van de westerse filosofie. Plato was een leerling van Socrates en op zijn beurt de mentor van Aristoteles.

Hoe zag zijn laatste avond – in het jaar 347 of 348 voor Christus – eruit? Volgens de ontcijferde tekst, die gevonden is in Herculaneum, iets minder bekend dan het nabijgelegen Pompeï, was Plato op zijn laatste dag koortsig. Een Thracische slavin bespeelde de harp. Dat deed ze niet naar Plato’s zin. Ze had weinig ritmegevoel, klaagde hij.

Wetenschappelijk kunststukje

Dat de tekst is ontcijferd, is een wetenschappelijk kunststukje. De papyrusrol was verkoold. Lang werd aangenomen dat de tekst voor eeuwig onleesbaar zou zijn, bij aanraking ging het materiaal al kapot. Met Europese subsidie lukt het nu toch om de verloren gewaande teksten te ontcijferen.

De Universiteit van Kentucky ontwikkelde digitale technieken om de rol ‘virtueel uit te rollen’. Met een ‘bionisch oog’ is nu ongeveer een derde, 1.000 woorden, van een rol leesbaar gemaakt.

Daarin staan details over Plato’s laatste uren en over de plaats waar hij is begraven. Dat zijn lichaam op het terrein van de Academie van Athene was begraven was al bekend, nu is duidelijk dat dat dicht bij het Museion, het heiligdom van de Muzen, was.

Iets meer wordt nu duidelijk over Plato’s latere leven. Hij is als slaaf verkocht, maar eerder dan werd aangenomen, namelijk tijdens de Spartaanse verovering van het eiland Aegina tussen 404 en 399 voor Christus. Daarna ontpopte hij zich als een vermaard denker.

‘Villa van de Papyri’

De tekstrol is gevonden in wat waarschijnlijk de werkruimte van de filosoof Philodemus is geweest. Dit is wat onderzoekers de ‘Villa van de Papyri’ noemen.

De rol bevat meer interessants. Zo zijn er stukjes gevonden uit Over de natuur van Epicurus, passages van Philodemus zelf, en Latijnse fragmenten.

Volgens de Italiaanse papyroloog Graziano Ranocchia van de Universiteit van Pisa, die het onderzoeksteam leidt, “verrijken” deze ontdekkingen “onze kennis van en inzicht in de geschiedenis”. En dat is nog maar het begin. Er zijn nog genoeg verkoolde resten te onderzoeken. Wellicht komen er nog meer rollen tevoorschijn, uit het nog niet opgegraven deel van Philodemus’ villa.