Annelien Bredenoord: Alleen dit leven (vervolg)

Als baby werd Annelien Bredenoord geopereerd aan pylorospasme, een aandoening waarbij de dunne darm niet goed is aangesloten op de maag. Ze gebruikt het soms als voorbeeld tegenover studenten.

‘Er wordt wel gezegd dat we terughoudend moeten zijn met ingrijpen in de natuur, bijvoorbeeld in het DNA. Maar het overgrote deel van onze gezondheidszorg is niet-natuurlijk. Zonder de gezondheidszorg zouden velen van ons er al niet meer zijn, onder wie ik. Het onderscheid tussen natuurlijk en kunstmatig is moreel niet relevant. Technieken zoals genetische modificatie zíjn er. Bij elke nieuwe techniek is mijn standaardvraag: hoe kunnen we het positieve ervan zo veel mogelijk bevorderen, en het negatieve zo veel mogelijk beperken?’

Worden wij bijvoorbeeld gelukkiger van steeds uitgebreider prenataal onderzoek?

‘Of wij er gelukkiger van worden, is een andere vraag dan of nieuwe onderzoeken ethisch te verantwoorden zijn. Dat mensen nu al vroeg veel van de foetus kunnen zien – een kloppend hartje bijvoorbeeld – maar tegelijkertijd soms niet over de zwangerschap durven vertellen voordat alle testen zijn geweest, daar wordt inderdaad niet iedereen gelukkiger van. En als mensen bij een ongunstige uitslag besluiten de zwangerschap af te breken, zullen ze daar verdrietig over zijn. Dat is een moeilijke keuze.

Maar ethisch gezien is het heel wenselijk dat die technieken er gekomen zijn, omdat het mensen meer zeggenschap over gezinsvorming geeft. Of mensen er gebruik van willen maken, is aan henzelf. Wat ze met de uitslag doen, ook. Maar laat het aan ouders, aan families, om te bepalen wat hun draagkracht is, en wat zij zien als kwaliteit van leven. Of het gelukkig maakt, is niet altijd relevant. Prenataal onderzoek geeft mensen meer controle; anders ben je toch een beetje aan de black box van de natuur overgeleverd. De natuur is ook wreed en woekerend.’

Heeft een ongeboren kind rechten?

‘Een embryo is nog geen mens, zoals een beukennootje nog geen beuk is. Het zaad van een man is ook potentieel leven. Het heel vroege embryo is minder dan een speldenknopje; met het blote oog niet te zien. Er is geen zintuiglijke ervaring, geen pijn. Het is beginnend leven met – zoals we dat noemen – een lage morele status, waarmee je niettemin respectvol moet omgaan. Het komt uit twee mensen voort, en zij hebben er dus zeggenschap over.

In Nederland zitten meer dan tienduizend embryo’s in vriezers. Kennelijk is er impliciete of expliciete consensus dat dat geen ingevroren mensjes zijn – anders zouden we het niet doen. Een groot deel van die embryo’s zal nooit tot ontwikkeling komen, en bij terugplaatsing is de kans op een zwangerschap ook maar 30 procent. Wel vind ik dat er tijdens de zwangerschap sprake is van toenemende beschermwaardigheid. Een late abortus is dus ethisch gezien problematischer. Daarom stelt de wet ook grenzen aan de abortustermijn.’

Medisch-ethische kwesties speelden ook een belangrijke rol in de kabinetsformatie. Bent u dan degene die de koers van D66 bepaalt?

‘Ik was erbij betrokken, maar dat waren veel meer mensen.’

U kent de gevoeligheden. Zijn er dingen nu niet mogelijk die u liever wel had gezien?

‘Van mij mogen er onder heel strikte voorwaarden embryo’s worden gekweekt voor wetenschappelijk onderzoek naar het voorkómen van zeer ernstige ziekten. Die embryokweek is nu niet toegestaan in Nederland, en in het regeerakkoord is afgesproken dat voorlopig zo te laten.’

Critici zeggen: het tot stand brengen van menselijk leven om het daarna weer te vernietigen, is onethisch.

‘Dat kan je vinden. Dan zal ik mensen vragen hun mening te onderbouwen, en dan praten we erover. Maar dan moet je wel consistent zijn: er gaan ook veel embryo’s verloren bij ivf-behandelingen. Het gaat er mij om dat we nieuwe technologische ontwikkelingen in een ethisch kader zetten. Ik vind dat een aandoening wel ernstig moet zijn om bijvoorbeeld ingrijpen in het DNA te verantwoorden.

Als medisch-ethisch academicus vind ik dat embryokweek voor wetenschappelijk onderzoek soms zou moeten kunnen. Maar als politicus kan het wel billijken dat er soms minder gebeurt dan je zou willen. Zulke ethische kwesties kun je ook niet uitruilen. D66 is geen getuigenispartij die zwelgt in het eigen gelijk, maar de ChristenUnie dus ook niet – anders hadden ze niet in de coalitie gezeten.’ ?