Hoe de reddingsacties voor Syrische christenen verliepen? Zelfs het federaal migratiecentrum weet het niet

In 2018 kwamen 2.174 mensen naar ons land met een humanitair visum, het jaar daarvoor 2.361. Ter vergelijking: vorig jaar werden 8.706 mensen in België erkend als vluchteling. Humanitaire visa zijn dus meer dan een uitzondering in het kluwen aan asiel- en migratieprocedures, maar ze vormen wel een bijzondere maatregel. In de regel gaat het om een gunst, geen recht, waarvoor de bevoegdheid volledig bij de staatssecretaris voor Asiel en Migratie ligt.

Astrid Declercq, expert bij het federaal migratiecentrum Myria, benadrukt dat de term vele ladingen en diverse situaties dekt. Het kan gaan om documenten die een kort verblijf van maximaal drie maanden mogelijk maken in prangende situaties – bijvoorbeeld als iemand een ernstig ziek familielid wil bezoeken – of om een lang verblijf in het kader van hervestigingsoperaties door UNHCR, het vluchtelingenagentschap van de Verenigde Naties.

Lees ook het standpunt van Bart Eeckhout: Onder Franckens bevoegdheid is de kat bij de melk gezet

Humanitaire corridor

Het onderzoek naar het Mechelse N-VA-gemeenteraadslid Melikan Kucam, die in ruil voor forse bedragen humanitaire visa kon regelen, heeft betrekking op nog een andere categorie: die voor ‘vluchtelingen op uitnodiging’, zoals Myria het in een rapport omschreef. Sinds 2015 zette het kabinet van voormalig staatssecretaris Theo Francken stevig in op reddingsoperaties en een zogenaamde ‘humanitaire corridor’ – die geen voorwerp van onderzoek uitmaakt – voor bedreigde religieuze minderheden in het Midden-Oosten.

Via de reddingsoperaties kwamen tussen maart 2015 en maart 2018 zo’n 887 Syrische christenen naar België. Hoe het proces precies verliep, is ook voor Myria moeilijk te achterhalen. De reddingsoperaties zijn een black box: precies omdat het een bijzondere maatregel van de bevoegde staatssecretaris betreft, is erg weinig informatie te krijgen over dit deel van het beleid. 

“Vast staat dat de reddingsoperaties veel minder omkaderd waren dan de hervestigingen in samenwerking met UNHCR”, zegt Declercq. “We vragen daarom al langer transparantie, zowel over de cijfers als over de procedure en de precieze selectiecriteria voor wie met zo’n operatie naar hier wordt gehaald.”

“Het gebrek aan duidelijkheid heeft geleid tot een gebrek aan controle”, is Charlotte Vandycke, directrice van Vluchtelingenwerk Vlaanderen, scherp. Francken pakte dan wel graag uit met de reddingsacties, het onderzoek naar het Mechelse gemeenteraadslid toont volgens Vandycke aan dat er vooral nood is aan heldere procedures en niet aan “loterijtickets”. Net als Myria wees Vluchtelingenwerk Vlaanderen Theo Francken daar de afgelopen jaren herhaaldelijk op. 

Willekeur

“De reddingsacties waren allesbehalve goed gereglementeerd, ze gingen uit van pure willekeur”, stelt Vandycke. “Dat is niets om mee uit te pakken, want het zorgt ervoor dat kwetsbare mensen niet weten of zij een kans krijgen op een veilige, legale uitweg uit oorlogsgebied, en zich tot smokkelaars wenden. Het zorgt er ook voor dat fraude kon worden gepleegd onder het oog van de staatssecretaris.” 

De keuze van minister Maggie De Block (Open Vld) om enkel nog samen te werken met erkende organisaties zoals het UNHCR en niet meer met tussenpersonen vindt Vandycke daarom een eerste stap in de goede richting.