‘Verschrikkelijke ongemakkelijkheid’ op het Eurovisiesongfestival: Israël staat plots op tweede plaats bij bookmakers

Na de generale repetitie op vrijdag ging het maar over één man: Joost Klein. De Nederlander, die vlak voor Israël op het podium moest verschijnen, bleef afwezig met ‘Europapa’. ‘We onderzoeken momenteel een incident rond de Nederlandse inzending,’ liet de European Broadcasting Union niet veel later weten.

De geruchtenmolen kwam al snel op gang: had Klein dan toch een politiek statement in gedachten? Volgens de Zweedse omroep zou het gaan om een ‘fysieke confrontatie tussen de artiest en een fotograaf’. Intussen is de Nederlander gediskwalificeerd: de Zweedse politie onderzocht een klacht die een ‘vrouwelijk lid van de productieploeg heeft ingediend na een incident na zijn optreden in de halve finale van donderdagavond’, aldus de organisatie, de European Broadcasting Union (EBU).

Wel duidelijk is dat de spanning rondom de Israëlische deelname aan het Songfestival verder opbouwt, zeker nu blijkt dat de winstkansen voor Eden Golan stijgen. Met haar nummer ‘Hurricane’ schommelde ze bij de bookmakers de voorbije weken rond plaats 8. Na de halve finale staat Israël plots op 2, met een winstkans van 1 op 5. Enkel Kroatië wordt hoger ingeschat, wat gezien de toenemende kritiek op Israël opmerkelijk is.

Gelekte cijfers

Gelekte cijfers over het Italiaanse stemgedrag geven een vrij ontluisterende inkijk. Bijna 40 procent van de Italiaanse kijkers stemde voor Israël, toonde de RAI per ongeluk, tegenover slechts 6 à 7 procent voor de eerstvolgende landen. Songfestivalkenner en mediaonderzoeker Jonathan Hendrickx verwacht niet dat deze verdeling zich enkel in de laars afspeelt. In de finale bepalen kijkers de helft van de score.

Een scenario zoals 2022, toen Oekraïne de winst op zak stak omdat het publiek in meer dan twee derde van de landen twaalf punten uitdeelde, is niet ondenkbaar. De RAI-cijfers zijn volgens Hendrickx ‘een heel duidelijk teken aan de wand’ dat politiek het Eurovisiesongfestival binnensijpelt, alle claims over een ‘apolitiek’ event ten spijt.

Voor wie van het Eurovision Village richting de Malmö Arena afreist, kan het contrast alvast niet veel groter. ‘Aan de ramen van een woonstraat zijn heel wat Palestijnse vlaggen opgehangen, maar die ontbreken nabij de arena volledig,’ zegt Hendrickx. Zaterdag worden opnieuw duizenden betogers op straat verwacht in Malmö.

En toch: waar bij de generale repetitie van Golan nog duidelijk boegeroep hoorbaar was, bleef daar tijdens de live-uitzending van de halve finale niets van overeind. Hoewel de European Broadcasting Union (EBU), de organisator, stelt dat er geen technologie is gebruikt om geluiden weg te filteren, suggereren beelden op sociale media een ander verhaal.

Laurens Bervoets, die voor De Morgen verslag doet vanuit Malmö, bevestigt dat ‘er wel degelijk afkeurend gejoel te horen was’. In de persruimte probeerden Israëlische journalisten tijdens het optreden van Golan ‘het boegeroep te overstemmen,’ stelt Bervoets.

Het toont de dunne lijn die het festival bewandelt, op een moment dat Israël met Rafah het laatste vluchtoord van veel Palestijnen onder vuur neemt. Op de officiële website van EBU is er zelfs een speciale FAQ over Israël geplaatst, die duidt waarom Rusland wél en Israël geen deelname ontzegd wordt.

EBU verwijst daarbij naar de regels waar publieke omroepen aan moeten voldoen: die van Israël, KAN, voldoet aan alles, de Russische omroepen niet. Een gelijkaardig verhaal speelt zich af rond de Olympische Spelen. Critici hebben het over respectievelijk ‘artwashing’ en ‘sportswashing’, omdat Israël via die platformen het imago kan bijschaven.

De gelukwensen van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu bleven alvast niet onopgemerkt. Hij stelde dat Golan ‘al geslaagd is’ omdat ze ‘een lelijke golf van antisemitisme’ het hoofd biedt in Zweden, en zo ‘de Israëlische Staat met grote eer vertegenwoordigt’.

Vlak voor de VRT-uitzending op donderdag doorbrak de vakbond – als enige in Europa – heel even het stilzwijgen van de publieke omroep met een #CeasefireNow-boodschap. Die actie was afgestemd met de VRT. ‘De boodschap is een antwoord op het signaal dat eerder uit de cultuursector kwam,’ verwijst Wies Descheemaeker (ACOD VRT) naar de oproep tot een boycot door artiesten. ‘We kunnen niet uitsluiten dat er ook tijdens de finale een actie zal zijn.’

Hendrickx merkt dat ook in Malmö ‘de sfeer heel anders is dan wat we gewoon zijn van het Songfestival’. In de persruimte hangt volgens hem een ‘verschrikkelijke ongemakkelijkheid’.

Na de halve finale durfde één Poolse journalist het aan om Golan een vraag te stellen over het thema: ‘Heb je ooit gedacht dat jouw deelname een risico met zich meebrengt?’ Toen de organisatie haar duidelijk maakte dat ze op de vraag niet hoefde te antwoorden, reageerde de Nederlandse deelnemer Joost Klein: ‘Why not?’

koranverbrandingen

Het terreurniveau in Zweden is al sinds vorige zomer opgetrokken, door de koranverbrandingen in het land. Voor het Songfestival werden zelfs agenten uit Noorwegen en Denemarken gerekruteerd om de veiligheid te garanderen in een stad die het geopolitieke spanningsveld weerspiegelt. Een aanzienlijke Joodse én Palestijnse gemeenschap leven er naast elkaar.

Voorlopig zijn er op straat geen grote escalaties, ook niet op het podium.Tijdens de halve finales trad de Zweed Eric Saade, die Palestijnse roots heeft, op met een Arafat-sjaal om de pols. Mustii, de Belgische inzending, toonde onverwacht de boodschap ‘PEACE’ op de arm.

Hendrickx denkt niet dat artiesten het risico op diskwalificatie tijdens een finale zullen nemen. ‘Achteraf, in de greenroom, lijkt de kans me wel groot dat sommige artiesten een signaal uitsturen.’ Of het publiek zich achter dat signaal schaart – of massaal douze points uitdeelt aan Israël – weten we vanavond.