Minder stress, minder slaap: dit doet de langgerekte zomer met uw lichaam
Volgens de voorspellingen houdt de zomer het nog een hele poos vol. Dat langdurig mooie weer doét wat met ons lijf. Er razen extra veel goede hormonen door, bijvoorbeeld, en we genieten van een beter humeur. Overmatig zweten? Dat heeft ons lichaam in twee weken onder de knie. Maar schrik niet als u op de werkvloer minder geconcentreerd of extra moe rondloopt.
Sinds 15 juni haalden we slechts vier keer géén 20 graden. En volgens de laatste voorspellingen kunnen we nog zeker twee weken aan die zomerse periode breien. Natuurlijk maakte ons land al eens een hittegolf mee, maar zes overwegend droge en mooie weken, aan één stuk: dat moet wel iets met de mens doen, toch?
Voor Bart Bautmans, teamverantwoordelijke Milieugezondheidszorg aan het Vlaamse Agentschap Zorg en Gezondheid, is er één codewoord bij langdurig warm weer: aanpassing. Vooral op fysiek vlak zou zich dat al moeten laten voelen. "Liep iedereen een paar weken geleden te puffen en zweten, dan vinden we 27 graden intussen een aangename temperatuur", stelt hij. Ons lichaam reageert immers automatisch op hitte: de bloedvaten in de huid zetten zich open en de hartslag gaat omhoog. Zo proberen we warmte af te geven. Lukt dat niet, dan beginnen we te zweten. Gemiddeld duurt het zo'n twaalf dagen à twee weken voor onze zweetproductie aangepast is en we weerstand tegen de hitte hebben opgebouwd.
Intussen laten ook de heilzame effecten van langdurig warm weer zich voelen. "Luister, ik klínk zelfs euforischer!", begint dokter Luc Swinnen, gespecialiseerd in stress en burn-out. "Zonlicht verhoogt de stofjes in ons brein die inwerken op onze stemming. We ervaren minder stress en er komt meer endorfine vrij, wat ons een gevoel van euforie geeft. Daardoor lopen we vrolijker rond, praten we gemakkelijker en zijn we wat socialer."
Vitamine D
Meer zonlicht betekent ook meer vitamine D - de meeste Belgen kunnen daar wel een extra dosis van gebruiken. De wetenschap is er nog niet helemaal uit wat de vitamine precies met ons doet, maar ze zou bijvoorbeeld helpen tegen somberheid en depressieve gevoelens. "Daar is geen bewijs van, maar ze speelt zeker wel een rol in de aanmaak van calcium", zegt Lieve Brochez, dermatologe aan het UZ Gent.
Bestaat er na al die weken zon dan ook zoiets als een teveel aan vitamine D? "Gelukkig niet. Ons lichaam blokt het vanaf een bepaalde grens af - doorgaans hoef je elke dag maar met een klein stukje huid in de zon te komen. Vitamine D blijft ook lang aanwezig: stel dat het na deze periode somber weer wordt, kunnen we erop blijven teren. Zeker mensen met een lichte huid, want die laat meer zon door."
'Vitamine D blijft ook lang aanwezig: stel dat het na deze periode somber weer wordt, kunnen we erop blijven teren'
Natuurlijk geeft elke expert ook dé kernboodschap mee: wij Belgen zijn dit niet gewoon. En overdaad schaadt. Dus vermijden we het best de zon op haar felst, om geen risico te lopen op een verbrande huid, huidveroudering of zelfs huidkanker.
Hittepieken
Minder heilzaam is het effect van hittepieken op de sterftecijfers: zo kwamen tijdens de hittegolf van juli 2015 een kwart méér mensen om dan anders - grotendeels hoogbejaarden. Veel meer mensen lijden ook aan gezondheidsklachten. "Effecten treden op in gradaties: denk in eerste instantie aan prikkelbaarheid, slaapverstoring en lusteloosheid", aldus Bautmans. "Maar we lopen onder meer ook het risico op uitdroging, een hogere hartslag, verkramping van de spieren, en onze ogen krijgen last van de zon."
"De omslag waarop we die negatieve effecten voelen, begint rond de 25 graden. Zelf tellen we gedurende vijf dagen het aantal graden dat we boven die 25 uitkomen. Stijgt dat cijfer boven de 17 graden, dan sturen we waarschuwingen uit naar woonzorgcentra en kinderdagverblijven." Want voor de jongsten en oudsten geldt dat hun lichaam langzamer afkoelt en dat ze bij langdurige warmte minder snel in de gaten hebben dat ze dorst hebben. Veel ouderen nemen dan ook nog eens vochtafdrijvende medicatie.
Blijkt ook uit onderzoek: werknemers presteren 2% minder goed per graad bóven de 25 - de ideale werktemperatuur is 21,75 graden. Swinnen: "Daarnaast zullen veel werknemers nu ook gefrustreerd rondlopen: 'Ik wil naar buiten!' Maar het effect dat mensen het langst meedragen, is dat van het slaapgebrek." Een ideale kamertemperatuur om te slapen is 18 à 20 graden. Na een periode van langdurige warmte wordt die grens makkelijk overstegen in de slaapkamer. Om toch te kunnen slapen, moet onze lichaamstemperatuur omlaag. "Mensen slapen een aantal weken moeilijk in door de warmte en krijgen hun huis niet verlucht. Dat laat zich voelen op de lange termijn." Sommigen liggen hierdoor dubbel zo lang wakker dan anders.
'Een ideale kamertemperatuur om te slapen is 18 à 20 graden. Na een periode van langdurige warmte wordt die grens makkelijk overstegen in de slaapkamer'
Komt er ook een moment dat we collectief zeggen: 'Te veel is te veel'? "Er zijn inderdaad mensen die wat slecht weer leuk zouden vinden", aldus Swinnen. "Hoe enthousiast je op goed weer reageert, heeft te maken met het evenwicht van de eerder vernoemde stofjes vóór de zon zo haar best begon te doen. Maar ik geloof dat ook die mensen na drie dagen regen weer smeken om goed weer."
Het aantal 'klagers' lijkt inderdaad mee te vallen: normaal gezien verdragen we deze hitte door de vochtige lucht minder goed dan die in het droge zuiden van Spanje. Maar de noordoostenwind maakt het weer hier minder drukkend en dus draaglijker.