Direct naar artikelinhoud
Vergeving

Nieuw onderzoek: mensen vergeven sneller dan gedacht

Beeld ter illustratie.Beeld ANP

Eens gestolen, altijd een dief, zegt het spreekwoord, suggererend dat we een negatief oordeel over iemand vasthouden en niet meer bijstellen. Klopt niet, schrijven Britse psychologen in vakblad Nature, dat doen we juist wel.

We hebben niet veel nodig om te zien of iemand goed of slecht is. Maar zijn we ook in staat dat snel gevormde oordeel bij te stellen als iemand zich anders gaat gedragen? Om dat te ­onderzoeken zetten de wetenschappers een experiment op waarin proefpersonen het gedrag moesten beoordelen van twee medewerkers.

Die medewerkers stonden voor een keuze: ze beschikten over een knop waarmee ze een persoon, die zich in een andere kamer bevond, elektrische schokken konden toedienen. Met die schokken konden ze geld verdienen, en meer naarmate ze vaker op de knop drukten. Van die twee medewerkers was een de goede – hij had de neiging zo weinig mogelijk schokken toe te dienen – en de ander de slechte, die bereid was ver te gaan om zijn winst te maximaliseren.

Vergeven zit in de evolutionaire wortels van de mens

De proefpersonen moesten dan over het gedrag van beide medewerkers oordelen, én voorspellen hoe die zich zouden gaan gedragen in de volgende ronden van het experiment.

Immoreel gedrag

Om die voorspelling was het de ­onderzoekers te doen, want ze konden aantonen dat mensen in hun voorspelling zeker waren van het gedrag van de goede, maar onzeker over het gedrag van de slechte. Hoewel ze die laatste als immoreel bestempelden en zijn gedrag afkeurden, gingen ze er niet van uit dat hij zo zou blijven.

Dat is anders dan je zou verwachten en anders dan het spreekwoord zegt. Maar de onderzoekers hebben er wel een – evolutionaire – verklaring voor. Immoreel gedrag is een bedreiging, het kan relaties verstoren. En voor de mens, een sociaal wezen, zijn relaties van levensbelang. Als hij ­iedereen die een keer in de fout is gegaan voor eeuwig in de ban doet, houdt hij geen vrienden meer over.

Vandaar dat hij de mogelijkheid openhoudt dat wie fout heeft gedaan ten goede zal keren. Vergeven zit in onze evolutionaire wortels. Let wel: het gaat hier om vergeven van klein, alledaags, moreel gedrag. Wie rooft, moordt en een oorlog begint, hoeft er niet op te rekenen.